Αφιέρωμα των FT στην Αθηναϊκή Ριβιέρα: Ο Πανάς, ο Αθανασίου, η ανάπλαση και οι αντιδράσεις των δημάρχων

Τη μαγική ώρα του ηλιοβασιλέματος στην Αθηναϊκή Ριβιέρα, ο επιχειρηματίας Χρύσανθος Πανάς, ιδιοκτήτης του εστιατορίου και κλαμπ Island, θυμάται την αγαπημένη φράση του πατέρα του: «Αυτός είναι ο παράδεισος».

Η φράση αυτή είναι τόσο οικεία για τον κ. Πανά, καθώς περιγράφει το συναίσθημα του θαυμασμού για την ομορφιά του τόπου του, της Βουλιαγμένης, ενός προαστίου στο νότιο μέρος της ελληνικής πρωτεύουσας.

Η μακρά ιστορία της Αθηναϊκής Ριβιέρας

Η ιδιαίτερη ομορφιά της περιοχής δεν είναι μυστικό για τους Αθηναίους.

Όποιος βρίσκεται κοντά στο κέντρο της Αθήνας, περίπου 20 χιλιόμετρα νότια, στρίβει προς την παραλία στη λεωφόρο Βουλιαγμένης και το περιβάλλον αλλάζει.

Από τη μία πλευρά του δρόμου η αστραφτερή θάλασσα, από την άλλη οι κόλποι, τα πεύκα και οι φοίνικες.

Οι άνθρωποι κάθονται και ψαρεύουν στην άκρη του νερού, παίζουν ρακέτες, κολυμπούν στους μικρούς όρμους κάτω από το ναό του Ποσειδώνα ή τρώνε φρέσκα ψάρια.

Ο χρόνος εδώ μοιάζει να επιβραδύνεται. Ήδη από τον 6^ο ή 7^ο αιώνα οι αρχαίοι Έλληνες είχαν εντοπίσει αυτά τα προνομιακά σημεία για να χτίσουν ναούς με θέα το Αιγαίο, αφιερωμένους στον Απόλλωνα και τον Ποσειδώνα.

Μέχρι τη δεκαετία του 1960, οι Αθηναίοι έχτιζαν και αγόραζαν εξοχικά σπίτια. Το ξενοδοχείο Astir Palace στη Βουλιαγμένη, με τα μπανγκαλόου δίπλα στο νερό, φιλοξενούσε τους πλούσιους και διάσημους Έλληνες.

Η Μαρία Κάλλας επισκεπτόταν τακτικά την περιοχή, ο Αριστοτέλης Ωνάσης είχε σπίτι στη Γλυφάδα, μία από τις παραλιακές περιοχές.

Για δεκαετίες, η ακτογραμμή ήταν σχεδόν άγνωστη στους ξένους τουρίστες, οι οποίοι την γνώριζαν μόνο εξ’ όψεως καθώς περνούσαν από εκεί για να φτάσουν στο πολυσύχναστο λιμάνι του Πειραιά για να επιβιβαστούν σε κάποιο πλοίο για τα ελληνικά νησιά.

Τα τελευταία χρόνια όμως έχει ξεκινήσει μια σημαντική ανάπλαση κατά μήκος αυτής της επί μακρόν παραγνωρισμένης ακτογραμμής 60 χιλιομέτρων από τον Πειραιά έως το Σούνιο, με την περιοχή να έχει γίνει πλέον ένας περιζήτητος προορισμός ακινήτων για ντόπιους αλλά και ξένους επενδυτές.

Πρόκειται για μία περιοχή που διαφημίζεται ως το μεγαλύτερο έργο ακινήτων στην Ευρώπη, το Ελληνικό, το οποίο υπόσχεται να είναι μία έξυπνη πόλη τρεις φορές μεγαλύτερη από το μέγεθος του Μονακό, ενώ παράλληλα σε αυτή βρίσκονται μία σειρά ξενοδοχείων πέντε αστέρων, όπως το Four Seasons και το One & Only Resorts.

Από την κρίση στην ανάπλαση

Την δεκαετία του 1990, ο Πανάς και ο αδελφός του ίδρυσαν το Island, γιατί ήθελαν ο κόσμος να ανακαλύψει αυτό το ιδιαίτερο μέρος.

Γρήγορα το εστιατόριο και club έγινε ορόσημο της περιοχής. Όμως, μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008-2009 και την αποκάλυψη ενός τεράστιου δημοσίου χρέους της Ελλάδας, η χώρα δέχτηκε ένα τεράστιο πλήγμα. Οι Έλληνες ταλαιπωρήθηκαν από την υψηλή ανεργία και την πτώση του ΑΕΠ, η οποία θα ξεπερνούσε το 25% και θα ανέκαμπτε ξανά το 2017.

Εκείνη την περίοδο, ο Πανάς ήρθε αντιμέτωπος με μία πτώση των εσόδων της τάξη του 30%-40% κι άρχισε να επικεντρώνεται στη προσέλκυση ξένων πελατών.

«Περάστε μία επιπλέον ημέρα στο πιο όμορφο μέρος της πόλης: Την Αθηναϊκή Ριβιέρα», έλεγε, ουσιαστικά επινοώντας τον όρο.

Όπως και το άτυπο rebranding του Πανά, οι ρίζες για το σημερινό έργο που έχει γίνει στο real estate, χρονολογείται ήδη από το 2010.

 

 

Αποκλεισμένη από τις αγορές, η Ελλάδα χρειάστηκε διεθνή πακέτα διάσωσης για να παραμείνει στη ζωή. Τα αρχικά δάνεια που δόθηκαν από την Ευρώπη και το ΔΝΤ ύψους 200 δισ. ευρώ συνοδεύτηκαν από όρους, όπως μια σειρά αμφιλεγόμενων ιδιωτικοποιήσεων προνομιακών κρατικών περιουσιακών στοιχείων, ώστε να αποπληρωθεί το αυξανόμενο χρέος της χώρας.

Αναμφισβήτητα, το «διαμάντι» αυτών των περιουσιακών στοιχείων, ήταν ένα κομμάτι γης 6,2 εκατ. τετραγωνικών μέτρων που συνορεύει με μία ακτογραμμή 3,5 χιλιομέτρων. Εκεί παλιά βρισκόταν το παλιό αεροδρόμιο της πρωτεύουσας, το Ελληνικό.

Εγκαταλελειμμένο από το 2001, το Ελληνικό ήταν ακόμα γεμάτο με παλιά αεροσκάφη, από τα οποία έλειπαν πόρτες, παράθυρα και ρόδες.

Οι αθλητικές του εγκαταστάσεις ήταν κατάλοιπο από την εποχή που είχε χρησιμεύσει ο χώρος ως αθλητικός χώρος για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004.

Τα τελευταία χρόνια, πριν πωληθεί, είχε αξιοποιηθεί και ως χώρος στέγασης μεταναστών.

Αποτελούσε έναν εγκαταλελειμμένο χώρο, μία οδυνηρή υπενθύμιση των οικονομικών δυσκολιών της Ελλάδας. Είχε όμως δυνατότητες.

Το 2014, η ελληνική κυβέρνηση πούλησε το μέρος στην Lamda Development, έναν ελληνικό κατασκευαστικό όμιλο, έναντι 1 δισ. ευρώ.

Με αυτά τα χρήματα αποπλήρωσε ένα μέρος του χρέους της.

Το Ελληνικό

Η κατασκευή στο Ελληνικό ξεκίνησε το 2021, ύστερα από μία μακρά περίοδο πολιτικής και γραφειοκρατικής κωλυσιεργίας.

«Το έργο ξεκίνησε σε μία εποχή που η Ελλάδα ήταν χρεοκοπημένη. Τώρα ξαναβάζουμε τη χώρα στον χάρτη, αλλά για τους σωστούς λόγους αυτή τη φορά», ανέφερε ο Οδυσσέας Αθανασίου, διευθύνων σύμβουλος της Lamda Development. Το Ελληνικό, διαβεβαιώνει, θα είναι «μία πόλη-παράδεισος».

Αν και ακόμα απέχει πολύ από το να θυμίζει παράδεισο, δέκα χρόνια μετά την πώληση, η πρόοδος είναι ορατή για πρώτη φορά μετά την ιδιωτικοποίηση.

Σε ένα τεράστιο εργοτάξιο, ο ύψους 200 μέτρων πύργος Riviera Tower έχει αρχίσει να παίρνει μορφή. Κάθε ένα από τα 173 διαμερίσματά του αναμένεται να διαθέτει μπαλκόνι ή βεράντα. Πολλά διαθέτουν πισίνες και κρεμαστούς κήπους. Στις μακέτες φαίνεται το ακραίο ύψος του να δεσπόζει πάνω από τα γύρω κτίρια που έχουν ύψος μόνο μερικούς ορόφους. Εμφανίζονται επίσης οι πρώτοι όροφοι των παραθαλάσσιων επαύλεων. Σύμφωνα με τα σχέδια της Lamda, η ανάπτυξη θα περιλαμβάνει σχολεία, μια μαρίνα 400 θέσεων, ένα αθλητικό πάρκο, εμπορικά κέντρα, ένα καζίνο Hard Rock, ένα ξενοδοχείο Mandarin Oriental και το μεγαλύτερο παράκτιο πάρκο στον κόσμο, έναν χώρο μεγαλύτερο από το Hyde Park του Λονδίνου.

«Στόχος μας είναι να έχουμε τους πρώτους κατοίκους μέχρι τα Χριστούγεννα του 2026», λέει ο κ. Αθανασίου, προσθέτοντας ότι με την ολοκλήρωση του έργου θα υπάρχουν συνολικά 8.000 νέες κατοικίες.

Εκτός από τον πύργο της Foster + Partners, άλλες κατοικίες που ξεκινούν από 6.000 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο (όχι στην παραλία και χωρίς θέα στη θάλασσα) έχουν σχεδιαστεί από διεθνείς αρχιτέκτονες, όπως ο όμιλος Bjarke Ingels, αλλά και από άλλους επαγγελματίες  από την Ελβετία, τη Νότια Αφρική και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Και τα 315 παραθαλάσσια σπίτια – συνολικής αξίας 1,1 δισ. ευρώ – έχουν ήδη πωληθεί με αποτέλεσμα τον σχεδιασμό άλλων 500 διαμερισμάτων, το 65% των οποίων έχει ήδη δεσμευτεί. Οι προβλεπόμενες δαπάνες της Lamda είναι μεταξύ 8 και 9 δισ. ευρώ, με πωλήσεις ακινήτων άνω των 13 ή 14 δισ. ευρώ.  Μόνο το πρώτο στάδιο του έργου εκτιμάται ότι θα αποφέρει έσοδα ύψους 3,5 δισ. ευρώ. Οι κατασκευαστές εκτιμούν επίσης ότι το Ελληνικό θα προσθέσει 2,5% στο ΑΕΠ της Ελλάδας, θα δημιουργήσει έως και 80.000 νέες θέσεις εργασίας και θα προσελκύσει περισσότερους από 1 εκατ. επισκέπτες ετησίως από όλο τον κόσμο.

Αντιδράσεις

Οι δήμαρχοι των πόλεων που γειτνιάζουν με την τεράστια αυτή ανάπτυξη δεν είναι τόσο αισιόδοξοι όσο ο κ. Αθανασίου. Μέρος του Ελληνικού βρίσκεται στο δήμο Αλίμου, μια παραθαλάσσια πόλη της μεσαίας τάξης, που κάποτε ήταν η πατρίδα του αρχαίου Έλληνα ιστορικού Θουκυδίδη. «Αντιμετωπίζουμε καθημερινά κίνηση, ακόμη και σε αυτό το πρώιμο στάδιο του έργου», λέει ο Ανδρέας Κονδύλης, ο τρεις φορές εκλεγμένος δήμαρχος. «Φανταστείτε τι θα συμβεί όταν περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι θα μετακινούνται». Θα περίμενε κανείς ότι από τη στιγμή που θα εγκρινόταν ένα έργο αυτής της κλίμακας, θα είχαν δρομολογηθεί σχέδια για νέες υποδομές μεταφορών. Αλλά εκτός από μια μικρή υπόγεια διάβαση, τα σχέδια για τη σύνδεση του Ελληνικού με τον αυτοκινητόδρομο της πόλης έχουν παραμείνει στα χαρτιά, ενώ δεν υπάρχουν σχέδια για επέκταση του μετρό στο γειτονικό προάστιο της Γλυφάδας.

«Η πλήρης ανάπτυξη του Ελληνικού θα παραδοθεί μετά το 2030, οπότε έχουμε αρκετό χρόνο μπροστά μας για να μελετήσουμε πρόσθετα έργα που θα εξομαλύνουν την επιπλέον κίνηση», σημειώνει ο Άκης Σκέρτσος, υπουργός Επικρατείας.

 

 

Η Γλυφάδα είναι ένας προνομιακός οικισμός -κοντά στη θάλασσα, δίπλα σε γήπεδο γκολφ- που είναι δημοφιλής στους ομογενείς, στους Έλληνες ποπ σταρ και στους ποδοσφαιριστές.

«Το Ελληνικό θα αλλάξει πολύ τη ζωή μας, απλώς δεν είναι σαφές σε ποιο βαθμό», αναφέρει ο δήμαρχος Γλυφάδας Γιώργος Παπανικολάου. «Ελπίζουμε για το καλύτερο. Ωστόσο, έχουμε μεγάλη αγωνία για την επίλυση σημαντικών ζητημάτων που εκκρεμούν ακόμη».

