Υπό το βάρος των νέων δεδομένων που έχει φέρει ο πόλεμος στην Ουκρανία και με τη βιομηχανία να ζητά το φόρο άνθρακα χωρίς να σταματήσουν τα δωρεάν δικαιώματα ρύπων όπως προτείνει η Κομισιόν και ζητούν οι πράσινες φωνές, σήμερα θα συζητηθεί στο Ecofin o Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (CBAM).

Στην ατζέντα της συνάντησης θα είναι η ελάχιστη φορολόγηση των πολυεθνικών εταιρειών στην ΕΕ, ο μηχανισμός αντιστάθμισης άνθρακα (CBAM) και η αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ.

Ο τρόπος που θα εφαρμοστεί ο μηχανισμός CBAM διχάζει, καθώς πολλοί αμφισβητούν την αποτελεσματικότητά του, ειδικά αν αντικαταστήσει τα δωρεάν δικαιώματα ρύπων. Για το μηχανισμό που στοχεύει στη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών προϊόντων επιβάλλοντας επιβάρυνση στα προϊόντα τρίτων χωρών αυξημένου αποτυπώματος, η πρόταση της Κομισιόν είναι να λειτουργήσει για να αντικαταστήσει τα δωρεάν δικαιώματα ρύπων που σήμερα λαμβάνει η βιομηχανία.

Καθώς τα προϊόντα που κατασκευάζονται στην ΕΕ,  είναι πιο ακριβά λόγω της υποχρέωσης να τηρούνται οι οδηγίες μείωσης εκπομπών άνθρακα, για να αποφευχθεί μια μαζική φυγή των εταιρειών από την ΕΕ, οι ρυθμιστές σχεδιάζουν το CBAM για τα εισαγόμενα προϊόντα που προέρχονται από χώρες χωρίς τέτοιες οδηγίες.

Ενας μηχανισμός όπως ο CBAM μπορεί να μη συμπεριλάβει χώρες που έχουν ήδη φορολογήσει τις εκπομπές άνθρακα. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, μόνο το ⅕ των κρατών έχουν προχωρήσει σε τέτοια φορολογία.

Ωστόσο, ο Μηχανισμός έχει δημιουργήσει έντονο προβληματισμό καθώς η εισήγηση είναι να αντικαταστήσει τα δωρεάν δικαιώματα ρύπων και έχει πολέμιους και υποστηριχτές.

 Να σημειωθεί ότι, καταρχήν, ο μηχανισμός CBAM θα περιλαμβάνει το σίδηρο και τον χάλυβα, το τσιμέντο, τα λιπάσματα, το αλουμίνιο και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Πρόκειται για κλάδους που στην Ελλάδα παράγουν το 27% της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας της μεταποίησης και απασχολούν περίπου 57.000 εργαζομένους, δηλαδή το 16% της συνολικής απασχόλησης στη μεταποίηση.

Η Κομισιόν σχεδιάζει την παρουσίαση της πρότασης τον Ιούνιο, αλλά το νομοσχέδιο θα πρέπει να υπερψηφιστεί από το Ευρωκοινοβούλιο και τα επιμέρους κρατικά κοινοβούλιο πριν εφαρμοστεί. Ο κυκεώνας αυτός μπορεί να διαρκέσει μέχρι και δύο χρόνια, κάτι που σημαίνει πως -το νωρίτερο- το CBAM δε θα εφαρμοστεί μέχρι το 2023.

Συμπληρωματικό ή εναλλακτικό μέτρο;

Το Συμβούλιο του ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, όπως και γενικά η ευρωπαϊκή βιομηχανία προτείνει εφαρμογή του CBAM ως συμπληρωματικού και όχι ως εναλλακτικού μέτρου της δωρεάν κατανομής δικαιωμάτων.

Με βάση την ισχύουσα πρόταση της Ε.Ε., η επιβάρυνση, μόνο για την αγορά δικαιωμάτων εκπομπών που χάνονται λόγω της εφαρμογής του, ξεκινάει από 197 εκατ. το 2023 και κλιμακώνεται σε 1,1-1,3 δισ. το 2035. Η αρνητική επίδραση στο ΑΕΠ λόγω των αναμενόμενων επιπτώσεων στα μερίδια αγοράς από το επιπλέον κόστος κλιματικής μετάβασης φθάνει το 2035 στο 1,7 δισ. ευρώ, με την απώλεια στην απασχόληση σε όλο το φάσμα επιχειρηματικής δραστηριότητας να ξεπερνάει τις 25.400 θέσεις εργασίας.

Το Green Tank συνυπογράφει κοινή δήλωση Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και Δεξαμενών Σκέψης που προτείνει τη χάραξη συνδυαστικής ευρωπαϊκής πολιτικής για τον Μηχανισμό Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (ΜΣΠΑ) και το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) ώστε να διασφαλιστεί η ακεραιότητα και η φιλοδοξία του πακέτου Fit for 55 για το κλίμα και την ενέργεια.

Με αφορμή τη συνεδρίαση του ECOFIN (15 Μαρτίου 2022), που έχει στόχο τη συμφωνία σε μια «γενική προσέγγιση» για τον ΜΣΠΑ χωρίς να εξετάζει από κοινού βασικά θέματα λειτουργίας του ΣΕΔΕ, οι οργανώσεις υπογραμμίζουν πως πρόκειται για δύο εργαλεία πολιτικής για το κλίμα που χρειάζονται ενιαία προσέγγιση.

Υποστηρίζοντας τη δημιουργία ενός δίκαιου και αποτελεσματικού ΜΣΠΑ, οι οργανώσεις καταθέτουν τα εξής δύο αιτήματα:

  • Εξέταση του ΜΣΠΑ ως βασικού εργαλείου για το πακέτο Fit for 55, το οποίο θα συζητηθεί σε συνδυασμό με το ΣΕΔΕ και όχι μεμονωμένα, ώστε να διασφαλιστεί ο στόχος του 2030 για το κλίμα.
  • Δημιουργία ασφαλιστικών δικλείδων ώστε ο ΜΣΠΑ να εφαρμόζεται μόνο ως εναλλακτική στα υφιστάμενα μέτρα μείωσης της διαρροής του άνθρακα στους τομείς που καλύπτει, όπως τα δικαιώματα δωρεάν εκπομπών και η αντιστάθμιση του έμμεσου κόστους.