Η Χρονιά του Κουνελιού – Η τέχνη από τον Τζεφ Κουνς ως τον Μπασκιά

Πρωτοχρονιά για την Κίνα, την μεγαλύτερη σε πληθυσμό χώρα του κόσμου, καθώς σήμερα ξεκινά το Έτος του Κουνελιού, με το πανέμορφο ζωάκι να κυριαρχεί στις εκδηλώσεις που διοργανώνονται γι΄αυτή τη σημαντικότερη γιορτή των Βουδιστών.

Σύμβολο ομορφιάς και κομψότητας, ελπίδας, ελέους και μακροζωίας είναι το τέταρτο ζώο στον κινεζικό ζωδιακό κύκλο και θεωρείται το πιο ευγενικό και τρυφερό απ’ όλα.

Άλλωστε, σύμφωνα με τον σχετικό κινεζικό μύθο, η θεά του φεγγαριού Τσανγκ είχε επιλέξει ένα κουνέλι ως το μόνο πλάσμα, που έκρινε άξιο για να τη συνοδεύει, γιατί είναι ευγενικό, υπομονετικό, υπεύθυνο και πιστό. Το ίδιο, λέει, και οι άνθρωποι που γεννήθηκαν στο Έτος του Κουνελιού είναι κομψοί, προσιτοί, με ευκίνητο μυαλό και καλή μνήμη.

Για τον δυτικό κόσμο όμως, όλα αυτά τα ωραία έχουν και άλλη χροιά: Λογοτεχνική και κυρίως εικαστική. Γιατί μεγάλοι καλλιτέχνες σε όλες τις εποχές γοητεύθηκαν κάποια στιγμή από ένα κουνελάκι. Άλλοτε παιχνιδιάρικο, όπως της Μπέατριξ Πότερ ή ονειροπόλο όπως του Λιου Γιε, άλλοτε άγριο σαν του Ζαν-Μισέλ Μπασκιά ή τέλεια σχηματοποιημένο όπως του Τζεφ Κουνς κι άλλοτε στολισμένο με διαμάντια!

Για να αρχίσει καλά λοιπόν το έτος 4.721 μετρώντας από τη βασιλεία του Κίτρινου Αυτοκράτορα (3η χιλιετία π.Χ.) η δυτική τέχνη έχει να κάνει τη δική της κατάθεση:

Το κουνέλι σε ευχετήριες κάρτες

Πρώτα ο Πίτερ και ο εξάδελφός του ο Μπένζαμιν, τα κουνελάκια της Έλεν Μπέατριξ Πότερ, αγγλίδας συγγραφέως και εικονογράφου, που ήταν γνωστή κυρίως για τα παιδικά της βιβλία με ζώα. Η εικονογραφημένη ιστορία της για ένα άτακτο κουνέλι, τον Πίτερ δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1902 και πούλησε περισσότερα από 50.000 αντίτυπα τον πρώτο χρόνο. Τις επόμενες τρεις δεκαετίες, η ίδια δημοσίευσε άλλα 22 βιβλία κι ανάμεσα σ΄αυτά την «Ιστορία του Μπένζαμιν Μπάνι» (1904) του πιστού και γενναίου φίλου, που βοηθά τον εξάδερφό του Πίτερ να συνέλθει από ατυχίες και περιπέτειες, κυρίως στον κήπο του κ. ΜακΓκρέγκορ…

Το κουνελάκι της Μπέατριξ Πότερ ήταν ο πρώτος φανταστικός χαρακτήρας στην τέχνη, που κατοχυρώθηκε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Ενώ και η «Ιστορία του Μπένζαμιν Μπάνι» γνώρισε άμεση επιτυχία, με τον πρωταγωνιστή του να παραμένει ένας από τους πιο συχνά εικονογραφημένους χαρακτήρες του 20ου αιώνα. Είναι μία φιγούρα μάλιστα, που εμφανίζεται σε ευχετήριες κάρτες. Όπως για παράδειγμα μία υπογεγραμμένη ακουαρέλα, που τον απεικονίζει με καπέλο και μπαστούνι στο ένα χέρι και ένα γράμμα στο άλλο, έργο του 1890.

Το κόκκινο «θηρίο» του Μπασκιά

Εκ διαμέτρου αντίθετο το κουνέλι του Ζαν-Μισέλ Μπασκιά με τον τίτλο «Red Rabbit». Γεμάτο από ανήσυχη ενέργεια, αυτό το έργο προέρχεται από την κατ΄εξοχήν πρωτοποριακή χρονιά του καλλιτέχνη, το 1982.

Πρόκειται για ένα υβριδικό κουνέλι ζωγραφισμένο σαν θηρίο σε ένα κατακόκκινο φόντο, με πεπλατυσμένο προφίλ, που περιβάλλεται από ένα αχυρένιο λευκό φωτοστέφανο. Τόσο τα μυτερά αυτιά του, όσο και το φαρδύ πλευρό, το λεπτό μπροστινό και τα πίσω πόδια του μοιάζουν με ενός κουνελιού.

Όπως πολλά από τα έργα του Μπασκιά, έτσι και το «Red Rabbit» συνδυάζει το χαρακτηριστικό του στυλ γκράφιτι με μια βαθιά γνώση της ιστορίας της τέχνης, της λογοτεχνίας και της σύγχρονης πολιτικής.

Θεωρείται εξάλλου, ότι περιέχει αναφορές σε μια σειρά ιστορικών και λογοτεχνικών πηγών, στον «Λαγό» του Άλμπρεχτ Ντύρερ αλλά και ως το κουνελάκι που εμφανίζεται σε διάφορες αμερικανικές, λαϊκές εικονογραφήσεις. Να σημειωθεί, ότι το έργο αυτό πουλήθηκε το 2018 στη Νέα Υόρκη για 6.612.500 δολάρια.

Ήσυχες εικόνες

Το «Κουνέλι πάνω σε καρέκλα» του 1944 θεωρείται όμως, ως ένα από τα πιο γοητευτικά, πρώιμα έργα του Λούσιαν Φρόιντ. Δείχνει απλώς ένα κουνέλι ξαπλωμένο σε μια φθαρμένη, ψάθινη καρέκλα, με τα πόδια του σταυρωμένα και με τα μάτια μισόκλειστα σαν να ξεκουράζεται. Η τεχνική επιδεξιότητα του Φρόιντ όμως, είναι εμφανής στα ευαίσθητα φύλλα του ζαχαροκάλαμου και στις λεπτές λεπτομέρειες του ζώου, κυρίως στα μαύρα μουστάκια, στη λευκή ουρά του και στο απαλό, στριφτό, χρυσοκάστανο τρίχωμά του.

Εδώ ο Φρόιντ πειραματίζεται με τις οπτικές δυνατότητες της επανάληψης, χρησιμοποιώντας τα κάθετα και οριζόντια σκέλη της λυγαριάς για να στερεώσει το κουνέλι στη θέση του και να τραβήξει το μάτι στο κέντρο της εικόνας. (Το 2011 το έργο είχε πωληθεί για 1.049.250 δολάρια).

Σε άλλη εποχή και άλλη τεχνοτροπία, ο βρετανός ζωγράφος Άλφρεντ Ρίτσαρντσον Μπάρμπερ (1844-1924) ειδικευμένος σε απεικονίσεις ζώων και νεκρών φύσεων, είχε ζωγραφίσει πολλούς πίνακες με κουνέλια. Και συχνά τα απαθανάτιζε να τσιμπολογούν λουλούδια και λαχανικά, όπως στην γοητευτική σύνθεση του 1881, που δείχνει μια όμορφη μαμά με βούλες, μαζί με τα πέντε παιδιά της.