Ο Γιάννης Κανίστρας, κάτοικος της Γλυφάδας, είναι μέλος μιας ομάδας κατοίκων που αντιτίθεται στις πρακτικές κατασκευής, οι οποίες, όπως υποστηρίζουν, παραβιάζουν κανονισμούς.

«Δεν θέλω να φύγω από το σπίτι μου, αλλά δεν μπορώ επίσης να το απολαύσω. Η κατασκευή θα μπορούσε να διαρκέσει περισσότερο από μια δεκαετία, αλλά μας λένε ότι δεν πρέπει να διαμαρτυρόμαστε καθώς η αξία των σπιτιών μας έχει αυξηθεί», αναφέρει. Κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους, η αξία των ακινήτων στην Ελλάδα έπεσε έως και 40%. Καθώς η χώρα άρχισε σταδιακά να βγαίνει από την κρίση το 2017, άρχισαν να γίνονται οι πρώτες αναπλάσεις.

Στη Ριβιέρα της Αθήνας, πολλές από τις παλιές βίλες με τους μεγάλους κήπους γεμάτους με ψηλά πεύκα και βουκαμβίλιες κατεδαφίστηκαν για να μετατραπούν σε πολυώροφες πολυκατοικίες, με πισίνες στην ταράτσα και τεχνολογία έξυπνων σπιτιών.

Ξένοι επενδυτές και κατασκευαστές ακινήτων, ιδίως Αιγύπτιοι, Λιβανέζοι και όσοι αντιμετώπιζαν αναταραχές στην πατρίδα τους, άρχισαν να επενδύουν. «Τους αρέσει ο καιρός, ο τρόπος ζωής, η ασφάλεια που μπορεί να προσφέρει η Ελλάδα», λέει ο Μηνάς Δήμος, ιδιοκτήτης της Plasis, μιας εταιρείας ακινήτων και ανάπτυξης που ειδικεύεται στην περιοχή.

Άνθηση στην αγορά ακινήτων

Η Golden Visa, μία υπηρεσία  μακροχρόνιας διαμονής που εισήχθη για πρώτη φορά το 2013, λειτούργησε ως καταλύτης. Οι περισσότερες από 31.000 άδειες που χορηγήθηκαν κατά την πρώτη δεκαετία προσέλκυσαν επενδυτές από την Κίνα, την Τουρκία, τη Ρωσία και τη Μέση Ανατολή, αποφέροντας συνολικές επενδύσεις άνω των 2,6 δισ. ευρώ στην Ελλάδα.

Πλέον η τιμή στα παραθαλάσσια ακίνητα μπορεί να φτάσει και τα 15.000 ευρώ ανά τ.μ.

«Δεν είμαστε ακόμη σίγουροι για το πώς θα αντιδράσει η αγορά στα χιλιάδες  ακίνητα που θα είναι διαθέσιμα το επόμενο διάστημα», λέει ο Γιάννης Πλουμής-Σωτηρόπουλος, γενικός διευθυντής της Ploumis-Sotiropoulos, ελληνικής θυγατρικής της Christie’s International Real Estate.

«Δεν είμαι σίγουρος αν θα υπάρξει ζήτηση για όλη αυτή την προσφορά», αναφέρει.

Το Ελληνικό είναι μόνο ένα μικρό μέρος της Αθηναϊκής Ριβιέρας, η οποία εκτείνεται σε μία έκταση 60 χιλιομέτρων.

Πολλές περιοχές ήταν για καιρό παραμελημένες, με  έντονα τα σημάδια εγκατάλειψης από πρώην καλοκαιρινά κλαμπ, αθλητικές εγκαταστάσεις και απόπειρες ανάπτυξης ακινήτων.

 Καθώς οι κυβερνήσεις προσπαθούσαν να βρουν τρόπους να ενισχύσουν την ανάπλαση της περιοχής, τέθηκαν σε εφαρμογή σχέδια για την αναμόρφωση και την ανάπτυξη τμημάτων, όμως ο  συντονισμός μεταξύ των δημοτικών ορίων αποδείχθηκε πρόκληση.

Στην ακτή της Αττικής, μόλις 8 χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας, το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος είναι ένα αθηναϊκό ορόσημο σχεδιασμένο από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Ρέντσο Πιάνο, και αποτελεί το σπίτι της εθνικής όπερας και της εθνικής βιβλιοθήκης. Από το 2011, το ίδρυμα έχει δωρίσει 3 εκατ. ευρώ για τη χρηματοδότηση ενός σχεδίου που θα αναζωογονούσε την περιοχή. Αυτό το σχέδιο περιελάμβανε ένα πάρκο που θα συνδέει το Ίδρυμα με την παραλία.

