Τι έχασε η Αμερική όταν έπεσε το Τείχος του Βερολίνου

Χρειάστηκε κάτι περισσότερο από την απελευθέρωση εκατομμυρίων Γερμανών λόγω της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου για να συγκινηθεί ο Τζορτζ Μπους. «Απλώς δεν είμαι συναισθηματικός τύπος» έλεγε ο 41ος Αμερικανός πρόεδρος, ενώ οι Γερμανοί γκρέμιζαν, πριν από 30 χρόνια, το τείχος που τους χώριζε.

Κοιτώντας πίσω, υπήρξε κι άλλος ένας λόγος που οι Αμερικανοί δεν χάρηκαν. Στερήθηκαν περισσότερα από όσα κέρδισαν. Έχουν ειπωθεί αρκετά για τις συνέπειες της 9ης Νοεμβρίου 1989 για την παγκόσμια τάξη. Γνωρίζουμε για την εκτίναξη εθνικών και θρησκευτικών αταβισμών. Γνωρίζουμε για τον ρεβανσισμό της πληγωμένης Μόσχας. Αλλά λίγα έχουν ειπωθεί για το πόσα έχασαν οι ΗΠΑ εκείνη την ημέρα.

Έχασαν έναν εχθρό που λειτουργούσε ενωτικά. Όσο καιρό η χώρα δεχόταν έξωθεν απειλή, έμπαινε ένα όριο στις εσωτερικές έριδες. Ήταν αντιπατριωτικό να το παρακάνει κανείς με στην εσωτερική πολιτική. Αλλά από την στιγμή που δεν υπήρχε εξωτερική απειλή, ή έστω ανταγωνισμός, οι Αμερικανοί ένιωσαν ασφαλείς να διαφωνήσουν μεταξύ τους.

Ο διχασμός δεν ξεκίνησε με την πτώση του κομμουνισμού, αλλά από τότε απέκτησε νέα τοξικότητα. Το 1990, ένα μέλος του Κογκρέσου από την Τζόρτζια, ονόματι Νιούτον Τζίνγκριτς, κυκλοφόρησε ένα σημείωμα μεταξύ των ρεπουμπλικανών ζητώντας σκληρότερη γλώσσα στην πολιτική. Το 1994 ο ίδιος ήταν υποψήφιος για το Καπιτώλιο.

Ενδεικτική της ομοψυχίας που επικρατούσε μέχρι το 1989 ήταν η ομοφωνία για τους ανώτατους δικαστές. Από τότε δεν υπήρξε ξανά τέτοιο φαινόμενο, ενώ μέσα στο επόμενο διάστημα θα υπάρξουν -κατά πάσα πιθανότητα- περισσότερες προεδρικές παραπομπές τα τελευταία 25 χρόνια παρά τους δύο προηγούμενους αιώνες.

Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πώς θα ήταν η πολιτική κατάσταση στις ΗΠΑ σε έναν κόσμο με το Τείχος ακόμη όρθιο και με μια κραταιά κομμουνιστική αυτοκρατορία από πίσω του. Ο συγγραφέας Πίτερ Μπέιναρτ περιέγραψε τον Τζορτζ Μπους ως τον τελευταίο «νόμιμο» πρόεδρο των ΗΠΑ. Παρ’ όλο που οι ψηφοφόροι αρνήθηκαν να του δώσουν δεύτερη θητεία, κανείς δεν είδε την προεδρία του ως προσβολή στη δημοκρατία.

Από τους διαδόχους του τρεις έχουν κατηγορηθεί από αντιπάλους τους ότι απέφυγαν τις στρατιωτικές θητείες τους, ένας ότι γεννήθηκε εκτός Αμερικής και ένας ότι πήρε τον θώκο από τους δικαστές και όχι από τον λαό. Ίσως υπήρξε μια ανεξήγητη αλλαγή στις υποψηφιότητες για τον Λευκό Οίκο περίπου από το 1992 και μετά που να εξηγεί αυτή την έχθρα. Αλλά πιο πιθανό είναι ότι η απελευθέρωση από την εξωτερική απειλή έστρεψε τους Αμερικανούς τον έναν εναντίον του άλλου.

Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου δεν υπήρξε ούτε ένας «εθνικός» πρόεδρος, ούτε ένας δημοκρατικός δεν «σάρωσε» τον Νότο, ούτε ένας ρεπουμπλικανός δεν κυριάρχησε στις ακτές.

Αυτή ήταν η τιμωρία της Αμερικής. Ξόδεψε μισό αιώνα ευχόμενη το γκρέμισμα του μοναδικού αντιπάλου. Αλλά εξελίχθηκε σε κάτι περισσότερο από αυτό που ζητούσε. Όσο πιο ασφαλής και κυρίαρχη γινόταν η Αμερική, τόσο έπρεπε να ανησυχεί μόνο για τον εαυτό της. Η εσωστρέφεια έγινε χειρότερη.

Το λάθος είναι να πιστέψει κανείς ότι η Κίνα θα αντιστρέψει αυτή την πορεία. Παλαιότερα πίστευα ότι ο φόβος του Πεκίνου θα αντικαθιστούσε τον φόβο για την Μόσχα. Αλλά στην συνέχεια, θυμήθηκα πόσα παρόμοια αναμένονταν από τον ριζοσπαστικό ισλαμισμό. Η Κίνα είναι λίγο-πολύ καπιταλιστική. Δεν απειλεί ή συνορεύει με κράτος τόσο οικείο στους Αμερικανούς όσο η Γερμανία. Δεν πιστεύει ότι ο τρόπος ζωής της θεωρητικά είναι εξαγώγιμος σε όλη την ανθρωπότητα. Είναι αθεϊστική, αλλά έτσι είναι και η Αμερική λίγο-πολύ.

Εκτός αν καταφύγουμε σε σκέψεις περί φυλετικών διαφορών, υπάρχει αρκετό έδαφος για να ετεροπροσδιοριστούν οι Αμερικανοί; Δεν είναι σίγουρο. Η Σοβιετική αυτοκρατορία ήταν ο αγαπημένος εχθρός της Αμερικής: αυτός που έδινε τον ασφαλέστερο αυτοπροσδιορισμό. Όταν έπεσε το Τείχος, χάθηκε και μέρος της αμερικανικής εθνικότητας.

Ο διχασμός που ακολούθησε θα αντέξει μέχρι να εμφανιστεί ο επόμενος δράκος. Είναι σαν το μίσος να ακολουθεί τον πρώτο νόμο της θερμοδυναμικής. Όπως η ενέργεια, μπορεί να μετατραπεί σε κάτι άλλο, αλλά εν μπορεί να εξαφανιστεί. Όσο λιγότερο μίσος κατευθύνει ένα έθνος προς τα έξω, τόσο περισσότερο αναγκάζεται να στρέψει προς τα μέσα. Η νίκη της Αμερικής στον Ψυχρό Πόλεμο ήταν ένα κατόρθωμα στρατηγικής και υπομονής, που πρέπει να χαιρετισθεί αυτό το Σαββατοκύριακο. Απλώς τυχαίνει να είναι μια νίκη, από την οποία η Αμερική δεν συνήλθε ποτέ.

© The Financial Times Limited 2024. All Rights Reserved. Not to be redistributed, copied or modified in any way.
mononews.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation.