Μουσείο Μπενάκη: Ο αγώνας για την ελευθερία και η δημιουργία του ελληνικού κράτους σε μία έκθεση

Βαθύ κόκκινο το χρώμα της αναμονής, των προσδοκιών, των ζυμώσεων αλλά και της μεγαλοπρέπειας μιας αυτοκρατορίας, που όμως ερχόταν σιγά σιγά το τέλος της.

Γκρι για τα χρόνια των προσπαθειών, των αγώνων και των δυσκολιών. Και το φωτεινό μπλε της ανάστασης του ελληνικού έθνους, της δημιουργίας του νέου ελληνικού κράτους και των πρώτων μεγάλων έργων της χώρας.

Τρία χρώματα για τις ισάριθμες ενότητες της έκθεσης «1821. Πριν και Μετά» του Μουσείου Μπενάκη, που θα εγκαινιασθεί τον Μάρτιο στο κτήριο της Πειραιώς, με 1.200 αντικείμενα -έργα τέχνης και κειμήλια- προερχόμενα τόσο από τις συλλογές του μουσείου όσο και από αυτές τριών Τραπεζών, της Τράπεζας Ελλάδος, της Εθνικής Τράπεζας και της Alpha Bank με την σύμπραξη των οποίων γίνεται η διοργάνωση.

Το σύνολο των εκθεσιακών χώρων του κτηρίου, δηλαδή περισσότερα από 2.500 τ.μ. διατίθεται έτσι σε αυτή την έκθεση, στην οποία θα παρουσιασθούν 100 χρόνια ιστορίας: Από το 1770 ως το 1870. Τα πρόδρομα γεγονότα και η προετοιμασία για την Επανάσταση του ’21, η ιστορία μέσα στην Επανάσταση και ο καιρός της ειρήνης πια, με τις προσπάθειες οργάνωσης ενός νέου κράτους.

Ο εορτασμός της εθνικής επετείου απασχόλησε το Μουσείο Μπενάκη τα τελευταία πέντε –έξι χρόνια, όπως είπε στην διαδικτυακή παρουσίαση της έκθεσης ο ιστορικός κ. Τάσος Σακελλαρόπουλος, προσθέτοντας πως η συμμετοχή των τριών Τραπεζών διεύρυνε σημαντικά και καταλυτικά την διοργάνωση.

«Η σύμπραξή τους ήταν καθοριστική, γιατί χωρίς αυτήν η έκθεση θα αφορούσε μόνον την προεπαναστατική περίοδο και την επανάσταση ενώ με το πλούσιο αρχειακό υλικό και τα έργα τέχνης που διαθέτουν οι Τράπεζες, μαζί και με τα έργα του Μουσείου Μπενάκη μπορεί να αποτυπωθούν σε μεγάλο εύρος και τα πρώτα χρόνια της Ελλάδας», όπως είπε ο ίδιος.

Και για το σκοπό αυτό, όλο -τρόπος του λέγειν βέβαια- το κεντρικό κτήριο του Μουσείου Μπενάκη μετακομίζει στην Πειραιώς. «Όλο το υλικό που υπάρχει στο Μουσείο, και αυτό που βρίσκεται στις αποθήκες του, έργα συλλεκτών, πολλά από τα οποία δεν έχουν εκτεθεί ως σήμερα, πρόκειται να αναδειχθεί στην έκθεση», λέει η ιστορικός κυρία Μαρία Δημητριάδου (μαζί με τον κ. Σακελλαρόπουλο είναι οι επιμελητές της).

Η ίδια μάλιστα αναφέρει, ότι υπάρχει συνεργασία και με το Λούβρο, χωρίς ωστόσο ακόμη να είναι γνωστό, ποιο ή ποια έργα του μεγάλου μουσείου πρόκειται να έρθουν στην Ελλάδα. Από το Μουσείο Μπενάκη πάντως άρχισε και η διαδικτυακή περιήγηση των δύο ιστορικών, και συγκεκριμένα από τις συλλογές που αφορούν την Ελληνιστική Επανάσταση για να συνεχισθεί στους άδειους ακόμη σήμερα χώρους της Πειραιώς, που έχουν βρίσκονται ήδη σε προετοιμασία, προκειμένου να υποδεχθούν τα έργα.

Η προετοιμασία και ο αγώνας

Η έκθεση στο κτήριο της Πειραιώς θα αρχίσει αντίστροφα από τον δεύτερο όροφο δηλαδή, για να κατεβεί στο ισόγειο. Η πρώτη εκθεσιακή φάση (β΄ όροφος) παρουσιάζει την κατάσταση μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία.

