Πέντε φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν διηθητικό καρκίνο τραχήλου της μήτρας στο μέλλον,  διατρέχουν οι γυναίκες που έχουν ιστορικό προκαρκινικών αλλοιώσεων, παρά το ότι έχουν υποβληθεί σε θεραπεία, σε σχέση με τις γυναίκες που δεν είχαν ποτέ τους προκαρκινική αλλοίωση και δεν έχουν κάνει επέμβαση. Ο κίνδυνος αυτός θεωρείται υπαρκτός ακόμα και για 30 χρόνια μετά την επέμβαση, ενώ δεν αποκλείεται να είναι και ισόβιος.

«Έχουν βρεθεί ξαφνικά διηθητικοί καρκίνοι, αφού μεσολάβησε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα με φυσιολογικά ευρήματα κατά την παρακολούθηση μετά την επέμβαση. Οι καρκίνοι αυτοί δεν ταιριάζουν με τη φυσική ιστορία της τραχηλικής καρκινογένεσης και συνεπώς δεν μπορεί να μη σχετίζονται με την πρώτη αυτή αλλοίωση», αναφέρει ο κ. Ευάγγελος Παρασκευαΐδης, καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων*.  Σύμφωνα με τον ίδιο, επειδή υπάρχει αυτός ο κίνδυνος, κι επειδή 10 στις 100 γυναίκες θα χρειαστούν δεύτερη επέμβαση και 3 από τις 10 θα χρειαστούν και τρίτη, απαιτείται μετεγχειρητική παρακολούθηση, η οποία προσαρμόζεται ανάλογα με τη βαθμίδα της αλλοίωσης και τα όρια της εκτομής (αφαίρεση δείγματος του τραχηλικού ιστού με βλάβη).

Κλασικά η μετεγχειρητική παρακολούθηση περιελάμβανε  Παπ τεστ και κολποσκόπηση. Στις μέρες μας, θεωρείται ότι το  HPV DNA test είναι πολύ ακριβέστερος δείκτης και μπορεί να δείξει εάν μία γυναίκα θα χρειαστεί δεύτερη επέμβαση ή όχι (εάν δηλαδή έγινε εκρίζωση της νόσου ή όχι). Ωστόσο, και αυτό από μόνο του δεν θεωρείται απολύτως αξιόπιστο, καθώς υπάρχει ενδεχόμενο να είναι αρνητικό ενώ υπάρχει υπολειμματική αλλοίωση. «Ο συνυπολογισμός όλων των παραμέτρων, όπως η βαθμίδα της αλλοίωσης, τα όρια εκτομής, το τεστ Παπ, η κολποσκόπηση, το HPV DNA test , το mRNA HPV test, ίσως να είναι αυτός που καλύπτει όλες τις περιπτώσεις», αναφέρει ο κ. Παρασκευαΐδης, τονίζοντας ότι η παράμετρος με τη μεγαλύτερη βαρύτητα είναι το mRNA HPV test, το οποίο δείχνει εάν υπάρχει ενεργός λοίμωξη από υψηλού κινδύνου υπότυπο του ιού HPV τη δεδομένη χρόνική στιγμή, μια πληροφορία καθοριστικής σημασίας για τη μετέπειτα διαχείριση του περιστατικού από τον έμπειρο και ενημερωμένο γιατρό.

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας οφείλεται στον ιό HPV. Η λοίμωξη από τον HPV είναι πάρα πολύ συχνή και οι περισσότερες γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας θα μολυνθούν κάποια στιγμή στη ζωή τους. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο ιός φεύγει μόνος του, χωρίς να αφήσει καμία βλάβη στον τράχηλο. Ωστόσο, υπάρχουν και λίγες περιπτώσεις, στις οποίες ο ιός εμμένει και προκαλεί τις λεγόμενες προ-καρκινικές αλλοιώσεις (CIN), οι οποίες χωρίζονται σε χαμηλόβαθμες (CIN1) και υψηλόβαθμες (CIN2-3).

Ακόμα όμως και αν έχουν αναπτυχθεί προ-καρκινικές αλλοιώσεις δεν ήρθε το τέλος του κόσμου, καθώς οι περισσότερες χαμηλόβαθμες αλλοιώσεις θα υποχωρήσουν από μόνες τους, ενώ ακόμα και στις υψηλόβαθμες αλλοιώσεις υπάρχει πιθανότητα αυτόματης υποστροφής. Εάν η αλλοίωση δεν υποχωρήσει και εξελιχθεί μπορεί κάποια στιγμή να αναπτυχθεί καρκίνος. Όλη αυτή η διαδικασία (δηλαδή από την στιγμή της λοίμωξης με τον HPV μέχρι την εμφάνιση καρκίνου) εκτιμάται ότι διαρκεί πάνω από 10 χρόνια.

ιός ανθρωπίνων θηλωμάτων

Ο ρόλος της εξατομίκευσης

Επειδή, όπως προαναφέρθηκε, οι περισσότερες βλάβες θα υποστρέψουν από μόνες τους, είναι υψίστης σημασίας η εξατομίκευση όλων των γυναικών που χτυπούν την πόρτα του ιατρείου κολποσκόπησης, λόγω ενός παθολογικού Pap-test, για να αποφευχθεί η υπερθεραπεία εκείνων των αλλοιώσεων που δεν χρειάζεται. Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί οι γυναίκες με παθολογικό Pap-test είναι κυρίως νέες, αναπαραγωγικής ηλικίας και η θεραπεία έχει συσχετιστεί με κίνδυνο επιπλοκών σε μελλοντικές κυήσεις, όπως προωρότητα, ειδικά αν το τμήμα του τραχήλου που θα αφαιρεθεί είναι μεγάλο.

Στην εξατομίκευση, πέρα από την κολποσκόπηση, πάρα πολύ σπουδαίο ρόλο παίζει το lifestyle της γυναίκας, καθώς σε γυναίκες που καπνίζουν, που ξεκίνησαν νωρίς την σεξουαλική τους ζωή, που έχουν αλλάξει πολλούς σεξουαλικούς συντρόφους, που δεν χρησιμοποιούν προφυλακτικό και που δεν έχουν εμβολιαστεί, φαίνεται ότι είναι πιο πιθανόν ένα παθολογικό Pap-test να αντιστοιχεί όντως σε σοβαρή αλλοίωση ενώ ταυτόχρονα είναι λιγότερο πιθανόν αυτή να υποχωρήσει μόνη της, σε σχέση με τις γυναίκες με ένα λιγότερα βεβαρημένο lifestyle.

HPV DNA test

Εκτός από την κολποσκόπηση και το lifestyle υπάρχουν άλλες εξετάσεις που μπορούν να βοηθήσουν τους ειδικούς στην εξατομίκευση. Μια εξέταση είναι το HPV DNA test, που ανιχνεύει αν υπάρχει το DNA του ιού στον τράχηλο της μήτρας. Σε αρκετές χώρες το HPV DNA test χρησιμοποιείται ως μέθοδος screening μαζί με το Pap-test (co-testing), αλλά στην χώρα μας δεν έχει καθιερωθεί ακόμα ως μέθοδος screening. Από τη στιγμή που ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και οι προ-καρκινικές αλλοιώσεις προκαλούνται από τον ιό HPV η ιδέα ανίχνευσης του DNA του ιού ακούγεται αρκετά δελεαστική. Ωστόσο, υπάρχουν 2 σημαντικά μειονεκτήματα.

Πρώτον, η ογκογονικότητα του HPV δεν οφείλεται στην ύπαρξη απλώς του ιού αυτού καθ’ αυτού, αλλά κατά πόσο αυτός είναι ενεργός. Δυστυχώς, η προαναφερθείσα εξέταση δεν μπορεί να διαχωρίσει ανάμεσα σε μια ενεργό (άρα και επικίνδυνη) και μια λανθάνουσα (άρα και ακίνδυνη) HPV λοίμωξη, με αποτέλεσμα το HPV DNA test να είναι θετικό όχι μόνο σε υψηλόβαθμες αλλοιώσεις, αλλά και σε χαμηλόβαθμες, ακόμα δε και σε γυναίκες χωρίς καμία απολύτως παθολογία! Δεύτερον, το HPV DNA ανιχνεύει συγκεκριμένα το L1 τμήμα του DNA του ιού. Σε κάποιες περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας έχει παρατηρηθεί ότι το DNA του ιού χάνει αυτό το τμήμα με αποτέλεσμα το HPV DNA test να βγαίνει αρνητικό.

