Την έκθεση «Το Σπίτι της Μνήμης», επίκεντρο των επετειακών εκδηλώσεων για να τιμηθεί η μνήμη του ποιητή Γιώργου Σεφέρη, μισό αιώνα από τον θάνατό του εγκαινίασε το βράδυ της Δευτέρας η Πρόεδρος της Δημοκρατίας κυρία Κατερίνα Σακελλαροπούλου στο Μουσείο Μπενάκη – Πινακοθήκη Γκίκα.

Θυμίζουμε, ότι ο μεγάλος ποιητής έφυγε από τη ζωή στις 20 Σεπτεμβρίου του 1971 και η πάνδημη κηδεία και ταφή του αποτέλεσαν μέγα ορόσημο του αντιδικτατορικού αγώνα. Το πλήθος μάλιστα, που τον συνόδευσε στο Πρώτο Νεκροταφείο, τον είχε αποχαιρετήσει με το μελοποιημένο, από τον πρόσφατα εκλιπόντα, Μίκη Θεοδωράκη, ποίημα «Άρνηση».

Η έκθεση περιλαμβάνει έργα της ζωγράφου Λήδας Κοντογιαννοπούλου που έχει αποτυπώσει στους πίνακές της με εγρήγορση και διεισδυτικότητα το σπίτι του νομπελίστα ποιητή στην οδό Άγρας. Και όπως είπε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας στην ομιλία της πρόκειται για έργα που είναι σαν μια σειρά από προσωπογραφίες. «Πορτρέτα δωματίων, μεν, αλλά με τόσο έκτυπη την προσωπικότητα των ανθρώπων που τα κατοίκησαν, που έζησαν, ονειρεύτηκαν, δημιούργησαν μέσα σ’ αυτά, ώστε κοιτάζοντάς τα διακρίνεις τα πρόσωπα πίσω από τα αντικείμενα, την ψυχική τους διάθεση πίσω από την διάταξη των επίπλων, τα συναισθήματά τους στον τρόπο με τον οποίο ένα παράθυρο ανοίγει στο φως, μια λάμπα σκιάζει μια γωνιά, μια φωτογραφία στηρίζεται σ’ ένα τραπεζάκι, ένα κατοικίδιο αναπαύεται σ’ ένα μαξιλάρι. Έργα σαφώς ρεαλιστικά, είναι ταυτόχρονα βαθύτατα ποιητικά. Ίσως γιατί μπορεί να τα δει κανείς και σαν μια σπουδή στον χρόνο. Στον χρόνο, ως μέγα καταστροφέα αλλά και ως στοργικό συντηρητή μιας παρουσίας που έχει πάψει μεν να είναι υλική, αλλά επιβάλλεται με τη δύναμή της, έστω και εν τη απουσία της».

Η ίδια εξάλλου μοιράσθηκε και την δική της αίσθηση από το σπίτι του Γιώργου Σεφέρη, που είχε επισκεφθεί πέρυσι την άνοιξη. «Όταν μου άνοιξε την πόρτα η ευγενική κυρία Λόντου, δεν αισθάνθηκα απλώς ευπρόσδεκτη – αισθάνθηκα ότι αυτό το σπίτι με περιείχε», όπως είπε. «Όχι σαν πρόσωπο, ούτε σαν ιδιότητα – αλλά σαν την ακροάτρια μιας φωνής που αντηχούσε μυστικά μέσα σε όλους τους χώρους, πάνω απ’ όλα τα αντικείμενα: της φωνής του ποιητή να διαβάζει με τον μοναδικό του τρόπο τα ποιήματα που μας έδωσαν, χωρίς διδακτισμό ή ρητορεία, ελλειπτικά, σχεδόν κρυπτικά, την πιο πλήρη αίσθηση της ελληνικής περιπέτειας. Ποιήματα που μας έκαναν να κατανοήσουμε την ηθική διάσταση της ελευθερίας, που μας συγκλόνισαν με το υπαρξιακό τους βάθος».

Η Λήδα Κοντογιαννοπούλου, μαθήτρια του Γιάννη Ψυχοπαίδη άρχισε να ζωγραφίζει εσωτερικά σπιτιών προσφιλών της καλλιτεχνών από το 2015. Το πρώτο εσωτερικό, γεννήθηκε στο σπίτι του Παναγιώτη Τέτση τον Δεκέμβριο του 2015. Ακολούθησε μια σύντομη στάση στο σπίτι της Ναταλίας Μελά και επιστροφή πάλι στο σπίτι του Τέτση. Τον χειμώνα του 2016-17, η Κοντογιαννοπούλου θα βρεθεί όμως, στο σπίτι του Γιώργου Σεφέρη και οι χώροι του θα γίνουν αναπόφευκτα, η ραχοκοκαλιά στην ζωγραφική της ενότητα «Το Σπίτι της Μνήμης». Έτσι από το φθινόπωρο του 2018 θα ασχοληθεί μόνον με αυτό το σπίτι. Και εκεί, κάτω από τη φιλόξενη στέγη της Άννας Λόντου, κόρης της Μαρώς Σεφέρη, θα δημιουργήσει ως τον Ιανουάριο του 2021, δεκατρία μεγάλα και μικρά εσωτερικά. Όπως επισημαίνει άλλωστε ο σκηνοθέτης Λάκης Παπαστάθης στον κατάλογο της έκθεσης «Με τη βοήθεια της Άννας Λόντου έμαθε κάθε γωνιά του σπιτιού, ακούμπησε με το χέρι της αντικείμενα, έπιπλα, βιβλία, φωτογραφίες, χαλιά, καθετί που θύμιζε το ζεύγος Σεφέρη».

Το σπίτι του Γιώργου Σεφέρη

Αυτά τα εσωτερικά, μαζί με άλλα εννέα έργα από τα σπίτια του Παναγιώτη Τέτση και της Ναταλίας Μελά, συγκροτούν το σώμα αυτής της έκθεσης. Και παρ’ όλο, που στον θεατή μπορεί να μεταδίδουν κάπως την αίσθηση μιας απόκοσμης μοναξιάς, για την ίδια είναι χώροι ζεστοί, οικείοι, βιωμένοι, όπου η εστιακή φλόγα καίει ακόμα, όπου το πνεύμα των ενοίκων τους επιμένει να ζει ή να επιστρέφει σαν θύμηση απαλή. Γιατί τα σπίτια και των τριών, αλλά ιδιαίτερα εκείνο της οδού Άγρας 20, έγιναν για την Κοντογιαννοπούλου καταφύγια από την «πικρή, φοβερότατη του κόσμου ανεμοζάλη», όπως γράφει ο Διονύσιος Σολωμός (Εις Μοναχήν).

Το σπίτι του Γιώργου Σεφέρη

Για αυτό και οι απεικονιζόμενοι χώροι έχουν γίνει ένα πορτρέτο του εαυτού της, περισσότερο ευανάγνωστο και περισσότερο εσωτερικό από μια αυτοπροσωπογραφία στον καθρέφτη. Πέρα από το προφανές δηλαδή, τον φόρο τιμής στους ενοίκους των συγκεκριμένων σπιτιών, πρώην και νυν, ζώντες τε και τεθνεώτες, υπάρχει στις προθέσεις της ζωγράφου (συνειδητές και ασύνειδες) αυτός ο ουσιαστικότερος στόχος, και το όχημα για να τον πετύχει είναι η απροσμέτρητη αγάπη της για τη λεπτοδουλεμένη εξιστόρηση των κομψοτεχνημάτων, για τα διάφορα σχήματα, υλικά, υφές, ποιότητες, λάμψεις, αντανακλάσεις και χρώματα των αντικειμένων, καθώς αυτά αναδύονται μέσα από το νυχτερινό ημίφως.

Το σπίτι της Ναταλίας Μελά

Την έκθεση επιμελήθηκε ο Νίκος Παΐσιος, ενώ ο Διονύσης Φωτόπουλος ανέλαβε το σχεδιασμό της. Τη σκηνοθεσία της συνοδευτικής προβολής στον εκθεσιακό χώρο είχε ο Λάκης Παπαστάθης.
Στα εγκαίνια που πραγματοποιήθηκαν χωρίς την παρουσία κοινού, με περιορισμένο αριθμό προσκεκλημένων, λόγω των μέτρων που ισχύουν για την πανδημία, παρέστησαν η πρόεδρος και μέλη της Διοικητικής Επιτροπής του Μουσείου Μπενάκη, εκπρόσωποι της οικογένειας Σεφέρη, διευθυντές μουσείων και πολιτιστικών οργανισμών, προσωπικότητες του πνευματικού κόσμου της χώρας καθώς και οι συντελεστές της έκθεσης.

Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου με την ζωγράφο Λήδα Κοντογιαννοπούλου

Info

Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα: Κριεζώτου 3
Έκθεση: Λήδα Κοντογιαννοπούλου «Το Σπίτι της Μνήμης»
Διάρκεια: 22 Σεπτεμβρίου 2021 – 8 Ιανουαρίου 2022

Το σπίτι του Παναγιώτη Τέτση
Το σπίτι του Γιώργου Σεφέρη

Διαβάστε επίσης:

Μουσείο Μπενάκη: Η Λήδα Κοντογιαννοπούλου ζωγραφίζει το σπίτι του Σεφέρη

Τζουζέπε Πενόνε: Ποιος είναι ο Ιταλός που εκθέτει η Γκαγκόζιαν;

Μόνικα Μπελούτσι: Οι επιστολές της Μαρία Κάλλας εμπλούτισαν τη δική μου ζωή