Πώς ήταν διαρθρωμένη, πώς συνυπήρχαν και ζούσαν οι διάφορες ελληνικές κοινότητες ανάμεσα στους Οθωμανούς, τι ρόλο έπαιξε το εμπόριο για την ανάπτυξη της παιδείας των Ελλήνων, πώς αυτό ενίσχυσε την Εκκλησία και πώς τελικά οδηγήθηκαν τα πράγματα στις μικρές επαναστάσεις στην Ελλάδα ως αποτέλεσμα μεγαλύτερων πολεμικών συγκρούσεων και συρράξεων, όπως ήταν για παράδειγμα τα Ορλωφικά.

Περιλαμβάνεται επίσης ο ρόλος που έπαιξαν ο Αλή Πασάς και το Σούλι, το όραμα του Ρήγα Φεραίου και η έκρηξη της επανάστασης του 1821 στις παραδουνάβιες ηγεμονίες από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και τη Φιλική Εταιρεία.

«Το κύριο μέρος, δηλαδή από την έναρξη της Επανάστασης ως την δολοφονία του Καποδίστρια, θα αναπτυχθεί χρονολογικά, σε μία αφήγηση από το 1821 ως το 1827», λέει ο κ. Σακελλαρόπουλος. «Η έκθεση στον πρώτο όροφο θα παρουσιάσει τα σημαντικότερα γεγονότα κάθε χρονιάς με έργα τέχνης και γκραβούρες, δίνοντας λόγο και στα θεσμικά στοιχεία της Επανάστασης, όπως οι εθνοσυνελεύσεις και τα συντάγματα, αλλά και στον πόλεμο στην ξηρά και στη θάλασσα, στην παρουσία και τη δράση των φιλελλήνων. Όλα αυτά ως την ναυμαχία του Ναυαρίνου, τότε που σώζεται κυριολεκτικά η Επανάσταση. Η ενότητα καταλήγει όμως με τον Ιωάννη Καποδίστρια, την ουσιαστική προσπάθειά του και το πραγματικά άδικο τέλος του».

Από τον Όθωνα στον Γεώργιο

Στο ισόγειο πια η έκθεση αρχίζει από την άφιξη του βασιλιά Όθωνα στην Ελλάδα για να παρουσιάσει στη συνέχεια την ανάπτυξη της χώρας. Πώς αποκτά σιγά σιγά υποδομές, πώς δημιουργείται πανεπιστήμιο, πώς διαρθρώνεται η οικονομία, ποιος είναι ο ρόλος της Εκκλησίας, ακόμη ποιο ήταν το φυσικό τέλος της Επανάστασης με τον θάνατο των μεγάλων αγωνιστών. Όλο αυτό το τμήμα άλλωστε, από την εποχή του Όθωνα ως τον Γεώργιο Α΄ χαρακτηρίζεται ως ένα από τα «βαριά χαρτιά» αυτής της έκθεσης.

Ενδιάμεση αλλά πολύ σημαντική ενότητα εξάλλου αποτελεί αυτή, που είναι αφιερωμένη στην Αθήνα και στον μεγάλο ρόλο ,που άρχισε να παίζει ως πρωτεύουσα. «Η Αθήνα παρουσιάζεται μέσα από φωτογραφίες, που μπαίνουν πια στα τεκμήρια από αυτήν την εποχή, γκραβούρες και πίνακες, αρχιτεκτονικά σχέδια, τους αρχαιολογικούς χώρους και τις αρχαιολογικές σχολές», λέει η κυρία Δημητριάδου. «Δείχνουμε την προσπάθεια που κάνει ο Όθωνας και αργότερα ο Γεώργιος για να γίνει η Αθήνα μια πρωτεύουσα ισάξια των άλλων ευρωπαϊκών κρατών, τη ζωή των Ελλήνων εκείνη την εποχή, την βασιλική αυλή αλλά και τα έργα του Γεωργίου, ακόμη την αντιμετώπιση του φαινομένου της ληστείας, την έκρηξη του Κρητικού ζητήματος και φθάνοντας πιο κοντά στο σήμερα, τον τρόπο που αντιλαμβανόμασταν στον 20ό αιώνα την Ελληνική Επανάσταση».

Η έκθεση στο σύνολό της πάντως κλείνει με τρεις πίνακες του Κωνσταντίνου Βολανάκη (1837-1907), που απεικονίζουν τα εγκαίνια της διάνοιξης του Ισθμού της Κορίνθου στα τέλη του 19ου αιώνα. Μεγάλος επετειακός κατάλογος εξάλλου θα συνοδεύσει αυτήν την έκθεση που θα είναι ανοικτή ως τον Οκτώβριο του 2021.

Διαβάστε επίσης:

Μουσείο Μπενάκη «1821 Πριν και Μετά» – Πρώτη διαδικτυακή παρουσίαση της έκθεσης

Έτσι θα διατηρηθεί ένα μνημείο της Ακρόπολης – Άμεσα μέτρα για το Μνημείο του Αγρίππα

Κατερίνα Ευαγγελάτου: Χώροι σε αναμονή, τα θέατρα του Φεστιβάλ στην πανδημία – Φωτογραφικό λεύκωμα