Δυσκοιλιότητα: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Δυσκοιλιότητα I.D

Η δυσκοιλιότητα είναι μια παθολογική διαταραχή του γαστρεντερικού συστήματος, η οποία επηρεάζει αρκετούς ανθρώπους τη σημερινή εποχή.

Συναντάται συχνότερα στους ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας (άνω των 65 ετών) αλλά και στα παιδιά.
Επιπρόσθετα της μείωσης του αριθμού των εντερικών κενώσεων, ο όρος δυσκοιλιότητα υποδηλώνει ποικιλία συμπτωμάτων όπως έντονη προσπάθεια αφόδευσης, αίσθημα ατελούς εντερικής κένωσης, αποτυχημένες ή παρατεταμένες προσπάθειες στην αφόδευση, μετεωρισμό, κοιλιακή δυσφορία, και σκληρά κόπρανα.

Υπάρχουν αρκετές διαφορετικές μορφές δυσκοιλιότητας και η παθογένεια της είναι πολυπαραγοντική.

Τις περισσότερες φορές οφείλεται σε χαμηλή κατανάλωση εδώδιμων ινών, υγρών και γενικότερη κακή διατροφή, έλλειψη σωματικής άσκησης, έντονο άγχος και στρες (ψυχοσωματική δυσκοιλιότητα). Επιπρόσθετα, συγκεκριμένα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα ως ανεπιθύμητη ενέργεια (side effect) (πχ. αντικαταθλιπτκά, αντιϋπερτασικά, σίδηρος) ή μπορεί να συνυπάρχει μια χρόνια παθολογική κατάσταση, το γνωστό σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου με προέχουσα τη δυσκοιλιότητα. Άλλες φορές αιτία έντονης δυσκοιλιότητας μπορεί να αποτελεί κάποιο νευρολογικό νόσημα το οποίο επηρεάζει το πεπτικό σύστημα, μια ορμονική διαταραχή, η ανατομία του σώματος (πχ. δυσενέργεια μυών πυελικού εδάφους) κ.λπ.

Διατροφή και Δυσκοιλιότητα

Βασικός στόχος μιας ισορροπημένης διατροφής στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της δυσκοιλιότητας είναι η αύξηση του όγκου και του βάρους των κοπράνων.
Θα πρέπει να γνωρίζετε πως η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας.

Ωφέλιμα τρόφιμα και ροφήματα για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας:

• Νερό: Πίνετε άφθονο (κατά προτίμηση ζεστό). Βοηθάει στην διέγερση της κινητικότητας του εντέρου. Να θυμάστε ότι τα ζεστά ροφήματα υπερτερούν των κρύων.
• Καφές: Πιείτε ένα φλιτζάνι ζεστό καφέ. Είναι γνωστό ότι ασκεί χαλαρωτική επίδραση στον σφιγκτήρα του πρωκτού και έχει καθαρτική δράση σε κάποια άτομα.
• Καυτερά (spicy) τρόφιμα
• Γαλακτοκομικά υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά (πχ. λιπαρά τυριά, πλήρη γαλακτοκομικά) και γενικότερα λιπαρές τροφές (πχ. φαγητά μαγειρεμένα με ελαιόλαδο και σάλτσες): Η αυξημένη κατανάλωση λιπαρών μπορεί να προκαλέσει αύξηση των κενώσεων
• Σοκολάτα με υψηλή περιεκτικότητα σε κακάο
• Μαρμελάδες Φρούτων
• Τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε εδώδιμες ίνες. Μια δίαιτα υψηλή σε εδώδιμες ίνες κάνει τα κόπρανα πιο μαλακά και πιο ογκώδη και διευκολύνει την κένωση. Μια ημερήσια πρόσληψη 25 έως 30γρ. διαιτητικών ινών είναι ο επιθυμητός στόχος. Οι εδώδιμες ίνες αναφέρονται στους υδατάνθρακες που δεν πέπτονται και δεν απορροφώνται στο λεπτό έντερο (άπεπτοι) και στη λιγνίνη (EFSA, 2010) και βρίσκονται κυρίως, σε διαφορετικές αναλογίες, στους ολόσπορους δημητριακούς καρπούς και τα προϊόντα τους (π.χ. ψωμί ολικής άλεσης, βρώμη, αλεύρι ολικής άλεσης), στα λαχανικά, στα φρούτα, στα όσπρια, στους ξηρούς καρπούς και ελαιούχους σπόρους (πχ. λιναρόσπορος, ταχίνι ολικής άλεσης)

