Αϊνστάιν: Υπολογισμοί για τη θεωρία της σχετικότητας σε δημοπρασία για €3 εκατ.

Από τον Ιούνιο του 1913 ως τις αρχές του 1914 ο Άλμπερτ Αϊνστάιν δουλεύει πάνω σε ένα πολύπλοκο πρόβλημα: Προσπαθεί να εξηγήσει μία ανωμαλία στην τροχιά του Ερμή ενώ εργάζεται για την ανάπτυξη της γενικής θεωρίας της σχετικότητας.

Με τον συνεργάτη και φίλο του Μισέλ Μπεσό, Eλβετό μηχανικό κάνουν τους υπολογισμούς τους, χειρόγραφα φυσικά, σε σελίδες επί σελίδων, που συσσωρεύονται δίπλα τους. 26 σελίδες από το χέρι του Αϊνστάιν, 25 από τον Μπεσό, με τρεις σελίδες γραμμένες και από τους δύο. Σύνολο, 54 χειρόγραφα με νούμερα κατανοητά μόνον από τους ειδικούς, αλλά τόσο πολύτιμα ώστε σήμερα έναν αιώνα και πλέον μετά, στην δημοπρασία του οίκου Christie’s France που θα γίνει στις 23 Νοεμβρίου στο Παρίσι μπορεί να φθάσουν τα 3 εκατομμύρια ευρώ.

Ο λόγος είναι απλός αλλά και σπουδαίος: Αυτά τα εξαιρετικά σπάνια χειρόγραφα τεκμηριώνουν ένα κρίσιμο στάδιο στην ανάπτυξη της θεωρίας της σχετικότητας και είναι χωρίς αμφιβολία το πιο πολύτιμο χειρόγραφο του Αϊνστάιν που προσφέρθηκε ποτέ σε δημοπρασία. Να σημειωθεί άλλωστε, ότι είναι ένα από τα δύο σωζόμενα έργα που τεκμηριώνουν τη γένεση της θεωρίας που άλλαξε την οπτική μας για τον κόσμο. Το δεύτερο είναι ένα τετράδιο από τα τέλη του 1912 με αρχές του 1913, το οποίο βρίσκεται τώρα στα αρχεία του Αϊνστάιν στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο στην Ιερουσαλήμ.

Τα χειρόγραφα που θα δημοπρατηθούν περιλαμβάνουν εξισώσεις και υπολογισμούς, με εκτεταμένες διορθώσεις και διασταυρώσεις, καθώς οι δύο επιστήμονες προσπαθούσαν να δώσουν την απάντηση στην ανωμαλία της τροχιάς του Ερμή -πρόβλημα που απασχολούσε την επιστημονική κοινότητα επί δεκαετίες- χρησιμοποιώντας ως εργαλεία την πρώιμη έκδοση των εξισώσεων πεδίου του Αϊνστάιν για τη γενική θεωρία της σχετικότητας.

Το ζήτημα αναφορικά με τον Ερμή είναι, ότι όταν ο πλανήτης είναι πιο κοντά στον ήλιο, το περιήλιό του μετατοπίζεται αργά μέσα στο χρόνο, λόγω της επίδρασης άλλων σωμάτων του ηλιακού συστήματος. Αν λοιπόν οι εξισώσεις του Αϊνστάιν και του Μπεσό είχαν δώσει το αποτέλεσμα της παρατηρούμενης μετατόπισης, η θεωρία θα αποδεικνυόταν.

Δυστυχώς όμως, όπως δείχνουν και τα χειρόγραφα υπήρξαν σφάλματα υπολογισμού. Συγκεκριμένα ο Αϊνστάιν είχε κάνει λάθος στην τιμή της μάζας του Ήλιου κι αυτό φαίνεται στην σελίδα 28. Ο ίδιος λοιπόν, άφησε στην άκρη για λίγο αυτήν την προσέγγιση στη γενική σχετικότητα, ανησυχώντας για την θεωρητική της συνέπεια. Αλλά τα χειρόγραφα δεν πετάχτηκαν. Τα πήρε μαζί του ο Μπεσό φεύγοντας από τη Ζυρίχη και αυτό είναι το ευτυχές της ιστορίας, διότι έτσι διασώθηκαν. «Χάρη σε αυτόν το χειρόγραφο, σχεδόν ως θαύμα, ήρθε σε εμάς. Γιατί ο Αϊνστάιν πιθανότατα δεν θα είχε κάνει τον κόπο να κρατήσει αυτό, που έβλεπε ως έγγραφο εργασίας», όπως αναφέρει εκπρόσωπος των Christie’s.

Ο Αϊνστάιν όμως επέστρεψε στη μελέτη του τον Σεπτέμβριο του 1915 και δημιούργησε τελικά τις έγκυρες εξισώσεις πεδίου για τη νέα του θεωρία, που δημοσίευσε σε τέσσερα άρθρα τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου. Το τρίτο από αυτά τα άρθρα μάλιστα δείχνει, ότι η νέα του θεωρία εξηγεί το ανώμαλο περιήλιο του Ερμή, όπως ακριβώς τα
χειρόγραφα Αϊνστάιν και Μπεσό ήλπιζαν να αποδειχθεί.

Μετά από αυτό όλα άλλαξαν για τον άνθρωπο στην κατανόηση της λειτουργίας του σύμπαντος. Η θεωρία της σχετικότητας ήρθε να δώσει απαντήσεις σε πλήθος ερωτήματα για τον κόσμο που μας περιβάλλει αλλά και να δημιουργήσει ακόμη περισσότερα, καθώς τώρα μπήκαν στο πλάνο και άλλα ζητήματα, όπως η βαρυτική διαστολή του χρόνου, η εκτροπή του φωτός από την βαρύτητα, τα βαρυτικά κύματα και άλλα που συνεχίζουν να ερευνώνται.

Όσο για τα χειρόγραφα προσφέρουν μία σημαντική εικόνα για το έργο του Αϊνστάιν αλλά και μια συναρπαστική βουτιά στο μυαλό του μεγαλύτερου επιστήμονα του 20ού αιώνα.

Διαβάστε επίσης:

Σκοτεινή ύλη στο σύμπαν: Νέος χάρτης ίσως εμφανίζει αποκλίσεις από τη θεωρία σχετικότητας του Αϊνστάιν

Κορίνα Κοτσίρη: Από το Παρίσι στη Μύκονο και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Στιβ Μακ Κουίν: Ο αληθινός σταρ στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση