Ο ιός SARS-CoV-2, που προκαλεί την πανδημία COVID-19,  παρουσιάζει τουλάχιστον έξι στελέχη. Εντούτοις, παρά τις μεταλλάξεις του, η μεταβλητότητά του είναι μικρή και αυτό είναι ένα θετικό στοιχείο για τους ερευνητές που εργάζονται για την ανάπτυξη ενός βιώσιμου εμβολίου.

Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει η πιο εκτεταμένη μελέτη που πραγματοποιήθηκε ποτέ πάνω στην αλληλούχιση του SARS-CoV-2. Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια ανέλυσαν  48.635 γονιδιώματα του ιού, τα οποία απομονώθηκαν σε εργαστήρια σε όλο τον κόσμο, και χαρτογράφησαν την εξάπλωση και τις μεταλλάξεις του κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του σε όλες τις ηπείρους.

Τα πρώτα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά, καθώς όπως διαπίστωσαν, ο νέος κορονοϊός παρουσιάζει μικρή μεταβλητότητα, περίπου επτά μεταλλάξεις ανά δείγμα, τη στιγμή που η κοινή γρίπη έχει ποσοστό μεταβλητότητας που υπερβαίνει το διπλάσιο.

«Ο SARS-CoV-2 είναι πιθανώς ήδη βελτιστοποιημένος για να επηρεάζει τα ανθρώπινα όντα και αυτό εξηγεί τη χαμηλή εξελικτική του αλλαγή. Αυτό σημαίνει ότι οι θεραπείες που αναπτύσσουμε, συμπεριλαμβανομένου ενός εμβολίου, μπορεί να είναι αποτελεσματικές έναντι όλων των στελεχών του ιού», εξηγεί ο Federico Giorgi, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο και συντονιστής της μελέτης.

Επί του παρόντος, υπάρχουν έξι στελέχη κορονοϊού. Το αρχικό είναι το στέλεχος L, που εμφανίστηκε στο Wuhan τον Δεκέμβριο του 2019. Η πρώτη του μετάλλαξη – το στέλεχος S – εμφανίστηκε στις αρχές του 2020, ενώ, από τα μέσα Ιανουαρίου 2020, έχουμε στελέχη V και G. Το G είναι το πιο διαδεδομένο: μεταλλάχθηκε σε στελέχη GR και GH στα τέλη Φεβρουαρίου 2020.

«Το στέλεχος G και τα σχετικά στελέχη GR και GH είναι μακράν τα πιο διαδεδομένα, αντιπροσωπεύοντας το 74% όλων των γονιδιακών αλληλουχιών που αναλύσαμε. Παρουσιάζουν τέσσερις μεταλλάξεις, δύο από τις οποίες είναι ικανές να αλλάξουν την αλληλουχία της RNA πολυμεράσης και των πρωτεϊνών Spike του ιού. Αυτό το χαρακτηριστικό πιθανώς διευκολύνει την εξάπλωση του ιού», αναφέρει ο λέει ο Giorgi.

Αν κοιτάξουμε τον χάρτη του κορονοϊού, μπορούμε να δούμε ότι τα στελέχη G και GR είναι τα πιο συχνά σε όλη την Ευρώπη. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα, το στέλεχος GH, το οποίο είναι υψηλής μεταδοτικότητας, φαίνεται σχεδόν ανύπαρκτο στην Ιταλία, ενώ εμφανίζεται συχνότερα στη Γαλλία και τη Γερμανία. Αυτό φαίνεται να επιβεβαιώνει την αποτελεσματικότητα των περιοριστικών μέτρων των τελευταίων μηνών.

Στη Βόρεια Αμερική, το πιο διαδεδομένο στέλεχος είναι το GH, ενώ στη Νότια Αμερική ετνοπίζεται το στέλεχος GR πιο συχνά. Στην Ασία, όπου εμφανίστηκε αρχικά το στέλεχος L στο Wuhan, η εξάπλωση των στελεχών G, GH και GR αυξάνεται. Αυτά τα στελέχη προσγειώθηκαν στην Ασία στις αρχές Μαρτίου, περισσότερο από έναν μήνα μετά την εξάπλωσή τους στην Ευρώπη.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα στελέχη G, GH και GR αυξάνονται συνεχώς. Το στέλεχος S μπορεί να βρεθεί σε ορισμένες περιορισμένες περιοχές στις ΗΠΑ και την Ισπανία. Τα στελέχη L και V εξαφανίζονται σταδιακά.

Εκτός από αυτά τα έξι κύρια στελέχη κορανοϊού, όμως, οι ερευνητές εντόπισαν κάποιες σπάνιες μεταλλάξεις, οι οποίες, προς το παρόν, δεν ανησυχούν, αλλά θα πρέπει να παρακολουθούνται.

«Οι σπάνιες γονιδιωματικές μεταλλάξεις είναι λιγότερο από το 1% όλων των ακολουθιών γονιδιώματος», επιβεβαιώνει ο Giorgi. «Ωστόσο, είναι θεμελιώδους σημασίας να τις μελετάμε και να τις αναλύουμε, ώστε να μπορούμε να εντοπίσουμε τη λειτουργία τους και να παρακολουθούμε την εξάπλωσή τους. Όλες οι χώρες πρέπει να συμβάλουν δίνοντας πρόσβαση σε δεδομένα σχετικά με τις αλληλουχίες του γονιδιώματος του ιού”.

Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Frontiers in Microbiology.