Η καθηγήτρια Παγώνα Λάγιου στη λίστα με τους πιο επιδραστικούς επιστήμονες παγκοσμίως – Τι λέει στο Mononews

Έντεκα καθηγητές και ερευνητές του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) περιλαμβάνονται στην κατάταξη «Highly Cited Researchers (h>100)» της Webometrics.

Ανάμεσά τους βρίσκονται μόλις δύο γυναίκες. Μία εξ αυτών η καθηγήτρια Υγιεινής και Επιδημιολογίας, διευθύντρια του Εργαστηρίου Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και πρόσεδρη καθηγήτρια Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Harvard των ΗΠΑ Παγώνα Λάγιου.

Ο εν λόγω πίνακας συντάσσεται δύο φορές κάθε χρόνο, με βάση τις πληροφορίες των δημόσιων προφίλ καθηγητών και ερευνητών Πανεπιστημίων στο Google Scholar. Καταγράφει όλους όσοι έχουν ασκήσει σημαντική επιρροή στην επιστήμη διαχρονικά, με το συγγραφικό και με το ερευνητικό τους έργο.

Η κα Λάγιου στη λίστα με τους πιο επιδραστικούς επιστήμονες

Η κα Λάγιου δεν αγαπά ιδιαίτερα τη δημοσιότητα. Την έχουμε δει όλες κι όλες δυο φορές, στην ευρεία ενημέρωση της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ για την πανδημία, όπου έχει αναφερθεί στα τελευταία επιστημονικά δεδομένα.

Σε συνέντευξη, που μας παραχώρησε, εξηγεί τι σημαίνει αυτή η διάκριση για έναν επιστήμονα, ποιες ήταν οι προκλήσεις στη μακρόχρονη πορεία της, αλλά και τα… στεγανά που υπάρχουν ακόμη, εν έτει 2022, για τις γυναίκες στον, ως επί το πλείστον, ανδροκρατούμενο χώρο της ιατρικής επιστήμης.

Κυρία Λάγιου το όνομά σας είναι στη λίστα των ερευνητών με την σημαντικότερη επιστημονική επιρροή παγκοσμίως. Τι σημαίνει αυτό για σας; Πώς σας κάνει να αισθάνεστε αυτή η διάκριση;

Είναι μία εξωτερική μαρτυρία συνέπειας, μακροχρόνιας προσπάθειας και αποδοτικών επιστημονικών συνεργασιών στον χώρο της ιατρικής έρευνας. Με τιμά η διάκριση, αλλά σας διαβεβαιώ πως, αν υπήρχε αντίστοιχη κατάταξη για επιστημονικές αποτυχίες, θα διεκδικούσα, επίσης, με αξιώσεις μια καλή θέση. Αυτό, που προσπαθώ να πω, είναι πως στην ιατρική έρευνα, σε κάθε επιστημονική επιτυχία αντιστοιχούν πολλές ατυχείς προσπάθειες.

Πόσο σημαντική είναι για έναν επιστήμονα η επιρροή/επιδραστικότητα; Πού βοηθάει;

Η αναγνώριση από την επιστημονική κοινότητα, πέρα από την προσωπική ικανοποίηση που δίνει, διευκολύνει τις συνεργασίες και την περαιτέρω υποστήριξη του επιστημονικού έργου.

Στη συγκεκριμένη κατάταξη είστε μόνο δυο γυναίκες επιστήμονες. Αυτό τι σημαίνει;

Ενδεχομένως αυτό που υποψιάζεστε. Οι προκλήσεις στον επιστημονικό, όπως και στον επαγγελματικό χώρο, είναι μεγαλύτερες για τις γυναίκες και οι ευκαιρίες πιο δύσκολες. Δεν σας μεταφέρω την προσωπική μου άποψη, αλλά την ευρύτερη αναγνώριση μιας πραγματικότητας.

Για παράδειγμα, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας, σε μία επιτροπή του οποίου έχω την τιμή να προεδρεύω αυτή τη στιγμή, εκπαιδευόμαστε στο να αποφεύγουμε το καλούμενο «υποσυνείδητο bias» κατά των γυναικών επιστημόνων, το οποίο αξίζει να σημειώσω ότι είναι ανεξάρτητο από το φύλο του αξιολογητή. Γενικότερα οι απαιτήσεις και οι αντίστοιχες επιφυλάξεις για μια επιστημονική θέση είναι υψηλότερες για τις γυναίκες, σε σχέση με τους άνδρες συναδέλφους τους.

Στις γυναίκες συχνότερα αμφισβητείται η επιστημονική ανεξαρτησία, ενώ γνωρίζουμε πως είναι γενικά πιο συντηρητικές στην προβολή των προσόντων τους. Επίσης, χαρακτηριστικό είναι ότι, ενώ η ύπαρξη οικογένειας αναγνωρίζεται ως προσόν στους άνδρες, αντιμετωπίζεται ως εμπόδιο για τις γυναίκες. Με λίγα λόγια, η υποεκπροσώπιση των γυναικών στη συγκεκριμένη κατάταξη δεν έχει να κάνει με διαφορές στις ικανότητες, αλλά με διαφορές στις συνθήκες και στις ευκαιρίες.

Έχετε αντιμετωπίσει δυσπιστία ή υποτίμηση λόγω φύλου;

Προσωπικά είχα την τύχη να βρεθώ κοντά σε έναν μέντορα που ήταν “gender-blind”, τυφλός ως προς το φύλο, όσον αφορά στην επιλογή των συνεργατών του. Αναφέρομαι στον καθηγητή Δημήτρη Τριχόπουλο, Πατριάρχη της Επιδημιολογίας και της Δημόσιας Υγείας στην Ελλάδα και προσωπικότητα με διεθνή εμβέλεια στον επιστημονικό αυτόν τομέα. Το ενδιαφέρον ήταν ότι ο Δ. Τριχόπουλος όχι μόνο δεν έδινε σημασία στο φύλο, αλλά αντιμετώπιζε και τους νεότερους συνεργάτες του ως ισότιμους συνομιλητές, γεγονός που πολλαπλασίαζε τις ευκαιρίες για μάθηση και ενίσχυε την εμπιστοσύνη στις δυνατότητές μας. Με αυτή την κληρονομιά ήταν σχετικά εύκολο από εκεί και πέρα να αντιμετωπίσει κανείς την όποια δυσπιστία ή υποτίμηση λόγω φύλου.

Ποιες ήταν οι προκλήσεις/δυσκολίες που προέκυψαν όλα αυτά τα χρόνια;

Νομίζω πως η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν η έλλειψη σεβασμού σε θεσμοθετημένους κανόνες και η κατά βούληση ερμηνεία αυτών. Το να προσπαθείς να λειτουργείς σε ένα τέτοιο περιβάλλον, είναι σαν να προσπαθείς να βαδίσεις σε κινούμενη άμμο.

Μιλήστε μας για την πορεία σας. Πώς από την Παθολογία στραφήκατε στην Επιδημιολογία; Το Χάρβαρντ πώς προέκυψε;

Πράγματι ο αρχικός προσανατολισμός μου ήταν η Κλινική Ιατρική και ειδικότερα η Παθολογία, την οποία θεωρώ πυρήνα της Κλινικής Ιατρικής. Μετά την αποφοίτησή μου από την Ιατρική Σχολή Αθηνών και στην αναμονή για την ειδικότητα ήρθε η συνεργασία μου με τον καθηγητή Τριχόπουλο. Εκεί ανακάλυψα τη χαρά της έρευνας.

Ειδικεύτηκα στην Παθολογία και, μάλιστα, κατά τη διάρκεια της ειδίκευσής μου υπηρετούσα στην Τρίτη Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική και παράλληλα συνεργαζόμουν με το Εργαστήριο Επιδημιολογίας.

Απαιτητικά ωράρια, αλλά και από τις καλύτερες περιόδους της ζωής μου: δεν μου έλειπε ούτε η έρευνα ούτε η κλινική.

Η συνεργασία μου με τον καθηγητή Τριχόπουλο πήγαινε τόσο καλά, ώστε ο ίδιος θεώρησε ότι πρέπει να κάνω μεταπτυχιακές σπουδές στην Επιδημιολογία στο Πανεπιστήμιο Harvard,όπου υπηρετούσε και εκείνος. Πραγματικά, το Harvard διεύρυνε τους ορίζοντές μου. Ξεκίνησα ως μεταπτυχιακή φοιτήτρια, στη συνέχεια ως επιστημονική συνεργάτης και μετά ως πρόσεδρη επίκουρη, αναπληρώτρια και πρωτοβάθμια καθηγήτρια Επιδημιολογίας.

Για να εκτιμήσετε την ετοιμότητα της Αμερικής στο να δίνει ευκαιρίες, θα σας αναφέρω χαρακτηριστικά, ότι, κατ’ εξαίρεση – καθώς οι κανονισμοί στο Harvard προβλέπουν οι ακαδημαϊκές θέσεις σε καθηγητές να δίνονται στη βαθμίδα που υπηρετούν στο κεντρικό τους ίδρυμα – πρώτα προήχθην σε καθηγήτρια στο Harvard και μετά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Μέχρι αυτή τη στιγμή που μιλάμε, η συνεργασία του Εργαστηρίου Επιδημιολογίας, το οποίο έχω την τιμή να διευθύνω στην Ιατρική Σχολή, με το αντίστοιχο Τμήμα στο Harvard εξακολουθεί να είναι στενή.

Ασχολείστε πολλά χρόνια με την έρευνα. Περιγράψτε μας μια δυνατή στιγμή από αυτό το πεδίο.

Η έρευνα είναι σκληρή δουλειά, πολλές αποτυχίες και κάποιες επιτυχίες. Αν πρέπει να ανακαλέσω μια ευχάριστη δυνατή στιγμή, ήταν όταν εγκρίθηκε ένα μεγάλο πρόγραμμα για τη διερεύνηση της επίδρασης των περιγεννητικών παραγόντων στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού, με συνεργασία Πανεπιστημίων στις ΗΠΑ, τη Σουηδία και την Κίνα. Βρέθηκα να συνεργάζομαι με κορυφαίους επιστήμονες στον χώρο.

Τι απαιτείται για να δημοσιευθεί μια μελέτη σε ένα έγκυρο επιστημονικό περιοδικό;

Χρόνια προηγούμενης εργασίας. Καλή μελέτη της υπάρχουσας γνώσης, καθώς στην επιστήμη, σε αντίθεση ενδεχομένως με την τέχνη, δεν υπάρχει παρθενογένεση –διορθώνεις, αν χρειαστεί, και συνεχίζεις από εκεί που σταμάτησαν οι προηγούμενοι. Επένδυση στη σωστή οργάνωση της έρευνας, συνεργασία με άξιους συναδέλφους, υπομονή, επιμονή και την τύχη να υπάρξουν ενδιαφέροντα ευρήματα – η φύση, βλέπεται, δεν συνεργάζεται πάντα με τις επιστημονικές μας υποθέσεις. Όταν υπάρξουν οι προηγούμενες προϋποθέσεις, οι πιθανότητες για δημοσίευση σε έγκυρο επιστημονικό περιοδικό είναι πολύ μεγαλύτερες.

Η έρευνα είναι μακρόχρονη κι επίπονη. Πώς χειρίζεστε την αποτυχία;

Σηκώνεσαι την επόμενη ημέρα και ξαναρχίζεις να προσπαθείς, αξιοποιώντας τα μαθήματα της αποτυχίας σου. Στην αρχή είναι πιο δύσκολο, σιγά-σιγά όμως το μαθαίνεις κι έχεις και αρκετή εξάσκηση σε αυτό, γιατί οι αποτυχίες είναι με διαφορά περισσότερες από τις επιτυχίες, όπως σας είπα.

Τι μελετάτε αυτή την περίοδο;

Συνεχίζω, σε συνεργασία με συναδέλφους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, την έρευνα για τον ρόλο γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων σε κακοήθεις νεοπλασίες διαφόρων εντοπίσεων.

Στο μέτωπο της COVID-19 τι βλέπετε να αντιμετωπίζουμε την επόμενη μέρα;

Αυτή τη στιγμή η πανδημία βρίσκεται σε ύφεση. Τα εμβόλια και οι προηγούμενες νοσήσεις εξασφαλίζουν ένα ανοσιακό δίκτυ προστασίας, που δεν έχει καμία σχέση με αυτό που αντιμετωπίσαμε στην αρχή και παράλληλα υπάρχουν πια και θεραπευτικές επιλογές. Έχοντας πει αυτό, θα υπενθυμίσω ότι οι πανδημίες είναι πολυπαραγοντικές και διεθνείς και, ως εκ τούτου, απρόβλεπτες. Εξαρτώνται από τη συμπεριφορά τόσο του ιού, όσο και των ανθρώπων και των κοινωνιών. Βρισκόμαστε σε μια φάση, που θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τον ιό και να προστατεύουμε τον εαυτό μας και τους γύρω μας και ως άτομα και ως κοινωνίες.

Πώς είναι ένα τυπικό σας 24ωρο;Χρόνος για χαλάρωση υπάρχει; Τι σας αρέσει να κάνετε τότε;

Ξεκινώ πολύ νωρίς το πρωί και εργάζομαι συνήθως ως το βράδυ, καθώς η Αμερική ξυπνά με επτά ώρες διαφορά. Η εργασία μου, όμως, μου δίνει χαρά. Και χρόνος για χαλάρωση μπορεί να μην υπάρχει σε καθημερινή βάση, αλλά πάντα υπάρχει. Η συναναστροφή και η χαλαρή συζήτηση με καλούς φίλους είναι αυτό, που απολαμβάνω περισσότερο.

Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να δώσετε στην κοινωνία και στους φοιτητές σας;

Αυτά που μέχρι σήμερα εγώ βρήκα χρήσιμα στη ζωή μου και προσπάθησα να τηρήσω, είναι η συνέπεια, η σοβαρότητα, η εργατικότητα και η κατανόηση. Τα δίνω ως ευχές σε όλους μας, γιατί θεωρώ ότι μπορούν να μας πάνε μπροστά ως άτομα, ως επιστήμονες και ως κοινωνία και να μας προστατεύσουν από ανούσιους και από επικίνδυνους λαϊκισμούς.

Διαβάστε επίσης:

Π. Λάγιου για την ηπατίτιδα σε παιδιά: Πού κινούνται οι υποψίες, τι φταίει για τα κρούσματα, τι να προσέχουν οι γονείς

Αναμένεται αύξηση σε εισαγωγές και σε θανάτους – Στο συρτάρι τα μέτρα από την Πρωτομαγιά

Ζαούτης στο HS για ηπατίτιδα σε παιδιά: Ελέγχονται περιστατικά από τον περασμένο Ιανουάριο