Δεν είναι πια αξιόπιστο καύσιμο το φυσικό αέριο, λόγω της ενεργειακής  κρίσης που προκάλεσε ο πόλεμος Ρωσίας Ουκρανίας συμπεραίνει ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας στο World Energy Outlook 2022.

Ο πόλεμος αυτός και η ενεργειακή κρίση που προκάλεσε φέρνουν τα πάνω κάτω στο μίγμα των καυσίμων που θα χρησιμοποιούμε, επιταχύνει την ενεργειακή μετάβαση και αλλάζει το χάρτη των εξαγωγικών χωρών. Ταυτόχρονα υπάρχει ρευστότητα στις προβλέψεις σχετικά με το πόσο γρήγορα θα κινηθεί η μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου, ενώ η έκθεση του ΔΟΕ, προβλέπει ότι οι τιμές φυσικού αερίου θα παραμείνουν υψηλές και τα επόμενα χρόνια.
Το βάθος και η ένταση της σημερινής κρίσης οδήγησαν σε ανησυχίες σχετικά με το μελλοντικό κόστος και τη διαθεσιμότητα του φυσικού αερίου, οι οποίες έχουν βλάψει την εμπιστοσύνη στην αξιοπιστία του και έβαλαν σοβαρό πρόβλημα στην ιδέα να χρησιμεύσει ως καύσιμο μετάβασης.

Ταυτόχρονα, η σημερινή αναταραχή στις αγορές φυσικού αερίου αναδιαμορφώνει το παγκόσμιο εμπόριο φυσικού αερίου. Οι εξαγωγές της Ρωσίας μειώνονται και η Ευρωπαϊκή Ένωση ανταγωνίζεται χώρες της Ασίας για προμήθειες LNG.

Στη συγκυρία αυτή χάθηκε το παραδοσιακό επιχείρημα υπέρ του φυσικού αερίου, σχετικά με τον ρόλο του ως αξιόπιστου εταίρου για τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια και στην ικανότητά του να καλύψει το κενό που αφήνει η μείωση του άνθρακα και του πετρελαίου.

Εν μέσω μιας παγκόσμιας ενεργειακής κρίσης, τίθενται τώρα θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με το φυσικό αέριο: πώς μπορεί να εξασφαλιστεί ο εφοδιασμός, τώρα και στο μέλλον, και σε ποια τιμή;

Η ζήτηση μειώνεται έρχεται το πλατώ

Ως αποτέλεσμα, η εποχή της ταχείας παγκόσμιας αύξησης της ζήτησης φυσικού αερίου πλησιάζει στο τέλος της. Η έκθεση παρουσιάζει τρία σενάρια, αυτό των Δηλωμένων Στρατηγικών (STEPS), των Ανακοινωμένων Προθέσεων (APS) και το σενάριο Καθαρού Μηδέν (NZE), το κάθε ένα από τα οποία εκτιμά διαφορετικά την πορεία της ζήτησης την επόμενη δεκαετία.

Σύμφωνα με το πρώτο σενάριο, που λαμβάνει υπόψιν τις δηλωμένες στρατηγικές (STEPS), η ζήτηση αυξάνεται κατά λιγότερο από 5% μεταξύ 2021 και 2030, σε σύγκριση με άνοδο 20% μεταξύ 2011 και 2020.

Στη συνέχεια, παραμένει σταθερή από το 2030 σε περίπου 4 400 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) έως 2050, με την ανάπτυξη στις αναδυόμενες αγορές και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες να αντισταθμίζεται από την πτώση των προηγμένων οικονομιών. Σύμφωνα με τις  Ανακοινωμένες Προθέσεις ( σενάριο APS), η ζήτηση σύντομα κορυφώνεται και είναι 10% χαμηλότερη από τα επίπεδα του 2021 έως το 2030. Στο Σενάριο Καθαρών Μηδενικών Εκπομπών έως το 2050 (NZE), η ζήτηση μειώνεται κατά 20% έως το 2030 και είναι 75% χαμηλότερη από σήμερα έως το 2050.

Πιο γρήγορη η μείωση κατανάλωσης φυσικού αερίου

Σημειώνεται ότι η παγκόσμια ζήτηση φυσικού αερίου το 2050 στη φετινή έκδοση του πρώτου σεναρίου STEPS είναι 750 bcm χαμηλότερη από την προβλεπόμενη στην περσινή έκδοση. Το ήμισυ αυτής της αναθεώρησης προς τα κάτω προέρχεται από πιο γρήγορες μειώσεις στην κατανάλωση φυσικού αερίου στις προηγμένες οικονομίες.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες μόνες αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο της συνολικής αναθεώρησης προς τα κάτω: ο πρόσφατος νόμος τους για τη μείωση του πληθωρισμού πρόκειται να επιταχύνει την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στον τομέα της ενέργειας και να παρέχει ισχυρότερη υποστήριξη για την απόδοση και τις αντλίες θερμότητας στα κτίρια.

Η άλλη σημαντική αναθεώρηση προς τα κάτω προέρχεται από τις ευαίσθητες ως προς τις τιμές αναδυόμενες αγορές και αναπτυσσόμενες οικονομίες, όπου οι υψηλές τιμές φυσικού αερίου μπλόκαραν την αντικατάσταση άνθρακα σε φυσικό αέριο.
Οι εξαγωγές φυσικού αερίου από τον ρωσικό αγωγό προς την Ευρωπαϊκή Ένωση μειώθηκαν κατά το ήμισυ σε ένα εκτιμώμενο σύνολο 75 bcm το 2022. Μειώνονται κατά επιπλέον 60 bcm στο σενάριο STEPS έως το 2030 και πέφτουν στο μηδέν στο σενάριο APS.

Το πρόσθετο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) και το μη ρωσικό αέριο αγωγών διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην κάλυψη του ελλείμματος και στα δύο σενάρια, αλλά το σενάριο APS εκτιμά μια ισχυρότερη αύξηση στις προσθήκες αιολικής και ηλιακής δυναμικότητας και μεγαλύτερη ώθηση για τη μετασκευή κτιρίων και την εγκατάσταση αντλιών θερμότητας: Αυτά συμβάλλουν στη μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά 40%, ή 180 bcm, μεταξύ 2021 και 2030.

Οι τιμές παραμένουν ψηλές στην Ευρώπη

Το ετήσιο επενδυτικό κόστος των 65 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ αντισταθμίζεται με την πάροδο του χρόνου από το χαμηλότερο κόστος εισαγωγής φυσικού αερίου.
Αντίθετα, η προσπάθεια της Ευρώπης να μειώσει την εξάρτηση από τις ρωσικές εισαγωγές και η έλλειψη νέων έργων εξαγωγής φυσικού αερίου κάνει τις τιμές του φυσικού αερίου στις περιοχές εισαγωγής να παραμένουν υψηλές τα επόμενα χρόνια στα σενάρια STEPS και APS, ειδικά στην Ευρώπη. Στο σενάριο NZE (μηδενικών εκπομπών), οι γρήγορες μειώσεις της ζήτησης σε όλες τις περιοχές μειώνουν τις πιέσεις στις παγκόσμιες προμήθειες και οι τιμές των εισαγωγών φυσικού αερίου πέφτουν γρήγορα. Οι τιμές μειώνονται πιο σταδιακά στα σενάρια STEPS και  APS από τα μέσα της δεκαετίας του 2020, καθώς η ζήτηση φυσικού αερίου μειώνεται και νέα έργα προμήθειας που βρίσκονται υπό κατασκευή έρχονται σε λειτουργία.

Η μείωση της εγχώριας ζήτησης στις Ηνωμένες Πολιτείες ανοίγει ευκαιρίες για υψηλότερες εξαγωγές LNG και στα δύο σενάρια STEPS και APS, οι Ηνωμένες Πολιτείες σύντομα ξεπερνούν τη Ρωσία και γίνονται ο μεγαλύτερος εξαγωγέας φυσικού αερίου στον κόσμο.
Η αύξηση της ζήτησης φυσικού αερίου στην Κίνα επιβραδύνεται σημαντικά στο σενάριο STEPS, πέφτοντας στο 2% ετησίως μεταξύ 2021 και 2030, σε σύγκριση με μέσο ρυθμό αύξησης 12% ετησίως μεταξύ 2010 και 2021. Μεγάλοι όγκοι LNG έχουν συρρικνωθεί για τα επόμενα δεκαπέντε έτη: μαζί με την αναμενόμενη προσφορά από υφιστάμενους αγωγούς και νέα εγχώρια έργα, αυτά καλύπτουν περισσότερο από τις απαιτήσεις ζήτησης της Κίνας έως το 2035.

Αναδυόμενες αγορές

Οι υψηλές τιμές του φυσικού αερίου έχουν περιορίσει τις προοπτικές για αλλαγή άνθρακα σε φυσικό αέριο, αλλά δεν τις έχουν σβήσει. Στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες αγορές της Ασίας, οι μακροπρόθεσμες συμβάσεις εισαγωγής φυσικού αερίου με τιμές τιμαριθμοποιημένες με το πετρέλαιο προσφέρουν μερική προστασία στους καταναλωτές από τις υψηλές και ασταθείς τιμές του φυσικού αερίου, και σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό υποστηρίζεται από εγχώριες επιδοτήσεις. Ο αυξανόμενος πληθυσμός και η ισχυρή οικονομική ανάπτυξη παρέχουν ισχυρά θεμέλια για την ανάπτυξη: η ζήτηση φυσικού αερίου στο σενάριο APS σε αυτές τις αναδυόμενες αγορές στην Ασία αυξάνεται κατά 20% στα 120 bcm το 2030. Περίπου το 70% αυτής της αύξησης καλύπτεται από εισαγόμενο LNG.
Η αύξηση της ζήτησης φυσικού αερίου σε μέρη της Ασίας παράλληλα με τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για εισαγωγή μη ρωσικού φυσικού αερίου στηρίζουν την αύξηση της ζήτησης LNG σε όλα τα σενάρια μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2020, αλλά υπάρχουν έντονες αποκλίσεις στη συνέχεια.

Έως το 2050 απαιτούνται επιπλέον 240 bcm ετησίως εξαγωγικής ικανότητας , πέραν των έργων που βρίσκονται ήδη υπό κατασκευή. Στο σενάριο APS απαιτούνται μόνο έργα υπό κατασκευή. Στο σενάριο μηδενικών εκπομπών, μια απότομη μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου παγκοσμίως σημαίνει ότι ακόμη και αυτά τα έργα σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι πλέον απαραίτητα.

Αυτό υπογραμμίζει ένα βασικό δίλημμα για τους επενδυτές που εξετάζουν μεγάλα έργα έντασης κεφαλαίου LNG: πώς να συμβιβαστεί η ισχυρή βραχυπρόθεσμη αύξηση της ζήτησης με την αβέβαιη αλλά πιθανώς πτωτική μακροπρόθεσμη ζήτηση.

Μεγάλη η μείωση του μεριδίου της Ρωσίας διεθνώς

Δεν υπάρχουν εύκολες επιλογές για τη Ρωσία στην αναζήτηση νέων αγορών για το φυσικό αέριο που εξήγαγε στην Ευρώπη, σημειώνεται στην έκθεση. Οι κυρώσεις υπονομεύουν τις προοπτικές για μεγάλα νέα ρωσικά έργα LNG και οι μεγάλες αποστάσεις σε εναλλακτικές αγορές δυσχεραίνουν τις συνδέσεις νέων αγωγών. Στο σενάριο APS, το μερίδιο της Ρωσίας στο διεθνές εμπόριο φυσικού αερίου, το οποίο διαμορφώθηκε στο 30% το 2021, μειώνεται έως το 2030 σε λιγότερο από 15%, και τα καθαρά έσοδα από τις εξαγωγές φυσικού αερίου (έσοδα μείον το κόστος) μειώνονται από 75 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 2021 σε 25 δολάρια ΗΠΑ δισεκατομμύρια το 2030.
Οι προοπτικές για αέρια χαμηλών εκπομπών φαίνονται ευοίωνες. Στο σενάριο APS, η παραγωγή υδρογόνου χαμηλών εκπομπών αυξάνεται από τα χαμηλά επίπεδα σήμερα σε πάνω από 30 εκατομμύρια τόνους (Mt) ετησίως το 2030. Αυτό ισοδυναμεί με πάνω από 100 bcm φυσικού αερίου. Το σενάριο APS βλέπει επίσης μια αύξηση στην παραγωγή βιομεθανίου που αντανακλά τους φιλόδοξους στόχους που τίθενται τώρα. Οι κυβερνήσεις έχουν να παίξουν βασικό συντονιστικό ρόλο στην ανάπτυξη αερίων χαμηλών εκπομπών, ιδίως στον καθορισμό προτύπων και στη διασφάλιση αξιόπιστης, μακροπρόθεσμης ζήτησης.