Η Ευρώπη και ο Ορφέας καλωσορίζουν τους επισκέπτες στην Σπάρτη

Το ψηφιδωτό «Η Αρπαγή της Ευρώπης»

Δύο θαυμάσια ψηφιδωτά δάπεδα της ρωμαϊκής εποχής της Σπάρτης, η «Αρπαγή της Ευρώπης» και ο «Ορφέας ως γητευτής ζώων» αποδίδονται πλέον στο κοινό, μετά την ολοκλήρωση του χώρου, που τα στεγάζει.

Είναι η επονομαζόμενη «Οικία της Ευρώπης» στη συμβολή των οδών Διοσκούρων και Παλαιολόγου, συνολικού εμβαδού 1.800 τ.μ., όπου είχαν αποκαλυφθεί τον 19ο αιώνα, τα σημαντικά ψηφιδωτά. Η «Αρπαγή της Ευρώπης» από την Σπάρτη μάλιστα είναι ευρύτερα γνωστή, καθώς έχει αποτελέσει το πρότυπο για την παράσταση, που απεικονίζεται στο το κέρμα των 2 ευρώ σε σχέδιο του Γιώργου Σταματόπουλου.

Το έργο της ανάδειξης καθιστά απολύτως επισκέψιμο ένα μνημείο, που για χρόνια παρέμενε δύσκολα προσβάσιμο ενώ τώρα εντάσσεται στον αστικό ιστό και την κοινωνική ζωή της σύγχρονης πόλης. Να σημειωθεί, ότι έργο ξεκίνησε με πρωτοβουλία του τ. υπουργού Ιωάννη Βαρβιτσιώτη, ο οποίος είναι πρόεδρος του μη κερδοσκοπικού Οργανισμού «Φίλοι των Ψηφιδωτών της Σπάρτης» και χρηματοδοτήθηκε με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), ύψους 331.000 ευρώ ενώ εκπονήθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού.

Όπως είπε άλλωστε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη το ΥΠΠΟ συνεργάζεται στενά με το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και για την επέκταση και την συνολική αναβάθμιση του Παλαιού Αρχαιολογικού Μουσείου της Σπάρτης.

Παράλληλα, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Πελοποννήσου ολοκληρώνονται οι μελέτες για το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης, που θα στεγαστεί στις εγκαταστάσεις του κτηρίου ΧΥΜΟΦΙΞ.

«Σε συνδυασμό και με όλα τα άλλα έργα, που ήδη εκπονούνται και προγραμματίζονται στην Σπάρτη και την Λακωνία συνολικά προωθείται και εμπεδώνεται ένα νέο, βιώσιμο αναπτυξιακό μοντέλο για ολόκληρη την περιοχή», πρόσθεσε η ίδια.

Η «Αρπαγή της Ευρώπης» είχε ανακαλυφθεί το 1872 ενώ μερικά χρόνια αργότερα το 1897 ήρθε στο φως και «Ο Ορφέας ως γητευτής ζώων».

*Το ψηφιδωτό του «Ορφέα ως γητευτή ζώων»*

Όπως είχε αρχικά θεωρηθεί, τα ψηφιδωτά αποτελούσαν πιθανότατα, τμήματα του επιδαπέδιου διακόσμου μιας ή δύο γειτονικών πλούσιων ρωμαϊκών οικιών του τέλους του 3ου με αρχές του 4ου μ.Χ. αιώνα.

Εκτός από την σύνθεση, οι πλούσιοι χρωματισμοί τους και η δεξιότητα στην απόδοσή τους είναι τα εξαιρετικά τους χαρακτηριστικά. Είναι γνωστό εξάλλου στους αρχαιολόγους, ότι την εποχή εκείνη δραστηριοποιήθηκαν στη Σπάρτη δύο τοπικά εργαστήρια παραγωγής ψηφιδωτών, που απέδωσαν εξαιρετικά έργα τέχνης.

Οι έρωτες των θεών, η μουσική και η ποίηση αποτελούν κάποιες από τις κύριες πηγές έμπνευσης επιλογής των εικονογραφικών θεμάτων τους.

Το ψηφιδωτό με την παράσταση της αρπαγής της Ευρώπης, διαστάσεων 2,06 Χ 2,00 μέτρα είναι το κεντρικό θέμα του ενός ψηφιδωτού δαπέδου.

Η Ευρώπη αποδίδεται ως γυμνή νεαρή γυναίκα καθισμένη επάνω στον μεταμορφωμένο σε ταύρο Δία ενώ δύο φτερωτοί ερωτιδείς συγκρατούν το ιμάτιό της, θυμίζοντας παραστάσεις της θαλάσσιας Αφροδίτης.

Πρόκειται για ένα σπάνιο εικονογραφικό σχήμα, που καθιστά το ψηφιδωτό ιδιαίτερο. Το ψηφιδωτό εξάλλου με την παράσταση του Ορφέα, διαστάσεων 1,40 Χ 1,13 μ. απεικονίζει τη μυθική φιγούρα του θεού με τη λύρα του να σαγηνεύει τα ζώα, τα πτηνά και ερπετά.

Και τα δύο θέματα συναντώνται και σε άλλα ψηφοθετημένα δάπεδα της Σπάρτης των ρωμαϊκών αυτοκρατορικών χρόνων με διαφορετικό τρόπο απόδοσης ωστόσο, αποδεικνύοντας την ευρηματικότητα και τις ικανότητες των καλλιτεχνών των σπαρτιατικών εργαστηρίων.

Η κατασκευή των δύο στεγάστρων στα τέλη του 19ου αιώνα, καταλυτικής σημασίας για την προστασία των ψηφιδωτών δεν είχε επιτρέψει τον ακριβή προσδιορισμό και τη λειτουργία των χώρων, τους οποίους διακοσμούσαν. Ωστόσο πρόσφατα ευρήματα δείχνουν, ότι το ψηφιδωτό του Ορφέα είναι πιθανόν να συνδέεται με λουτρική εγκατάσταση, μια υπόθεση η οποία είχε διατυπωθεί και για τα δύο δάπεδα από την εποχή της ανακάλυψής τους.

Η είσοδος στην «Οικία της Ευρώπης» είναι ελεύθερη. Το ωράριο λειτουργίας του χώρου είναι Δευτέρα, Τετάρτη έως και Κυριακή από 8.30 ως 15.30.