«Μία άνευ προηγουμένου κρίση στον πολιτισμό». Έτσι ορίζει η γενική διευθύντρια της UNESCO, Οντρέ Αζουλέ το τεράστιο πρόβλημα που δημιουργήθηκε εξ αιτίας της πανδημίας, αφού μόνον το 2020 χάθηκαν δέκα εκατομμύρια θέσεις εργασίας στη βιομηχανία του πολιτισμού παγκοσμίως.

Επιπλέον, η τάση ψηφιοποίησης της πολιτιστικής παραγωγής, διαρκώς αυξανόμενη και όχι μόνον λόγω των περιορισμών του Covid-19 έχει αποβεί εξαιρετικά καταστροφική για τους καλλιτέχνες, που δυσκολεύονται ακόμη περισσότερο να επιβιώσουν. Και κοντά σ΄αυτά αυξήθηκε και η ανισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών που ασχολούνται με τον πολιτισμό. Με τις δεύτερες, προφανώς σε υποδεέστερη θέση.

Πρόκειται για μερικές μόνον – αλλά σίγουρα σημαντικές – διαπιστώσεις, που αναφέρει η Οντρέ Αζουλέ στον πρόλογο της έκθεσης της UNESCO με τίτλο «Αναδιαμόρφωση πολιτικών για τη δημιουργικότητα». Μία αναφορά 328 σελίδων όπου παρουσιάζονται και αναλύονται όλα τα δεδομένα της κρίσης και αναζητούνται τρόποι αντιστροφής της. Γιατί είναι γεγονός, ότι παρ΄ότι ο πολιτιστικός και δημιουργικός τομέας είναι από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους οικονομικούς τομείς στον κόσμο, ταυτόχρονα όμως είναι και από τους πλέον ευάλωτους ενώ συχνά απουσιάζει από τις δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις.

Είναι γνωστό άλλωστε, ότι οι κρατικές δαπάνες για τον πολιτισμό μειώνονταν σταθερά στα χρόνια προ της πανδημίας, έτσι η επέλασή της οδήγησε σε κατάρρευση της απασχόλησης και φυσικά του εισοδήματος. Μπορεί λοιπόν πολλές κυβερνήσεις – μεταξύ των οποίων και η ελληνική – να πρόσφεραν έκτακτες επιδοτήσεις στους πληγέντες από την πανδημία τομείς του πολιτισμού, δεν ήταν αρκετές όμως, για να τους κρατήσουν σε βιώσιμο επίπεδο. Έτσι καταγράφεται συρρίκνωση της παγκόσμιας ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας του πολιτισμού κατά 750 δισεκατομμύρια δολάρια (πάντα για το 2020).

Πολιτισμός μη βιώσιμος

«Μουσεία, κινηματογράφοι, θέατρα, αίθουσες συναυλιών και γενικότερα χώροι δημιουργίας σε όλον τον κόσμο έχουν κλείσει. Μία ήδη επισφαλής κατάσταση για πολλούς καλλιτέχνες έχει γίνει μη βιώσιμη, απειλώντας τη δημιουργική ποικιλομορφία», σημειώνει η διευθύντρια της UNESCO στο κείμενό της. Έχει συμβεί όμως και το παράδοξο, όπως επισημαίνει ο βοηθός γενικός διευθυντής της UNESCO για τον πολιτισμό Ερνέστο Οτόνε, να έχει αυξηθεί η κατανάλωση και η εμπιστοσύνη των ανθρώπων σε πολιτιστικό περιεχόμενο ενώ την ίδια στιγμή να γίνεται όλο και δυσκολότερο στους ανθρώπους του πολιτισμού να βρίσκουν δουλειά.

Όσον αφορά την καλλιτεχνική δράση σε ψηφιακό περιβάλλον αναγνωρίζεται σαφώς, ότι για τους περισσότερους καλλιτέχνες δεν παρέχει εισόδημα αρκετό, προκειμένου να υποστηριχθεί μία επαγγελματική σταδιοδρομία. Αν και στην προκειμένη περίπτωση ωστόσο, ο Ερνέστο Οτόνε αναφέρει μία παναφρικανική μουσική πλατφόρμα την Deedo, που δημιουργήθηκε το 2017, είναι προσβάσιμη σε έξι αφρικανικές χώρες, καθώς επίσης στη Γαλλία και τη Βρετανία και διαθέτει δώδεκα εκατομμύρια μουσικά κομμάτια. Έχει γίνει έτσι βασικός συντελεστής της αφρικανικής μουσικής βιομηχανίας, αύξησε την προβολή των αφρικανών καλλιτεχνών και παράλληλα κάνει κοινωνική προσφορά καθώς το 5% της κάθε συνδρομής δωρίζεται σε μη κερδοσκοπικό οργανισμό, που επιλέγει ο χρήστης.

Η ανισότητα των φύλων

Επισημαίνοντας εξάλλου τις διαφορές σε επίπεδο ισότητας των φύλων, η έκθεση αναφέρει, ότι οι γυναίκες εξακολουθούν να μην κατέχουν ηγετικές θέσεις, να έχουν μικρότερη πρόσβαση σε δημόσιες χρηματοδοτήσεις ενώ και η δουλειά τους είναι πολύ λιγότερο ορατή και αναγνωρισμένη από τους άνδρες συναδέλφους τους. Κι όλα αυτά, παρά το γεγονός, ότι οι γυναίκες εργαζόμενες στον πολιτισμό και την ψυχαγωγία αποτελούν το 48,1% του συνόλου. Έτσι, μόνο το 33% των βραβείων για τις κύριες κατηγορίες ταινιών 60 μεγάλων κινηματογραφικών φεστιβάλ ανά τον κόσμο δόθηκαν σε γυναίκες καλλιτέχνες και παραγωγούς το 2019. Σε ποσοστό μόνον 24% βραβεύτηκαν για την καλύτερη σκηνοθεσία και το καλύτερο σενάριο.

Κατόπιν αυτών η έκθεση της UNESCO καλεί τις κυβερνήσεις να ισορροπήσουν την προστασία της εργασίας των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών του πολιτισμού με το γενικό εργατικό δυναμικό και προτείνει μάλιστα έναν κατώτατο μισθό για τους εργαζόμενους στον πολιτισμό, επίσης καλύτερες συντάξεις και αμοιβές ασθενείας για τους ελεύθερους επαγγελματίες. Κι αυτό γιατί, όπως αναφέρει, ακόμη και σε χώρες που διαθέτουν συστήματα κοινωνικής ασφάλισης για ελεύθερους επαγγελματίες ή αυτοαπασχολούμενους –είναι γεγονός ότι αυτοί αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των εργαζομένων στον πολιτισμό– ένα σημαντικό ποσοστό τους δεν μπορούν να ενταχθούν στις έκτακτες οικονομικές ενισχύσεις. Κάτι το οποίο συμβαίνει και στην Ελλάδα.

Διαβάστε επίσης:

Η μεγάλη γιορτή του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος για τα πέντε χρόνια του

Από το Μουσείο Ακρόπολης στο Παλέρμο – Η θεά Αθηνά ταξιδεύει και ο «Monde» ζητά τα Γλυπτά