Χρήσιμο Tip:  Μια ευρεία ταξινόμηση των εδώδιμων ινών είναι με βάση τη διαλυτότητά τους στο νερό, όπου και διακρίνονται σε διαλυτές και αδιάλυτες εδώδιμες ίνες. Οι τροφές οι οποίες είναι πλούσιες σε ίνες περιέχουν γενικά και τους δύο τύπους εδώδιμων ινών με μερικές τροφές να περιέχουν σε μεγαλύτερο ποσοστό την μία από τις δύο. Οι αδιάλυτες ίνες έχουν άμεση ερεθιστική επίδραση στην κινητικότητα του εντέρου και επομένως στην πρόληψη αλλά και αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Συγκεκριμένα, αυξάνουν τον όγκο των κοπράνων, μειώνουν το χρόνο διέλευσης τους από το έντερο και διευκολύνουν την αφόδευση. Η δράση τους ενισχύεται με την αυξημένη κατανάλωση νερού. Στις πηγές αδιάλυτων ινών περιλαμβάνονται τα καρότα, ψητές πατάτες με την φλούδα, σπανάκι ωμό, αρακάς, φασολάκια, σταφύλια, ακτινίδια, σταφίδες, δαμάσκηνα, σύκα, σησάμι (ταχίνι), το πίτουρο σταριού κ.λπ.

Ποιες τροφές και ροφήματα να αποφύγετε αν αντιμετωπίζετε πρόβλημα δυσκοιλιότητας

• Ρύζι
• Γάλα ρυζιού
• Λευκό ψωμί και λοιπά προϊόντα από επεξεργασμένους δημητριακούς καρπούς (πχ. φρυγανιές, corn flakes)
• Τσάι
• Κρέας, πουλερικά, ψάρια με τις εξής μεθόδους μαγειρέματος: ψητά, βραστά
• Αναψυκτικά
• Μπανάνα

Χρήσιμο Tip: Αφιερώστε χρόνο στην τουαλέτα μετά την κατανάλωση γευμάτων, καθώς είναι η ώρα κατά την οποία παρατηρείται αυξημένη κινητικότητα του εντέρου.
«Εκπαιδεύστε» το έντερό σας καταναλώνοντας τρία γεύματα ημερησίως, σε σταθερή περίπου ώρα. Καλό είναι να μην καταναλώνονται ενδιάμεσα σνακ με την εξαίρεση των ζεστών υγρών.

Φάρμακα και Δυσκοιλιότητα

Σε περίπτωση που η τροποποίηση της διατροφής και του τρόπου ζωής (πχ. ένταξη σωματικής δραστηριότητας, τεχνικές χαλάρωσης ή διαχείρισης του άγχους) αποτύχουν στην αποκατάσταση της φυσιολογικής συχνότητας κενώσεων ή της σύστασης των κοπράνων ή σε περιπτώσεις έντονης δυσκοιλιότητας, μπορεί να πρέπει να ληφθεί κάποια φαρμακευτική ή άλλη αγωγή.
Στα φάρμακα περιλαμβάνονται τα συνταγογραφούμενα και τα μη συνταγογραφούμενα – πάντα με την συμβουλή του θεράποντος ιατρού ή/ και του φαρμακοποιού.

Η φαρμακευτική παρέμβαση περιλαμβάνει καθαρτικά, τα οποία ανάλογα με τον τρόπο δράσης τους, διακρίνονται κυρίως στα αυξάνοντα τον όγκο των κοπράνων, τα μαλακτικά, τα αλατούχα και ωσμωτικώς δρώντα και τα διεγείροντα την εντερική κινητικότητα. Η φαρμακοτεχνική μορφή μπορεί να είναι δισκίο, υπόθετο, σκόνη, μαρμελάδα για δυσκοιλιότητα όπως η Tamarine®, φακελάκια τσαγιού, πόσιμο υγρό κ.λπ. Μια από τις δραστικές  που προτιμάται στα καθαρτικά είναι η σένα (senna), γνωστή επίσης και ως Σέννα ή Φύλλα Αλεξανδρείας, η οποία είναι αποτελεσματική για την βραχυχρόνια αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας.

Σε κάθε περίπτωση που υπάρχει κάποια μεταβολή στην συνήθη λειτουργία του εντέρου η οποία δεν μπορεί να αποκατασταθεί με τροποποίηση της διατροφής και του τρόπου ζωής, ή σε περιπτώσεις έντονης δυσκοιλιότητας, ιδιαίτερα αν υπάρχουν συμπτώματα «συναγερμού» όπως απώλεια βάρους σε βραχύ διάστημα, πρόσμιξη αίματος στα κόπρανα και κοιλιακός πόνος, θα πρέπει να γίνει μια εκτενής αξιολόγηση από γαστρεντερολόγο για την σωστή αξιολόγηση των συμπτωμάτων και της παθοφυσιολογίας, καθώς και τον σχεδιασμό της κατάλληλης θεραπευτικής παρέμβασης.

Χριστίνα Κωστάρα
Διατροφολόγος – Διαιτολόγος, MMedSci

___________________________________________________________________________

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

1. Amol Sharma et al. Constipation: Pathophysiology and current Therapeutic Approaches. Handb Exp Pharmacol 2017q 239: 59-74
2. Christopher N Andrews and Martin Storr. The pathophysiology of chronic constipation. Can J Gastroenterol 2011; 25 (Suppl B) : 16B-21B
3. Therapeutic Research Center. Natural Medicines 2021
4. Sun Hwan Bae. Diets for Constipation. Pediatr Gastroenterol Hepatol Nutr 2014 Dec 17 (4): 203-208