κ. Ευάγγελος Παρασκευαΐδης, κα Μαρία Νασιουτζίκη, κ. Ευριπίδης Μπιλιράκης

 

mRNA HPV test

Στη φαρέτρα των γιατρών έχει πλέον προστεθεί μια νέα εξέταση, που ανιχνεύει όχι το DNA, αλλά το mRNA του ιού (και συγκεκριμένα τις ογκοπρωτείνες E6/E7). Ένα θετικό mRNA σημαίνει ότι η HPV λοίμωξη είναι ενεργός και ότι η ογκογονική δραστηριότητα του ιού έχει ξεκινήσει. Ένα σημαντικό προτέρημα είναι ότι όταν δεν υπάρχει αλλοίωση στον τράχηλο ή όταν έχουμε μια μη-σοβαρή χαμηλόβαθμη αλλοίωση είναι θετικό λιγότερο συχνά συγκριτικά με το HPV DNA test, δηλαδή έχει πολύ καλύτερη ειδικότητα. Ταυτόχρονα όμως δεν χάνει σε ευαισθησία για την ανίχνευση των υψηλόβαθμων αλλοιώσεων, ενώ επίσης είναι θετικό και σε εκείνους τους λίγους καρκίνους όπου έχει χαθεί το L1 τμήμα του DNA του ιού και το HPV DNA test είναι αρνητικό. Με άλλα λόγια, το mRNA ανιχνεύει μόνο εκείνες τις γυναίκες που βρίσκονται πραγματικά σε κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου τραχήλου μήτρας.

Aptima mRNA HPV Test

Με αφορμή το ότι ο μήνας Ιανουάριος είναι παγκοσμίως αφιερωμένος στην ενημέρωση για τον καρκίνο τραχήλου της μήτρας και ιδιαίτερα στην πρόληψή του, ανακοινώθηκαν πρόσφατα τα πρώτα ελληνικά αποτελέσματα της Ελληνικής Ακαδημαϊκής Ομάδας Μελετών Παθολογίας Τραχήλου (HeCPA Group) από την εφαρμογή του Aptima mRNA HPV Test, ενός πρωτοποριακού διαγνωστικού τεστ για τον προληπτικό έλεγχο αυτής της νόσου.

Τα αποτελέσματα, τα οποία παρουσιάστηκαν από τους κ. Ε. Παρασκευαΐδη, καθηγητή Μαιευτικής-Γυναικολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, και Ε. Μπιλιράκη**, Μαιευτήρα-Γυναικολόγο και Διδάκτορα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, συμφωνούν με αυτά της διεθνούς βιβλιογραφίας και επιβεβαιώνουν την καλή ευαισθησία του APTIMA για την ανίχνευση των υψηλόβαθμων αλλοιώσεων, παραπλήσια με αυτήν του HPV DNA test, όμως με πολύ καλύτερη ειδικότητα. Ένα σημείο που αξίζει να αναφερθεί είναι η υψηλή προγνωστική αξία του APTIMA που σε συνδυασμό με το lifestyle  αγγίζει το 100%, τόνισε ο κ. Παρασκευαΐδης. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ότι όταν μια γυναίκα με α. επικίνδυνο lifestyle προσέρχεται με ένα β. παθολογικό Pap-test, (και ο ιατρός δεν είναι τελείως σίγουρος αν η αλλοίωση κολποσκοπικά είναι χαμηλόβαθμη ή υψηλόβαθμη, καθώς μερικές φορές η κολποσκοπική εικόνα δεν είναι ξεκάθαρη ακόμα και στα μάτια του πιο έμπειρου κολποσκόπου) και γ. το APTIMA είναι θετικό, τότε αυτός μπορεί να προχωρήσει σε αφαίρεση της βλάβης με «κλειστά μάτια»  διότι είναι σχεδόν 100% βέβαιο πως η αλλοίωση στον τράχηλο είναι υψηλόβαθμη, κάτι που θα επιβεβαιωθεί και αργότερα με την ιστολογική διάγνωση του τμήματος του τραχήλου που θα αφαιρεθεί.

*Ευάγγελος Παρασκευαΐδης: Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Κολποσκόπησης & Παθολογίας Τραχήλου (HSCCP) και Πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημαϊκής Ομάδας Μελετών Παθολογίας Τραχήλου (HeCPA Group)

 **Ευριπίδης Μπιλιράκης: Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Κολποσκόπησης & Παθολογίας Τραχήλου   (HSCCP) και Mέλος της Ελληνικής Ακαδημαϊκής Ομάδας Μελετών Παθολογίας Τραχήλου (HeCPA Group)

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ: HPV: Ο ιός που διασπείρει τον καρκίνο

 

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Εξελίξεις στη θεραπεία των ΙΦΝΕ

  

ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ: Γυναικολογικός έλεγχος: Όλες οι απαραίτητες εξετάσεις