Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Ενέργειας (IEA), ο αριθμός των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο που ζουν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα αναμένεται να αυξηθεί κατά σχεδόν 20 εκατομμύρια το 2022, φτάνοντας σχεδόν τα 775 εκατομμύρια. Η αύξηση αυτή είναι αποτέλεσμα της οικονομικής ανισότητας που εν μέσω ενεργειακής κρίσης παράγει την ενεργειακή ανισότητα και στερεί από περισσότερους τον πρώτο στόχο της ενεργειακής ασφάλειας που είναι η πρόσβαση.

Όπως αναφέρει σε σχετική ανακοίνωση του ο Παγκόσμιος Οργανισμός Ενέργειας, αυτή είναι η πρώτη παγκόσμια αύξηση από τότε που ο IEA άρχισε να παρακολουθεί τους αριθμούς πριν από 20 χρόνια. Η άνοδος είναι κυρίως στην υποσαχάρια Αφρική, όπου ο αριθμός των ατόμων χωρίς πρόσβαση έχει σχεδόν επιστρέψει στο υψηλότερο σημείο του 2013.

1

Η Αιγυπτιακή Προεδρία της COP27 έχει καταστήσει σαφές ότι η επιτάχυνση των προσπαθειών για την επίτευξη καθολικής πρόσβασης θα είναι βασικό μέρος της ατζέντας τους και ο ΔΟΕ υποστηρίζει την Προεδρία καθώς εγκαινιάζει την Πρωτοβουλία Δίκαιης και Προσιτής Ενεργειακής Μετάβασης (AJAETI). Αυτή η έγκαιρη πρωτοβουλία στοχεύει στη διευκόλυνση των τεχνικών ανταλλαγών και στη βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος για λύσεις πρόσβασης στην Αφρική. Η διεθνής κοινότητα μπορεί να διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο κινητοποιώντας περισσότερη οικονομική υποστήριξη για λύσεις πρόσβασης και τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια στην Αφρική, η οποία μπορεί να μειώσει την εξάρτηση από τις εισαγωγές βοηθώντας παράλληλα τις χώρες να καλύψουν τις αυξανόμενες ενεργειακές τους ανάγκες.

Ο ΔΟΕ εκτιμά  ότι η επίτευξη παγκόσμιας πρόσβασης στην ηλεκτρική ενέργεια έως το 2030 θα απαιτούσε ετήσιες επενδύσεις 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ από τώρα έως το 2030, εκ των οποίων περίπου τα δύο τρίτα χρειάζονται στην υποσαχάρια Αφρική. Όπως τονίζεται στο Africa Energy Outlook 2022, η διεθνής υποστήριξη είναι απαραίτητη για να καταλυθούν οι επενδύσεις, ειδικά στις σημερινές δύσκολες οικονομικές συνθήκες. Η επίτευξη αυτού του επιπέδου είναι μέσα στα μέσα της διεθνούς κοινότητας και πρέπει να αποτελεί αλάνθαστο επίκεντρο των αναπτυξιακών τραπεζών.

Η αύξηση των τιμών αυξάνει τις ανισότητες

Οι αυξανόμενες τιμές των καυσίμων και των τροφίμων επηρεάζουν τον αναπτυσσόμενο κόσμο, που διαθέτει λιγότερα μέσα για να αντεπεξέλθει. Εκτός από τον αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων χωρίς αξιόπιστη και οικονομικά προσιτή ενέργεια, εκείνοι που αντιμετωπίζουν χρόνια πείνα δυστυχώς αυξάνεται και πάλι, αντιστρέφοντας την πρόοδο σε αρκετούς από τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (SDG).

Όπως αναφέρει ο ΙΕΑ, ορισμένες χώρες που έχουν ήδη αυξανόμενο πληθυσμό χωρίς πρόσβαση θα δουν αυτή την τάση να επιταχύνεται, με τις μεγαλύτερες αυξήσεις να σημειώνονται στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και τη Μαδαγασκάρη. Ενώ, σημειώνει, η μέτρια πρόοδος μπορεί να συνεχιστεί σε ορισμένες χώρες, αλλά θα είναι με πολύ χαμηλότερο ρυθμό.

Το Μπαγκλαντές – όπου βρίσκεται το 10% των ατόμων που δεν έχουν πρόσβαση – πρόκειται να δει μια επιβράδυνση το 2022, ειδικά για νέες συνδέσεις δικτύου. Στην υποσαχάρια Αφρική, η πρόοδος στη Μοζαμβίκη, τη Σενεγάλη και την Κένυα πρόκειται να επιβραδυνθεί, αλλά δεν θα σταματήσει, ενώ στην Αιθιοπία, η αύξηση του πληθυσμού ξεπερνά και πάλι τις νέες συνδέσεις, μια απότομη ανατροπή από την ταχεία πρόοδο πριν από την πανδημία.

Οι συνδέσεις με το δίκτυο αποδείχθηκαν ανθεκτικές το 2020 και το 2021, με έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη πριν από την ολοκλήρωση της πανδημίας ως επί το πλείστον. Ωστόσο, οι νέες προμήθειες υλικών  έχουν επιβραδυνθεί έκτοτε, καθώς πολλές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας στερούνται κεφαλαίων για έργα πρόσβασης σε ενέργεια, αφού έδωσαν προτεραιότητα στην προστασία των καταναλωτών τους από την αύξηση των τιμών. Πολλές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας της Αφρικής βρίσκονταν ήδη σε επικίνδυνη οικονομική κατάσταση που οδηγούσε στην πανδημία με τις λειτουργικές απώλειες να αυξάνονται σημαντικά από τότε.

Οι λύσεις πρόσβασης εκτός δικτύου αντιμετωπίζουν ακόμη ισχυρότερους αντίθετους ανέμους, με τον πληθωρισμό να πλήττει τη ζήτηση των καταναλωτών. Οι τιμές των βασικών εξαρτημάτων που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ηλιακών φωτοβολταϊκών μονάδων, μπαταριών και μετατροπέων αυξάνονται απότομα, γεγονός που επιδεινώθηκε περαιτέρω από την υποτίμηση των τοπικών νομισμάτων έναντι του δολαρίου. Το κόστος των ηλιακών και υβριδικών μίνι δικτύων έχει αυξηθεί κατά τουλάχιστον 20% το 2022 από τα προ πανδημίας επίπεδα. Η μέση τιμή αγοράς για ένα νέο ηλιακό σύστημα κατοικίας (SHS) αυξάνεται κατά περίπου 30% από το 2020, με αποτέλεσμα τα νοικοκυριά να επιλέγουν συστήματα μικρότερης ή χαμηλότερης ποιότητας. Οι πωλήσεις μεγάλων SHS το 2021 ήταν σχεδόν κατά το ένα τρίτο χαμηλότερες από την κορύφωσή τους το 2019 με τη μεγαλύτερη πτώση να σημειώνεται στην Ανατολική Αφρική. Αυτά τα αποτελέσματα θέτουν τις επιχειρήσεις στον κλάδο εκτός δικτύου υπό οικονομική πίεση, με την πλειονότητα των επιχειρήσεων να δηλώνουν ότι κινδυνεύουν να χρεοκοπήσουν τα επόμενα τρία χρόνια υπό τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες.

Μαζί, αυτές οι οπισθοδρομήσεις  πήγαν πίσω την επίτευξη των στόχων για καθολική πρόσβαση έως το 2030, που καθιερώθηκαν στον Στόχο Βιώσιμης Ανάπτυξης 7 των Ηνωμένων Εθνών. Σύμφωνα με τις σημερινές πολιτικές, το World Energy Outlook 2022 προβλέπει ότι 660 εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια το 2030, και το 85 % όσων ζουν στην υποσαχάρια Αφρική.

“Η σημερινή παγκόσμια ενεργειακή κρίση μας υπενθυμίζει ότι η εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα διαιωνίζει τους κινδύνους ενεργειακής ασφάλειας και επίσης πώς η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια προσφέρει νέες ευκαιρίες για τις χώρες να αντιμετωπίσουν τις δικές τους εκθέσεις ενεργειακής ασφάλειας. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πιο θεμελιώδης πτυχή της ενεργειακής ασφάλειας είναι η παροχή πρόσβασης κατά πρώτο λόγο”, επισημαίνει ο ΔΟΕ.