 

 

Το 2016, η περιφέρεια Αττικής ανακοίνωσε το έργο αποκατάστασης του Φαληρικού Όρμου, ύψους 464,4 εκατ. ευρώ, το οποίο χρηματοδοτείται εν μέρει από την ΕΕ. Οκτώ χρόνια αργότερα, η πρώτη φάση του έργου δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Οι πιο πρόσφατοι υπολογισμοί προβλέπουν την ολοκλήρωση το 2029.

Εν τω μεταξύ, στον Άλιμο, τον δήμο βόρεια του Ελληνικού, απειλείται ο παραθαλάσσιος «χώρος για να αναπνέουμε» για τους κατοίκους του, όπως τον χαρακτηρίζει ο δήμαρχός του Ανδρέας Κονδύλης.

«Η ζωή μας είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη θάλασσα. Περπατάμε, γυμναζόμαστε εκεί, είναι ο μοναδικός μας ανοιχτός χώρος», αναφέρει.

Ανάπτυξη vs Ποιότητα ζωής

Το παραλιακό μέτωπο εδώ, όπως και σε πολλούς άλλους δήμους, ανήκει στην Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ), που διαχειρίζεται το χαρτοφυλάκιο ακινήτων του ελληνικού κράτους.

Ο κ. Κονδύλης αγωνίζεται από το 2017 για να πάρει την κυριότητα της παραλίας του δήμου του από την ΕΤΑΔ, ώστε να μπορέσει να την καθαρίσει, να τη συντηρήσει και να την αναβαθμίσει. «Ποτέ δεν υπήρξε ένα κοινό σχέδιο για τη σύνδεση και την ανάπτυξη της Αθηναϊκής Ριβιέρας», σημειώνει.

«Μόνο μεμονωμένες πρωτοβουλίες που δεν είναι πραγματικά μακροπρόθεσμες ή βασισμένες σε συνέργειες», συνεχίζει.

Η ΕΤΑΔ λέει ότι βρίσκεται ακόμη σε διαβουλεύσεις με τον δήμο, προσπαθώντας να βρει μια λύση «win-win».

Στη Γλυφάδα, ο δήμαρχος κ. Γιώργος Παπανικολάου κατάφερε να πάρει την κυριότητα της παραλίας από την ΕΤΑΔ  το 2017. Πλέον η παραλία αποτελεί ένα ζωντανό κομμάτι της πόλης. Οι ομπρέλες, τα ντους, οι ναυαγοσώστες, οι πεζόδρομοι και οι ποδηλατόδρομοι την κάνουν να απέχει πολύ από την εικόνα της έρημης, βρώμικης παραλίας που ήταν κάποτε.

«Από τη στιγμή που αναλάβαμε το παραλιακό μας μέτωπο καταφέραμε να δημιουργήσουμε ένα ολιστικό σχέδιο», λέει ο κ. Παπανικολάου.

Εδώ δεν χρειάζεται να πληρώσετε υπέρογκες χρεώσεις για να απολαύσετε μια μέρα δίπλα στο νερό. «Αυτό είναι που μας κάνει να διαφέρουμε από άλλα μέρη της Ριβιέρας», υπογραμμίζει.

Η μεταμόρφωση της Αθηναϊκής Ριβιέρας σηματοδοτεί ένα νέο κεφάλαιο για την ελληνική πρωτεύουσα. Καθώς όμως το σκηνικό αρχίζει να αλλάζει, το κεντρικό ζήτημα για όλους τους εμπλεκόμενους είναι η εξεύρεση της ισορροπίας μεταξύ προόδου και ποιότητας ζωής για τους κατοίκους της. «Πρέπει να προστατεύσουμε τη φυσική μας ομορφιά και τον πολιτισμό μας και να αναδείξουμε αυτό που μας κάνει ξεχωριστούς», σημειώνει ο κ. Πανάς.

«Από την αρχαιότητα αυτή η τοποθεσία θεωρείται μοναδική. Πρέπει να φροντίσουμε να τη διατηρήσουμε έτσι».

Διαβάστε επίσης:

Lamda Development: Οκληρώθηκε το 80% των εκσκαφών της υπογειοποίησης της λεωφ. Ποσειδώνος

Ελληνικό: Τι έχει αλλάξει στον σχεδιασμό, ποια έργα προστέθηκαν, ποια ακυρώνονται

Lamda Development: Ο Προκοπίου και το ερώτημα των… 1,18 δισ. για τη μετοχή, που μετά από 4,5 χρόνια είναι στο ίδιο σημείο

---

© The Financial Times Limited 2024. All Rights Reserved. Not to be redistributed, copied or modified in any way.
mononews.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation.