Την ανάγκη στήριξης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας επισημαίνει η Επίτροπος Ανταγωνισμού Μαγκρέτε Βεστάγκερ σε επιστολή που απέστειλε στην ελληνική κυβέρνηση πριν λίγες ημέρες, προαναγγέλλοντας τη διαβούλευση που πρόκειται να ξεκινήσει για την αναθεώρηση του Προσωρινού Πλαισίου Κρίσης και Μετάβασης.

Παρακινεί την Ελλάδα, να προσδιορίσει σχέδια δράσης για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και μέχρι τις 25 Ιανουαρίου αξιοποιώντας τα εργαλεία όπως άλλες ευρωπαϊκές χώρες ώστε να μη διακυβεύονται οι ισότιμοι όροι ανταγωνισμού.

Η Επίτροπος ζητάει από την ελληνική κυβέρνηση να αξιοποιήσει τη δυνατότητα χρηματοδότησης των επιχειρήσεων για να αντιμετωπίσουν την ενεργειακή και την ευρύτερη κρίση απαντώντας μέχρι τις 25 Ιανουαρίου πώς με βάση τις ανάγκες της αγοράς μπορεί να γίνει απλούστευση  των διαδικασιών, για τη συμπλήρωση των κανόνων για την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης και για να δοθεί μεγαλύτερη ευελιξία για επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς για την πράσινη μετάβαση. Επίσης, προτείνει στο πλαίσιο της αναθεώρησης του υπάρχοντος Πλαισίου για την Κρίση και τη Μετάβαση να δοθούν κίνητρα και ελαφρύνσεις για τις πράσινες επενδύσεις της βιομηχανίας.

Όπως αναφέρει στη σχετική επιστολή μέχρι τώρα 672 δισεκατομμύρια ευρώ από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Προσωρινού Πλαισίου Κρίσης για τις κρατικές ενισχύσεις, έχουν χρηματοδοτήσει τις επιχειρήσεις στην Ευρώπη. Όμως από αυτά περισσότερα από τα δύο τρίτα κοινοποιήθηκαν από δύο κράτη μέλη, το 53% των κρατικών ενισχύσεων που εγκρίθηκαν έχει κοινοποιηθεί από τη Γερμανία, το 24% από τη Γαλλία και πάνω από 7% από  Ιταλία. Όσον αφορά την Ελλάδα …. επιδότησε με μόλις 85 εκ. ευρώ τους αρτοποιούς ενώ τα έσοδα του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης μέχρι σήμερα αφορούν κυρίως του λογαριασμούς ρεύματος των καταναλωτών και δεν έχει κατευθύνει πόρους σε κανέναν άλλο κλάδο ούτε στη βιομηχανία.

Η Επίτροπος αναγνωρίζει ότι δεν έχουν όλα τα κράτη μέλη τον ίδιο δημοσιονομικό χώρο για κρατικές ενισχύσεις και όπως σημειώνει, αναζητούνται τρόποι για να ενισχυθεί περαιτέρω το σχέδιο REPower EU της ΕΕ, το οποίο είναι ένα από τα κύρια εργαλεία για την ενεργειακή μετάβαση, και αναφέρει ότι στοχεύει  να δημιουργηθεί  ένα συλλογικό ευρωπαϊκό ταμείο για την υποστήριξη των χωρών με δίκαιο και ισότιμο τρόπο.

Στο παρακάτω γράφημα φαίνεται ποια κράτη αξιοποίησαν το πλαίσιο κρατικών ενισχύσεων για να ενισχύσουν τις επιχειρήσεις τους και η απουσία ελληνικών προγραμμάτων.

Τι ρωτάει η Βεστάγκερ

Η Επίτροπο Βεστάγκερ ζητά τη δέσμευση και την ιδιοκτησία της ελληνικής κυβέρνησης, ώστε να αξιοποιήσει τη δυνατότητα που δίνεται όπως και τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη και να στηρίξει τη βιομηχανία της και ζητά μέχρι τις 25 Ιανουαρίου να τοποθετηθούν τα αρμόδια υπουργεία στα παρακάτω ερωτήματα:

1. Η απλοποίηση της διαδικασίας ενέχει ορισμένους κινδύνους. Πέρα από τις προτάσεις που παρατίθενται παρακάτω, απαιτείται περαιτέρω απλούστευση της διαδικασίας για να καταστεί δυνατή η παροχή δημόσιας υποστήριξης στους σωστούς δικαιούχους όσο το δυνατόν συντομότερα;
2. Δεδομένης της πολύ πρόσφατης αναθεώρησης των σχετικών κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις για το επερχόμενο Προσωρινό Πλαίσιο Κρίσης και Μετάβασης, λείπει κάτι για τη συμπλήρωση του εγχειριδίου κανόνων και την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης;
3. Κατά την άποψή σας, πώς θα εξισορροπηθεί η ανάγκη παροχής πρόσθετης ευελιξίας για επενδύσεις σε τομείς στρατηγικούς για την πράσινη μετάβαση, για τους οποίους η δημόσια στήριξη σε δικαιοδοσίες τρίτων χωρών θα οδηγούσε σε μετεγκατάσταση και τις αρνητικές επιπτώσεις της κρατικής στήριξης για μαζική παραγωγή, οι οποίες περιλαμβάνει τον πιθανό κατακερματισμό της εσωτερικής αγοράς, πιθανούς επιβλαβείς αγώνες επιδοτήσεων με τρίτες χώρες και εντός της ΕΕ και πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στη συνοχή εντός της Ευρωπαικής Ένωσης;

Η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, τονίζει στην επιστολή,  αντιμετωπίζει μια σειρά από προκλήσεις. Κυρίως, τις υψηλές τιμές ενέργειας, την ανάγκη αναβάθμισης δεξιοτήτων των εργαζομένων και το νόμο  για τη μείωση του πληθωρισμού των ΗΠΑ (IRA), ο οποίος απειλεί να  προσελκύσει τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις  να μεταφέρουν επενδύσεις στις ΗΠΑ.
Η Ευρώπη επιχειρεί να απαντήσει στην πρόκληση αυτή έχοντας τρεις προτεραιότητες: Την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης, την εξάλειψη εμποδίων  στην ενιαία αγορά και κυρίως παρακινώντας  τα κράτη μέλη  να παρέχουν γρήγορη και στοχευμένη υποστήριξη στις επιχειρήσεις τους σε βασικούς τομείς.

Η επιστολή της Βεστάγκερ ανοίγει το δρόμο για την επίσημη διαβούλευση που θα ξεκινήσει  για την αναθεώρηση των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις,  για τη διευκόλυνση των επενδύσεων σε βασικούς τομείς μακροπρόθεσμα. Σημειώνεται ότι ήδη πάνω από το 90% των μέτρων κρατικών ενισχύσεων μπορούν ήδη να εφαρμοστούν χωρίς να χρειάζεται να ειδοποιηθεί εκ των προτέρων η Επιτροπή. Σήμερα η Επίτροπος προτείνει επιπλέον αλλαγές στο υφιστάμενο Προσωρινό Πλαίσιο για την Κρίση, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη και η βιομηχανία έχουν ό,τι χρειάζεται για να ηγηθούν της πράσινης μετάβασης χωρίς να διακυβεύονται οι ισότιμοι όροι ανταγωνισμού.

Τι έχει κάνει η Ευρώπη μέχρι σήμερα και τι προτείνει τώρα

Τον Μάρτιο του 2022, μετά τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η Επιτροπή ενέκρινε ένα Προσωρινό Πλαίσιο για την Κρίση. Από την εισαγωγή του, επέτρεψε την άμεση υποστήριξη όλων των εταιρειών που επηρεάστηκαν όσον αφορά τα μικρά ποσά ενίσχυσης, τα επιδοτούμενα δάνεια ή τις δημόσιες εγγυήσεις και τη στοχευμένη υποστήριξη για την κάλυψη του αυξημένου ενεργειακού κόστους.

Δύο νέα τμήματα του Προσωρινού Πλαισίου για την Κρίση που εισήχθη τον Ιούλιο του 2022 παρέχουν πρόσθετη ευελιξία. Για παράδειγμα, επετράπη   στα κράτη μέλη να επικεντρώσουν τη στήριξη σε συγκεκριμένες τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ή απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές χωρίς να ζητούν διεξοδική αιτιολόγηση. Απλοποίησε επίσης την αξιολόγηση της αναγκαιότητας, του αποτελέσματος κινήτρου και της αναλογικότητας της ενίσχυσης, με στόχο να επιταχύνει τις διαδικασίες.

Ωστόσο, το μέγεθος των προκλήσεων σήμερα απαιτεί περισσότερα και γι’ αυτό η Κομισιόν προτείνει αλλαγές στο ισχύον Προσωρινό Πλαίσιο Κρίσεων,  με τις δύο ακόλουθες τροπολογίες:

1.Απλούστευση του υπολογισμού του ποσού της ενίσχυσης και ταχύτερη έγκριση. Εκτός από την αναθεώρηση και την απλούστευση των υφιστάμενων κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα, η Κομισιόν προτείνει να διευρυνθεί το πεδίο εφαρμογής των υφιστάμενων απλουστευμένων διατάξεων για να καλύψει όλες τις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Και για την παροχή απλούστερων επιλογών στα κράτη μέλη για τον ποσοτικό προσδιορισμό της ενίσχυσης που μπορούν να χορηγήσουν σε κάθε έργο.

2.Εισαγωγή νέας δυνατότητας επενδυτικής ενίσχυσης για πράσινες επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς. Προβλέπει ειδικές διατάξεις για τη στήριξη νέων πράσινων επενδύσεων στη βιομηχανία, μεταξύ άλλων μέσω φορολογικών ελαφρύνσεων. Στόχος των διατάξεων αυτών είναι η αντιμετώπιση του κινδύνου  εκτροπής των επενδύσεων σε τρίτες χώρες εκτός Ευρώπης. Τα μέτρα αυτά πρέπει να είναι χρονικά περιορισμένα, να στοχεύουν σε εκείνους τους τομείς όπου υφίσταται πραγματικά τέτοιος κίνδυνος και να είναι αναλογικά ως προς τα ποσά των ενισχύσεων.