Ηλίας Μπίσιας: Απόρριψη έκδοσης Τούρκων υπηκόων από Γερμανικά και Ελβετικά Δικαστήρια

Με αφορμή τις επικείμενες αποφάσεις του Αρείου Πάγου περί της έκδοσης ή μη των οκτώ Τούρκων αξιωματικών, αξίζει νομίζω να λάβουμε σοβαρά υπόψη το σκεπτικό των παρακάτω συναφών δικαστικών αποφάσεων που εκδόθηκαν πρόσφατα στη Γερμανία και Ελβετία και απέρριψαν αιτήματα έκδοσης Τούρκων υπηκόων στην Τουρκία.

1. Γερμανία

Συγκεκριμένα, το γερμανικό Εφετείο Schleswig – Holstein με την από 22.09.2016 (1Ausl45/15) αμετάκλητη απόφαση του, επικαλούμενο τις διαπιστώσεις σχετικής Έκθεσης του γερμανικού Υπουργείου Εξωτερικών περί της έλλειψης προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ατόμου, μη τήρησης των αρχών του κράτους δικαίου και των απάνθρωπων συνθηκών κράτησης στην Τουρκία μετά την 15.07.2016 (ημερομηνία απόπειρας του πραξικοπήματος), έκρινε την έκδοση Τούρκου υπηκόου στην Τουρκία ως ανεπίτρεπτη.

Σύμφωνα με την κρίση των γερμανών δικαστών, η Τουρκία, μέλος της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων δικαιωμάτων (ΕΣΔΑ), προέβη μετά το πραξικόπημα του Ιουλίου 2016 στην αναστολή των υποχρεώσεων της από την ανωτέρω Σύμβαση (άρθρο 15 ΕΣΔΑ) και ως εκ τούτου ανέστειλε την προστασία των κατοχυρωμένων στην ΕΣΔΑ θεμελιωδών δικαιωμάτων του κατηγορουμένου, ενημερώνοντας σχετικώς το Συμβούλιο της Ευρώπης.

Περαιτέρω, με την υπ. αριθμ. 667 Υπουργική Απόφαση που εκδόθηκε στην Τουρκία μετά την 15.07.2016, «περιορίστηκαν ουσιωδώς τα βασικά υπερασπιστικά δικαιώματα του κατηγορουμένου», αναφέρει η γερμανική απόφαση. Επισημαίνεται μάλιστα, χαρακτηριστικά, ότι ο κατηγορούμενος δύναται πλέον με το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο στην Τουρκία να παραμείνει κρατούμενος από την Αστυνομία έως τριάντα (30) ημέρες χωρίς δικαστική απόφαση, ενώ η Εισαγγελία έχει το δικαίωμα να απαγορεύσει εντελώς την επικοινωνία του κατηγορούμενου με το συνήγορό του ή να αλλάξει τον τελευταίο χωρίς τη συναίνεση του κατηγορουμένου.

Σύμφωνα με τον Δικηγορικό Σύλλογο της Άγκυρας, οι εν λόγω πρακτικές απαγορεύουν εμπράκτως την άσκηση των καθηκόντων των συνηγόρων και την υπεράσπιση του εντολέα τους, ενώ προβλέπεται πλέον συνοπτική ανακοίνωση του κατηγορητηρίου στον κατηγορούμενο, χωρίς μάλιστα αυτός να έχει απεριόριστο δικαίωμα φυσικής παρουσίας του στην δίκη του, συμπληρώνει η γερμανική απόφαση.

Με βάση το ανωτέρω σκεπτικό και αφού γίνεται περαιτέρω μνεία στις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης στις τουρκικές φυλακές και κατ’ επέκταση στην παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ περί απαγόρευσης της απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης του κατηγορημένου καθώς και στις παραβιάσεις των άρθρου 6 της ΕΣΔΑ περί δίκαιης δίκης στην Τουρκία, το Δικαστήριο καταλήγει ότι υπό τις συνθήκες αυτές η Γερμανία θα πρέπει να μην ικανοποιήσει το αίτημα έκδοσης, εφόσον η εν λόγω παροχή δικαστικής συνδρομής θα προσέκρουε στις θεμελιώδεις αρχές της γερμανικής έννομης τάξης. Δεδομένης της υφιστάμενης αναστολής ισχύος της ΕΣΔΑ, η έκδοση στην Τουρκία είναι σε κάθε περίπτωση απορριπτέα, ακόμα και εάν το τουρκικό κράτος παράσχει στη Γερμανία ρητές συμπληρωματικές διαβεβαιώσεις περί της προστασίας των δικαιωμάτων των εκζητουμένων, τονίζει χαρακτηριστικά το Δικαστήριο.

2. Ελβετία

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και η τελευταία δημοσιευμένη απόφαση  του ελβετικού Ομοσπονδιακού Ποινικού δικαστηρίου. Πρόκειται για την απόφαση της 06.09.2016 (RR.2016.126), με την οποία το Δικαστήριο κλήθηκε να επικυρώσει θετική εισήγηση του ελβετικού Υπουργείου Δικαιοσύνης περί της έκδοσης Τούρκου υπηκόου, ο οποίος είχε καταδικαστεί από τουρκικό δικαστήριο για απόπειρα ανθρωποκτονίας (σσ: στην Ελβετία γνωμοδοτεί πρώτα το Υπουργείο Δικαιοσύνης για το επιτρεπτό της έκδοσης και μετά αποφαίνεται το δικαστήριο).

Οι Ελβετοί δικαστές αρνήθηκαν την έκδοση και απέρριψαν την θετική εισήγηση του ελβετικού Υπουργείου Δικαιοσύνης, διαβιβάζοντας την υπόθεση εκ νέου στο Υπουργείο με την εντολή να διερευνηθεί, εάν η Τουρκία με βάση την υφιστάμενη κατάσταση στη χώρα και ιδιαίτερα την πρόσφατη αναστολή ισχύος της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων δικαιωμάτων (ΕΣΔΑ) μπορεί να αντιμετωπίζεται πλέον (σσ. σε υποθέσεις δικαστικής συνδρομής) ως κράτος άξιο εμπιστοσύνης.

Εναλλακτικά ζητείται να διακριβωθεί εάν η Ελβετία οφείλει να εξασφαλίζει για κάθε τουρκικό αίτημα έκδοσης ρητές διαβεβαιώσεις περί της αξιοπρεπούς μεταχείρισης του εκζητουμένου,σύμφωνα με τις επιταγές της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Είναι προφανές, ότι και στις δύο προαναφερόμενες χώρες όπου εφαρμόζεται – όπως άλλωστε και στην Ελλάδα – η Ευρωπαική Σύμβαση Έκδοσης του 1957 και κατ επέκταση παρεμφερείς νομικοί κανόνες για το επιτρεπτό της έκδοσης, οι δικαστές σχημάτισαν αρνητική κρίση και απέρριψαν την έκδοση εστιάζοντας πρωτίστως στην αναστολή ισχύος της ΕΣΔΑ, με την οποία η ίδια η Τουρκία ζήτησε εμπράκτως την κατάργηση των υποχρεώσεών της από τη σύμβαση.

Θέλω να πιστεύω ότι το εμπεριστατωμένο αυτό σκεπτικό των αποφάσεων μπορεί να συμβάλει καθοριστικά και στο σχηματισμό κρίσης των Ελλήνων δικαστών. Η έμπρακτη διακήρυξη της μη προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου από ένα κράτος, δεν μπορεί να αφήσει ασυγκίνητο κανέναν, πολλώ δε μάλλον τους δικαστές που έχουν ταχθεί να υπηρετούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις δικαιοκρατικές αξίες.

του ΗΛΙΑ  Σ. ΜΠΙΣΙΑ,  Δρ. Νομ. Παν/μιου Ζυρίχης,

Δικηγόρου Αθηνών κ΄ Ελβετίας