Και όμως η Γη γυρίζει! Οι ιδιοφυΐες που άλλαξαν τον κόσμο σε δημοπρασία

Ναι, η Γη γυρίζει! Ναι, η δημιουργία του ανθρώπου ήταν εξελικτική! Και ναι, ο Χρόνος είναι σχετικός, όπως είπε ο μέγας Αϊνστάιν.

Στην πορεία του ανθρώπινου πολιτισμού μεγάλες προσωπικότητες της επιστήμης έδωσαν απαντήσεις με την ευφυΐα τους σε ερωτήματα αιώνων, ανατρέποντας παγιωμένες αντιλήψεις –και γι΄αυτό συναντώντας ενίοτε, έντονες αντιδράσεις– και δίνοντας ώθηση σε νέες ανακαλύψεις, που διαμόρφωσαν τον σύγχρονο κόσμο.

Ο Κοπέρνικος, ο Γαλιλαίος, ο Δαρβίνος, ο Αϊνστάιν είναι ανάμεσα σ΄ αυτούς, όπως και άλλοι φυσικά, με τις μελέτες και τα συγγράμματά τους να βάζουν θεμελιώδεις αρχές στην προσπάθεια του ανθρώπου για την κατανόηση του εαυτού του και του κόσμου γύρω του. Είναι μερικοί μόνον από τα μεγαλύτερα μυαλά στην ανθρώπινη ιστορία, των οποίων πρωτοποριακές, επιστημονικές δημοσιεύσεις προσφέρονται σε δημοπρασία από τον οίκο Christie’s.

Επτά βιβλία συγκεκριμένα, που αφηγούνται την ιστορία της επιστήμης από τον 13ο αιώνα έως τις μέρες μας.

Ένα μαθηματικό φαινόμενο με σχεδόν «μαγικές» ιδιότητες είχε ανακαλύψει αίφνης ο Λεονάρντο Φιμπονάτσι (π.1170-π.1250), την περίφημη «Ακολουθία Φιμπονάτσι», όπως αποκαλείται σήμερα. Μια άπειρη σειρά αριθμών, που αρχίζει από το  0, 1, 1, 2, 3. … και συνεχίζει, με κάθε νέο αριθμό να είναι το άθροισμα των δύο προηγούμενων.

Τόσο απλό και τόσο ευφυές, από τη στιγμή, που πρόκειται για φαινόμενο, που συναντάται στη φύση, στην αρχιτεκτονική, στη μουσική, ακόμα και στους πίνακες του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Η Χρυσή Τομή με άλλα λόγια. Αυτή η εξαιρετική διευθέτηση, στην πραγματικότητα ήταν γνωστή στην Ινδία. Ο Φιμπονάτσι  όμως, την παρουσίασε στη Δύση, μέσω του θεμελιώδους έργου του «Liber Abaci» (Βιβλίο Υπολογισμού), το οποίο έκανε δημοφιλή το ινδοαραβικό σύστημα αριθμών. Πρέπει να ειπωθεί έτσι, ότι ως την δημοσίευση του Φιμπονάτσι η Ευρώπη βρισκόταν στα σκοτεινά χρόνια, όσον αφορά τα Μαθηματικά.

Σήμερα, στα δάχτυλα των δύο χεριών μετριούνται τα χειρόγραφα που παρουσιάζουν την «Ακολουθία Φιμπονάτσι» και ένα από αυτά βγαίνει στη δημοπρασία. Προέρχεται από την Ιταλία του τέλους του 15^ου αιώνα, είναι εικονογραφημένο χειρόγραφο σε χαρτί και είναι αφιερωμένο στην επιστήμη και τα Μαθηματικά. Κυρίως  όμως περιλαμβάνει τα κεφάλαια 14 και 15 του « Liber Abaci» στα λατινικά φυσικά.

Το κέντρο των ουρανών

Όταν ο Κοπέρνικος (1473-1543) δημοσίευσε το  έργο του «Περί των επαναστάσεων των ουράνιων σφαιρών» το 1543 η αναστάτωση που προκάλεσε στον κόσμο ήταν τεράστια, συγκλονίζοντας πραγματικά τους περισσότερους ανθρώπους. Ο λόγος είναι προφανής, καθώς ο αστρονόμος διέλυσε την ιδέα της ανθρωπότητας για τη θέση της στον κόσμο, υποστηρίζοντας ότι το κέντρο των ουρανών δεν ήταν η Γη, αλλά ο Ήλιος. Με αποτέλεσμα έτσι, να διαρρήξει και την μεσαιωνική ιδέα μιας ιδιαίτερης σχέσης μεταξύ ανθρώπου και Θεού, κάτι που άγγιζε σοβαρά θέματα θρησκείας.

 Στην έκδοση της πραγματείας, που προσφέρεται τώρα προς πώληση –έκδοση του 1566-  περιέχεται και μία σημαντική προσθήκη: Είναι μία μικρή αναφορά, που γράφτηκε το 1540 από τον προστατευόμενο του Κοπέρνικου, αστρονόμο επίσης και μαθηματικό Γκέοργκ Γιοακίμ Ρέτικους, που συνοψίζει τις θεωρίες του δασκάλου του. Είναι γνωστό άλλωστε, ότι χάρις σ΄αυτόν είχε πεισθεί ο Κοπέρνικος να δημοσιεύσει το βασικό έργο του. Κάτι που είχε γίνει αποδεκτό με ενθουσιασμό από συναδέλφους του, όπως ο αστρονόμος Έρασμους Ρέινχολντ, που είχε σχολιάσει: «Όλοι οι μεταγενέστεροι θα θυμούνται με ευγνωμοσύνη το όνομα του Κοπέρνικου, με τον κόπο και τη μελέτη του οποίου το δόγμα των ουράνιων κινήσεων αποκαταστάθηκε και πάλι από σχεδόν κατάρρευση»…

Η πρόκληση του Γαλιλαίου

Αφοσιωμένος οπαδός του Κοπέρνικου, ο Γκαλιλέο Γκαλιλέι (1564-1642) συνέχισε τις μεταρρυθμίσεις του αστρονόμου με πάθος στα όρια του φανατισμού. Γιατί όχι μόνο θέλησε να αποδείξει το ηλιοκεντρικό όραμα του Κοπέρνικου για τον κόσμο, αλλά και να το αγκαλιάσει η Εκκλησία. Μια εξαιρετικά επικίνδυνη πρόκληση στη Ρώμη του 17ου αιώνα…

  Η λύση, που έδωσε εν τέλει ο ιδιοφυής μαθηματικός, αστρονόμος και φυσικός ήταν αφοπλιστικά απλή: Το 1632 δημοσίευσε τον «Διάλογο» σχετικά με τα δύο κύρια συστήματα του κόσμου. Μία φανταστική συνομιλία δηλαδή, μεταξύ δύο αστρονόμων,  όπου ο ένας παρουσίαζε την θεωρία του Κοπέρνικου και ο άλλος την αποδεκτή ως τότε αριστοτελική άποψη, ότι ο κόσμος ήταν μια διατεταγμένη ιεραρχία με τη Γη στο κέντρο.

Έτσι μπόρεσε να εκθέσει τις ιδέες του Κοπέρνικου με προσιτό τρόπο αλλά ταυτόχρονα να αποστασιοποιηθεί από τη θεωρία». Όχι για πολύ όμως, αφού η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία τον καταδίκασε ως αιρετικό και τον έθεσε σε κατ΄οίκον περιορισμό.

Σύμφωνα με τον μύθο, φεύγοντας από την Ιερά Εξέταση ο Γαλιλαίος, παρ΄ότι προηγουμένως είχε αναγκαστεί να αποκηρύξει τις ιδέες του, αναφώνησε: «Και όμως κινείται» (E pur si muove). (Στην δημοπρασία προφέρεται έκδοση του 1632).

Η πραγματεία των χρωμάτων

Περίοδος μεγάλων επιστημονικών ανακαλύψεων ήταν γενικότερα ο 17ος αιώνας, στο κέντρο των οποίων βρισκόταν ο Ισαάκ Νεύτων (1642-1727), που θεωρείται ο πατέρας της Κλασικής Φυσικής. Μαθηματικός επίσης, αστρονόμος, φιλόσοφος και αλχημιστής, ο Νεύτων ήταν ένας ερημίτης του Κέιμπριτζ, που αρχικά ήταν απρόθυμος να δημοσιεύσει τις εκπληκτικές ανακαλύψεις του. Το κυρίως έργο του όμως «Principia» – Μαθηματικές Αρχές της Φυσικής Φιλοσοφίας είναι τεράστιο περιλαμβάνοντας τους τρεις μνημειώδεις «Νόμους της Κίνησης» και βέβαια τον σπουδαίο «Νόμο της βαρύτητας»  (που ο μύθος λέει, ότι ανακάλυψε μετά την πτώση ενός μήλου…).

Μεγάλης σημασίας όμως ήταν και οι μελέτες του σχετικά με τη φύση του φωτός, συνεισφέροντας στην οπτική και συγκεκριμένα στη θεωρία χρωμάτων, καθώς απέδειξε πειραματικά, ότι το ηλιακό φως αποτελείται από επιμέρους χρώματα. Η μελέτη του περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Opticks or, A Treatise of the Reflexions, Refractions, Inflexions and Colors of Light» (Οπτική ή Μια πραγματεία των αντανακλάσεων, των διαθλάσεων, των κάμψεων και των χρωμάτων του φωτός), που εμφανίστηκε μόλις το 1704. Το βιβλίο που προσφέρεται σε δημοπρασία είναι το πρώτο τεύχος της πρώτης έκδοσης των Opticks (1827).

Ο νόμος του ρεύματος

Γνωστός σε όλους από το σχολείο και ένας άλλος νόμος, ο «Νόμος του Ωμ» υπήρξε το επιστέγασμα των ερευνών του βαυαρού φυσικού Γκέοργκ Σιμόν Ωμ (1789-1854), ο οποίος ανακάλυψε τη θεμελιώδη αρχή του συνεχούς ηλεκτρικού ρεύματος και την δημοσίευσε το 1827.

Η θεωρία του όμως, δεν έγινε δεκτή από τα μεγάλα μυαλά της βαυαρικής επιστήμης καθώς οι περισσότεροι από αυτούς υιοθετούσαν εκείνη την εποχή υιοθέτησαν μια μη μαθηματική προσέγγιση της φυσικής. Έτσι, χρειάσθηκαν δέκα χρόνια για να πεισθούν για την τρέχουσα ροή του ηλεκτρικού ρεύματος.

Στην δημοπρασία  προσφέρεται μια πρώτη έκδοση του «The Galvanic Circuit Investigated Mathematically», 1827, ένα εκπληκτικό έργο στον τομέα της ηλεκτρικής επιστήμης, που αποκαλύπτει, ότι ο Ωμ ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του. Ως αποτέλεσμα του βιβλίου άλλωστε, η μονάδα ηλεκτρικής αντίστασης ονομάστηκε κι αυτή «Ωμ».

Η καταγωγή των ειδών

Ένα από τα σπουδαιότερα έργα της επιστήμης είναι το «Περί της καταγωγής των ειδών» του Κάρολου Δαρβίνου (1809-1882) και ο οίκος δημοπρατεί  ένα καλό αντίγραφό του. Μαζί όμως και μία εργασία που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Linnean Society» το 1858, πριν το βιβλίο του Δαρβίνου, περιγράφοντας επίσης την θεωρία της εξέλιξης

Συγκριμένα η  εφημερίδα καταγράφει ένα επεισόδιο μεταξύ του Δαρβίνου και ενός φυσιοδίφη, του ΄Αλφρεντ Ράσελ Γουάλας (1823-1913),του οποίου η θέση στην ιστορία έχει επισκιαστεί από τον Δαρβίνο. Οι δύο επιστήμονες, ο καθένας εν αγνοία του άλλου είχαν αναπτύξει ανεξάρτητα, θεωρίες εξέλιξης. Κάποια στιγμή ο Δαρβίνος έμαθε για τα ευρήματα του Γουάλας και σοκαρίστηκε όπως αναφέρεται, αυτό όμως τον παρακίνησε να ολοκληρώσει το έργο του. Από την άλλη ο Γουάλας πιέστηκε από τους υποστηρικτές του Δαρβίνου και τελικά υποχώρησε  μπροστά στον παλαιότερο και πιο επιφανή συνάδελφό του.

Και οι δύο πάντως υπέβαλαν τις εργασίες τους στην Επιστημονική εταιρεία το 1858, με το προβάδισμα του Δαρβίνου. Το έργο του  δημοσιεύτηκε το επόμενο έτος για να τύχει της αναγνώρισης αλλά και της διαμάχης, όπως είναι γνωστό. Όσο για τον Γουάλας φαίνεται ότι δεν του κράτησε κακία, καθώς σε μία επιστολή του είχε γράψει: «Ο κύριος Δαρβίνος έδωσε στον κόσμο μια νέα επιστήμη αι το όνομά του θα έπρεπε, κατά τη γνώμη μου, να βρίσκεται πάνω από αυτό κάθε φιλοσόφου της αρχαίας και της σύγχρονης εποχής. Ο θαυμασμός στο έπακρο!».

Η αρχή όλων

Όταν ο νεαρός Άλμπερτ  Αϊνστάιν άρχισε να ασχολείται με την Γενική Θεωρία της Σχετικότητας το 1907, αναστάτωσε τις παγιωμένες ιδέες όλων για τον χρόνο και τον χώρο. Η υπόθεση του φαινόταν εξωφρενική και άναρχη, καθώς ήταν αδύνατον να γίνει κατανοητό, πώς όλοι οι φυσικοί νόμοι (εκτός από αυτούς της βαρύτητας) μπορούσαν να συζητηθούν στο πλαίσιο της ειδικής σχετικότητας.

Ο Αϊνστάιν χρειάστηκε εννέα εμμονικά χρόνια για να αποδείξει την πρότασή του, κατά τη διάρκεια των οποίων πήγαινε από τη μία ακατάλληλη θέση καθηγητή στην άλλη. Για καλή τύχη όμως, το 1914 βρέθηκε στην Πρωσική Ακαδημία Επιστημών στο Βερολίνο, με την υπόσχεση, ότι δεν θα έπρεπε να κάνει καμία διδασκαλία. Αυτός ο χρόνος του έδωσε τη δυνατότητα, που χρειαζόταν για να ολοκληρώσει τη θεωρία του και στις 18 Νοεμβρίου 1915 ανακοίνωνε με ένα έγγραφό του  σε μια συνέλευση επιστημόνων στο Βερολίνο, ότι η υπόθεσή του είχε ολοκληρωθεί.

Ένα αντίγραφο του χαρτιού που έδωσε εκείνη την ημέρα, «Εξήγηση της Κίνησης του Περιηλίου του Ερμή από τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας» — που περιλαμβάνει την περίφημη εξίσωσή του, E=mc2 — προσφέρεται προς πώληση στον οίκο Christie’s.  Ένα ιστορικής σημασίας τεκμήριο, αφού αυτό ήταν η αρχή της μεγάλης επανάστασης του Αϊνστάιν, η οποία κορυφώθηκε με τη δημοσίευση της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας το 1916.

Διαβάστε επίσης:

Νύχτα στον Κήπο του Μεγάρου: Τα «Μονοπάτια των τραγουδιών» σε έκθεση

Κνωσός: Το σπουδαίο και αμφιλεγόμενο θαύμα του Άρθουρ Έβανς