Συστάθηκε  το «Εθνικό Συμβούλιο Απονομής Οικολογικού Σήματος της ΕΕ» «Hellenic Council for EU Ecolabel Awards»  και τον διακριτικό τίτλο «ΕΣΑΟΣ» στο υπουργείο Ενέργειας, το οποίο ορίζεται ως ο αρμόδιος εθνικός φορέας απονομής του οικολογικού σήματος της ΕΕ, με διυπουργική απόφαση των υπουργών Χ.Σταϊκούρα, Α.Γεωργιάδη, Β.Κικίλια, Θ.Σκυλακάκη και των υφυπουργών Γ.Αμυρά και Σ. Κεδίκογλου. Με τις νέες διαδικασίες που ορίζονται αναβαθμίζεται ο θεσμός του ευρωπαίκού οικολογικού σήματος, σε μια εποχή που αυξάνεται το ενδιαφέρον των εταιρειών για την οικολογική σήμανση των προϊόντων τους.

Το EU Ecolabel είναι ένα εθελοντικό σχήμα, το οποίο δημιουργήθηκε στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών περιβαλλοντικών αρχών, ώστε αυτές να υποστηρίξουν και να ενθαρρύνουν τις βιομηχανίες προς μια κυκλική οικονομία. Πιο συγκεκριμένα, το Εcolabel είναι ένα σήμα περιβαλλοντικής αριστείας, το οποίο απονέμεται σε προϊόντα και υπηρεσίες που ανταποκρίνονται σε υψηλά περιβαλλοντικά πρότυπα καθ ‘όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους: από την εξόρυξη πρώτων υλών μέχρι την παραγωγή, διανομή και διάθεση. Στόχος του Ecolabel είναι:

να μειωθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των προϊόντων καθ ‘όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους
να προωθηθεί η αποτελεσματική και λελογισμένη χρήση των πόρων εργοστασιακής παραγωγής
να επιτρέπεται στους καταναλωτές να κάνουν επιλογές σύμφωνα με την περιβαλλοντική απόδοση ενός προϊόντος

Ποιους κλάδους αφορά

Το Ecolabel έχει εφαρμογή σε διάφορους κλάδους τις βιομηχανίας, αν και, δυστυχώς, δεν είναι πάντα το ίδιο εύκολο να παραχθούν προϊόντα με χαμηλότερο αποτύπωμα άνθρακα. Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που αφορά είναι: Καλλυντικά προϊόντα, τα οποία ξεπλένονται μετά τη χρήση, απορροφητικά προϊόντα υγιεινής, προϊόντα καθαρισμού, προϊόντα ένδυσης και κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, DIY, ηλεκτρονικές συσκευές, επικαλύψεις – επενδύσεις, έπιπλα και στρώματα κρεβατιών, κηπουρική, οικιακές συσκευές, λιπαντικά, άλλα οικιακά αντικείμενα, προϊόντα χάρτου, υπηρεσίες – καταλύματα διακοπών. Είναι ενδιαφέρον ότι η ΕΕ μελετά το ενδεχόμενο να διευρύνει το Ecolabel και σε τρόφιμα, τροφές και ποτά. Ωστόσο, το σχέδιο αυτό θα λέγαμε ότι όσο περιβαλλοντικά επικερδές μπορεί να είναι, τόσο χρειάζεται στοχευμένες δράσεις επικοινωνίας στους καταναλωτές.

Μέχρι το Μάρτιο του 2019 είχαν δοθεί 1.575 πιστοποιήσεις που αφορούν σε 72.797 προϊόντα και υπηρεσίες που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στην αγορά, με 88% αύξηση από το 2016. Οι Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία και Βέλγιο είναι οι χώρες, οι οποίες έχουν αξιοποιήσει περισσότερο από όλες την εν λόγω σήμανση, ενώ η Ελλάδα εμφανίζεται να έχει πάρει λιγότερες από 15 άδειες.

Στην Ελλάδα, ο αρμόδιος φορέας για υποβολή αιτημάτων από επιχειρήσεις μέχρι σήμερα ήταν το Ανώτατο Συμβούλιο Απονομής Οικολογικού Σήματος (ΑΣΑΟΣ)  και πλέον αυτό αλλάζει με τη σύσταση του “Εθνικού Συμβουλίου Απονομής Οικολογικού Σήματος της ΕΕ”-ΕΣΑΟΣ.

Μια τέτοια πρωτοβουλία μπορεί να προωθήσει και να επιβραβεύσει εταιρείες, οι οποίες δραστηριοποιούνται σε οποιοδήποτε κλάδο (προϊόν, τουρισμό, υπηρεσία) και θέλουν να μειώσουν τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις. Όσο για τους καταναλωτές, είναι μια λύση, την οποία μπορούν να εμπιστευτούν, μιας και τα προϊόντα έχουν μεν μειωμένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα παρέχουν, δε, την ίδια αποτελεσματικότητα με το αντίστοιχο συμβατικό. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι, το 65% των καταναλωτών, οι οποίοι γνωρίζουν για το οικολογικό σήμα το εμπιστεύονται ήδη! Την επόμενη φορά που θα πάμε για ψώνια, λοιπόν, ας αγοράσουμε προϊόντα με το λουλούδι της ΕΕ.

Τι αλλάζει

Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση του νέου συστήματος αξιολόγησης θα πραγματοποιηθεί  εντός οκτώ (8) μηνών.

 Το ΕΣΑΟΣ έχει αποφασιστικό ρόλο σχετικά με την εφαρμογή του συστήματος απονομής οικολογικού σήματος της ΕΕ, βάσει του Κανονισμού (ΕΚ) 66/2010. Οι αρμοδιότητες του ΕΣΑΟΣ είναι οι εξής:
α) Η απονομή, τροποποίηση, αναστολή ή ανάκληση άδειας χρήσης του οικολογικού σήματος της ΕΕ, καθώς επίσης και η σύναψη σύμβασης με κάθε επιχείρηση που αιτείται την απονομή και καλύπτει τους όρους χρήσης του σήματος.
β) Η προώθηση του οικολογικού σχεδιασμού, της παραγωγής, της εμπορίας και της χρήσης προϊόντων τα οποία έχουν περιορισμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους.
γ) Ο καθορισμός διαδικασιών και κανόνων για την απονομή του οικολογικού σήματος της ΕΕ, σύμφωνα με τις απαιτήσεις και τις προϋποθέσεις του Κανονισμού, όπως: υποβολή και αξιολόγηση αιτήσεων απονομής του σήματος, αποδοχή εκθέσεων εργαστηριακών δοκιμών, εξέταση ενστάσεων και χορήγηση πιστοποιητικών/ βεβαιώσεων στην ελληνική και αγγλική γλώσσα κ.ά..
δ) Η επιλογή, εφόσον κρίνεται απαραίτητο, της τεχνικής και επιστημονικής υποστήριξής του, για θέματα αρμοδιότητάς του, και ειδικότερα για αιτήσεις απονομής οικολογικού σήματος της ΕΕ σε κατηγορίες προϊόντων/ υπηρεσιών για τις οποίες δεν υπάρχουν διαπιστευμένοι φορείς αξιολόγησης από το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης (Ε.ΣΥ.Δ.), σύμφωνα με το άρθρο 4 της παρούσας.
Ειδικότερα, προκειμένου να αποδειχθεί η συμμόρφωση του προϊόντος με τα οικολογικά κριτήρια της ΕΕ, δύναται να επιλέγεται η τεχνική/ επιστημονική υποστήριξη από τους καθ’ ύλην αρμόδιους φορείς του δημοσίου τομέα, μεταξύ των οποίων είναι η Γενική Διεύθυνση του Γενικού Χημείου του Κράτους ή ακόμα και από ιδιώτες επιστήμονες – εμπειρογνώμονες της ημεδαπής ή αλλοδαπής. Η διαδικασία επιλογής ιδιωτών επιστημόνων – εμπειρογνωμόνων θα
καθορισθεί στον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας του ΕΣΑΟΣ.

Η αμοιβή των ιδιωτών επιστημόνων – εμπειρογνωμόνων βαρύνει αποκλειστικά τον αιτούντα παραγωγό ή εισαγωγέα κάθε φορά που ζητάει την απονομή του σήματος και καθορίζεται με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας από τις τρέχουσες τιμές στην αγορά
ή από εγκεκριμένους πίνακες του Ε.ΣΥ.Δ., του Γενικού Χημείου του Κράτους, του ΤΕΕ, κλπ αντίστοιχα.

ε) Η συγκρότηση κατάλληλης τεχνικής ομάδας εργασίας για τη διενέργεια εκτάκτων ή ειδικών ελέγχων καθώς και για την επεξεργασία ειδικών ή έκτακτων θεμάτων, στην οποία δύνανται να συμμετέχουν μέλη του ΕΣΑΟΣ ή και ιδιώτες επιστήμονες – εμπειρογνώμονες, σύμφωνα με την
προηγούμενη περίπτωση (δ).
στ) Η σύνταξη γραπτής πορισματικής έκθεσης προς το Ε.ΣΥ.Δ., σε περίπτωση που διαπιστώσει ότι o φορέας αξιολόγησης προϊόντων/ υπηρεσιών για την απονομή του οικολογικού σήματος δεν άσκησε τις δραστηριότητές του επαρκώς, ώστε να εξασφαλίζεται η εκπλήρωση των
απαιτήσεων του Κανονισμού. Πριν από την αποστολή γραπτής πορισματικής έκθεσης, στην οποία στοιχειοθετούνται οι ελλείψεις και παραβάσεις στην άσκηση καθηκόντων του φορέα αξιολόγησης, το ΕΣΑΟΣ διαβουλεύεται με τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων του Ε.ΣΥ.Δ. και του διαπιστευμένου φορέα αξιολόγησης προϊόντων/ υπηρεσιών.
ζ) Η συμμετοχή σε προγράμματα της ΕΕ για τον καθορισμό των ειδικών οικολογικών κριτηρίων για διάφορες κατηγορίες προϊόντων, βάσει των υφισταμένων ρυθμίσεων της νομοθεσίας της ΕΕ, ώστε κατά τρόπο ακριβή, σαφή και αντικειμενικό να εξασφαλίζεται η ομοιόμορφη και ισοδύναμη χρησιμοποίηση των προϊόντων/ υπηρεσιών και ο υψηλός βαθμός προστασίας του περιβάλλοντος.
η) Η εξέταση τυχόν ενστάσεων και καταγγελιών κατά των αποφάσεών του και, εφόσον κρίνει απαραίτητο, σε συνεργασία με εμπειρογνώμονες του δημοσίου ή ιδιωτικού τομέα. Για την εξέταση των ουσιαστικών ζητημάτων της ένστασης δύναται να αναθέτει ελέγχους για τις διαδικασίες εφαρμογής του συστήματος σε ανεξάρτητους φορείς (φυσικά ή νομικά πρόσωπα της ημεδαπής ή αλλοδαπής), οι οποίοι κατέχουν την απαραίτητη τεχνική κατάρτιση και επιστημονική γνώση και παρέχουν εχέγγυα αμερόληπτης κρίσης. Σε κάθε περίπτωση, διαβουλεύεται με τα ενδιαφερόμενα μέρη και αιτιολογεί τις σχετικές εισηγήσεις του, ειδικότερα όσον αφορά στη μη απονομή του σήματος ή στην απόσυρση προϊόντων στα οποία έχει απονεμηθεί το οικολογικό σήμα της ΕΕ. Τα κόστη που τυχόν προκύπτουν κατά την ανωτέρω διαδικασία εξέτασης βαρύνουν αποκλειστικά το φυσικό ή νομικό πρόσωπο που υποβάλει την ένσταση ή καταγγελία.

Το ΕΣΑΟΣ συγκροτείται με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας από στελέχη των υπηρεσιών του ΥΠΕΝ, του Γενικού Χημείου του Κράτους και άλλων αρμόδιων υπηρεσιών του δημόσιου τομέα καθώς και από εκπροσώπους που προέρχονται από τη βιομηχανία, από οργανώσεις προστασίας του περιβάλλοντος και οργανώσεις καταναλωτών.   Στις συνεδριάσεις δύνανται να συμμετέχουν και ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες της ημεδαπής, που ορίζονται κατά περίπτωση ανάλογα με το υπό εξέταση θέμα, χωρίς δικαίωμα ψήφου.

 Ως αρμόδια υπηρεσία για την εφαρμογή και προώθηση του Συστήματος Απονομής Οικολογικού Σήματος της ΕΕ (EU Ecolabel) ορίζεται το Τμήμα Περιβαλλοντικών Πιστοποιήσεων της Διεύθυνσης Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας του ΥΠΕΝ.

Τα αναγνωρισμένα οικολογικά σήματα

 Ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης (ISO) αναγνωρίζει τρεις τύπους οικολογικής σήμανσης:

Τα οικολογικά σήματα Τύπου Ι είναι αυτά που βασίζονται στα κριτήρια ελέγχου τρίτων οργανισμών με βάση την ανάλυση κύκλου ζωής ενός προϊόντος.

Τα οικο-σήματα Τύπου Ι απονέμονται από ανεξάρτητους οργανισμούς σε παραγωγούς και κατασκευαστές που αποδεδειγμένα χρησιμοποιούν πρακτικές και πρώτες ύλες «φιλικές προς το περιβάλλον» με σκοπό τα προϊόντα τους να διαφοροποιηθούν σημαντικά έναντι ανταγωνιστικών προϊόντων στον ίδιο κλάδο.
Τα οικολογικά σήματα Τύπου ΙΙ είναι αυτά που αναδεικνύουν τους ισχυρισμούς των κατασκευαστών τους. Για παράδειγμα «κατασκευασμένο κατά 40% από ανακυκλωμένα υλικά».

Αποτελούν ένα πρόγραμμα με το οποίο ο ενδιαφερόμενος παραγωγός προϊόντος ή πάροχος υπηρεσίας αποδίδει μόνος του στο προϊόν του περιβαλλοντικά φιλικά χαρακτηριστικά. Όταν μια εταιρεία προβαίνει εθελοντικά σε μια αυτο-δήλωση, αναφέρεται σε μία περιβαλλοντική πτυχή ενός προϊόντος, σε ένα συστατικό του προϊόντος ή στη συσκευασία. Επίσης, όταν η εν λόγω φιλοπεριβαλλοντική διάσταση κατασκευάζεται στο προϊόν, στη συσκευασία προϊόντων, στη βιβλιογραφία προϊόντων ή στη διαφήμιση, δημιουργείται ο φερόμενος περιβαλλοντικός ισχυρισμός ή πράσινος ισχυρισμός.
Τα οικολογικά σήματα Τύπου ΙΙΙ είναι αυτά που παρουσιάζουν εύκολα συγκρίσιμες πληροφορίες βάσει του κύκλου ζωής ενός προϊόντος, αλλά δεν προβαίνουν σε ισχυρισμούς έναντι άλλων ανταγωνιστικών προϊόντων. Οι ετικέτες τύπου III δεν αξιολογούν, ούτε σταθμίζουν την περιβαλλοντική απόδοση των προϊόντων που περιγράφουν. Αυτός ο τύπος περιβαλλοντικών ετικετών εμφανίζει μόνο τα αντικειμενικά δεδομένα και η αξιολόγησή τους εναπόκειται στον αγοραστή.

Οι ετικέτες τύπου III βρίσκονται μόνο σε εννέα χώρες και απαιτούν εξαντλητικά δελτία δεδομένων κύκλου ζωής που ονομάζεται «δηλώσεις περιβαλλοντικών προϊόντων» (EPD) .

Τα γνωστότερα και πιο διαδεδομένα οικολογικά σήματα είναι το Ευρωπαϊκό λουλούδι, ο Κύκνος της Νορβηγίας και ο Μπλε Άγγελος. Όσον αφορά το Ευρωπαϊκό λουλούδι, το Ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα είναι μέρος της στρατηγικής της Ένωσης για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης. Από το 2000, εκτός από προϊόντα περιλαμβάνει και υπηρεσίες.

Το οικολογικό σήμα του Νορβηγικού κύκνου εδραιώθηκε το 1989 από τη Νορβηγική Κυβέρνηση και αναγνωρίζεται, εκτός από τη Νορβηγία, στη Σουηδία, τη Φιλανδία, την Ισλανδία και τη Δανία.

Ο μπλε άγγελος δημιουργήθηκε το 1978 στη Γερμανία και αποτελεί το πρώτο οικολογικό σήμα που παρουσιάστηκε στην αγορά. Το σήμα αποτελεί ιδιοκτησία του Γερμανικού υπουργείου Περιβάλλοντος και η διαχείρισή του γίνεται από τη Γερμανική υπηρεσία περιβάλλοντος και τον εθνικό οργανισμό πιστοποίησης.

Τα οικολογικά σήματα είναι πολύ σημαντικά και προστατεύονται μέσω περιορισμών και συγκεκριμένων διαδικασιών, υπό το πρίσμα νομολογίας.