Ένα κουνελάκι εκατομμυρίων

Αλλά το κουνέλι του Τζεφ Κουνς είναι πραγματικά ξεχωριστό. Φτιαγμένο από ανοξείδωτο χάλυβα έκανε παγκόσμια αίσθηση το 1986 όταν παρουσιάστηκε. Με ύψος περί τα 92 εκατοστά, το γλυπτό είναι ταυτόχρονα χαριτωμένο και επιβλητικό, συνδυάζοντας μια μινιμαλιστική γυαλάδα με μια καρτουνίστικη διάθεση παιχνιδιού. Και το σίγουρο είναι, ότι λίγα έργα τέχνης της εποχής του είναι τόσο άμεσα αναγνωρίσιμα. Ή και αμφιλεγόμενα! Πράγματι, γι΄αυτό το γλυπτό έχουν ειπωθεί τα μύρια όσα. Κάποιοι το έχουν χαρακτηρίσει ως τεμπέλικο αστείο, όμως άλλοι έχουν αγκαλιάσει το οξύ πνεύμα του.

Στους δεύτερους ανήκει και ο Ντέμιαν Χιρστ, ο οποίος όταν το είδε για πρώτη φορά το 1987, είπε: «Δεν μπορούσα να ξεπεράσω την απλή ομορφιά του στην αρχή. Έμεινα έκπληκτος, το κουνελάκι με άφησε άναυδο». Το ίδιο και όσοι πληροφορήθηκαν ότι το 2019 το «Κουνέλι» πουλήθηκε από τους Christie’s στη Νέα Υόρκη για 91.075.000 δολάρια και έγινε έτσι το πιο ακριβό έργο ζωγραφικής από ζωντανό καλλιτέχνη, που πουλήθηκε ποτέ σε δημοπρασία.

Φαντασία, χιούμορ και ποίηση

Ένα από τα πιο δυναμικά ζευγάρια τέχνης του 20ου αιώνα, που φλέρταραν τόσο οι σουρεαλιστές όσο και οι διασημότητες ο Φρανσουά –Ξαβιέ και η Κλοντ Λαλάν κατά τη διάρκεια του μακροχρόνιου γάμου τους δούλευαν συχνά μαζί, αλλά σε πολύ διαφορετικά στυλ. Οι δημιουργίες του Φρανσουά-Ξαβιέ ήταν πιο συχνά εμπνευσμένες από το ζωικό βασίλειο, ενώ η Κλοντ προτιμούσε οργανικές μορφές, όπως φύλλα ή λουλούδια.

Όταν μάλιστα το 2019 η Κλοντ πέθανε –ο Φρανσουά-Ξαβιέ είχε ήδη φύγει από τη ζωή- ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ανέφερε, πως ο χαρακτηριστικός συνδυασμός «φαντασίας, χιούμορ και ποίησης» του ζευγαριού, τους οδήγησε στη δημιουργία έργων, που «δίνουν νέα γοητεία στο οικείο και το λειτουργικό».

Βασισμένα σε νατουραλιστικές μορφές, τα έργα τους εκτιμώνται ιδιαίτερα από συλλέκτες σε όλο τον κόσμο. Και στην περίπτωση ενός μπρούτζινου, γλυπτού κουνελιού της Κλοντ με τίτλο «Το κουνέλι που στέκεται», το αποτέλεσμα είναι μια τρυφερή σύνθεση ζωικών και φυτικών μοτίβων. Φορώντας στο λαιμό ένα βολάν από φύλλα λάχανου, το κουνέλι είναι απόδειξη του πνευματώδους, σουρεαλιστικού οράματος της καλλιτέχνιδας.

Τα διαμάντια κάνουν τη διαφορά

Από τα πιο δημοφιλή κομμάτια του Art Deco όσον αφορά το κόσμημα ήταν οι παραστάσεις ζώων, όπως του κουνελιού, που εμφανίζεται συχνά να φορά παπιγιόν και να κουβαλάει κοκτέιλ ή μπαστούνια του γκολφ.

Ένα τέτοιο κόσμημα, καρφίτσα συγκεκριμένα, με διαμάντια Pavé, ζαφείρια, σμαράγδια και σμάλτο τοποθετημένα σε πλατίνα και χρυσό, που πλαισιώνουν το σχέδιο ενός κουνελιού είχε δημιουργηθεί από τον Ρέιμοντ Γιαρντ έναν από τους διασημότερους κοσμηματοπώλες της Αμερικής στις αρχές του 20ού αιώνα.

Άνοιξε το πρώτο του κατάστημα στην Πέμπτη Λεωφόρο της Νέας Υόρκης το 1922 και χρησιμοποιώντας μόνον πολύτιμα μέταλλα και πέτρες είχε πελάτες του μερικές από τις πιο πλούσιες οικογένειες στην Αμερική, συμπεριλαμβανομένων των Vanderbilts, των Woolworths και των Rockefellers. Αργότερα έγινε αγαπημένος και σε σταρ του Χόλιγουντ όπως η Τζόαν Κρόφορτ και ο Ντάγκλας Φέρμπανκς.

Ακόμη και σήμερα άλλωστε, τα κορυφαίας ποιότητας κομμάτια του Γιαρντ είναι ιδιαίτερα περιζήτητα στη δευτερογενή αγορά.

Ο μύθος τότε και τώρα

Στη σύγχρονη εποχή, αν υπάρχει ένας κινέζος ζωγράφος, που να εμπνέεται ιδιαίτερα από τα λαγουδάκια είναι ο Λιου Γιε με έδρα το Πεκίνο. Σε αντίθεση με πολλούς κινέζους ομοτέχνους του, που στοχεύουν στα πολιτικά και οικονομικά ζητήματα της πατρίδας τους, ο Λιου Γιε είναι γνωστός για τις ζωγραφιές του σε φωτεινές αποχρώσεις με φιγούρες κοριτσιών, τον αγαπημένο του χαρακτήρα κινουμένων σχεδίων Miffy το λαγουδάκι και έργα εμπνευσμένα από τον Μοντριάν. Και όπως σημειώνει η κριτική οι φανταστικοί χαρακτήρες, που απεικονίζει ο Λιου αντιπροσωπεύουν το πρόσχημα των διαφόρων κρυπτογραφημένων εαυτών του.

Συνδυάζει αφηγηματικές εικόνες με γεωμετρικά κατασκευασμένες σκηνές και θαυμάζει αλλά και αμφισβητεί την εναλλακτική μοντερνιστική παράδοση. Παράδειγμα, ο πίνακάς του «Ζωγράφος και μοντέλο» του 2010, όπου τα δύο κουνέλια –πρωταγωνιστές κοιτάζουν κατάματα τον θεατή μέσα σε ένα πλαίσιο ισορροπίας και τάξης.

Τέλος, ο μύθος του κουνελιού και της Σελήνης, όπως το θέλει το Έτος του Κουνελιού: Σε μήκος μεγαλύτερο από ενάμισι μέτρο ένας κρεμαστός κύλινδρος απεικονίζει ένα λευκό κουνέλι σκαρφαλωμένο σε ένα κλαδί, κοιτάζοντας το φεγγάρι. Παρ΄ότι όμως διαθέτει δύο δυσανάγνωστες σφραγίδες και την υπογραφή του Huang Quan (903-965), είναι πιθανό να εκτελέστηκε από κάποιον άλλο, μόλις τον 16ο αιώνα. Αλλά αυτό δεν αλλάζει την ομορφιά του, καθώς το «Κουνέλι που κοιτάζει τη Σελήνη» γοητεύει για την αμεσότητα και την τρυφερότητά του.

Διαβάστε επίσης: