Τεκτονικές αλλαγές στην αγορά ενέργειας από 1η Νοεμβρίου

Μια ιστορική μεταρρύθμιση στην αγορά ενέργειας ξεκινά από την Κυριακή 1η Νοεμβρίου, το Μοντέλο-Στόχος (target model), ένα φιλόδοξο σχέδιο που, όταν λειτουργήσει πλήρως, θα δημιουργήσει οφέλη που θα τα καρπωθούν, εκτός από τις επιχειρήσεις που συμμετέχουν στην αγορά, όλοι οι καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας.

Όπως τόνισε ο υπουργός, Κωστής Χατζηδάκης, «Το ότι  είμαστε η μόνη χώρα της ΕΕ που δεν το είχε εφαρμόσει μέχρι τώρα είναι ένας από τους βασικούς λόγους για μια ανεπιθύμητη πρωτιά: Η χώρα μας έχει την υψηλότερη χονδρεμπορική τιμή ρεύματος στην ΕΕ, με σημαντικές παρενέργειες για την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Αυτό επιδιώκουμε να αλλάξει!».

Μέχρι σήμερα η χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρισμού στη χώρα μας, αποτελούσε μια κοινοπραξία παραγωγών και προμηθευτών, που συναλλάσσονταν με βάσει το σύνολο της παραγόμενης / καταναλωμένης ηλεκτρικής ενέργειας, μέσω ενός ημερήσιου ενεργειακού προγραμματισμού (ΗΕΠ) της προηγούμενης ημέρας D-1 για την επόμενη ημέρα D. Από την Κυριακή 1η Νοεμβρίου εκτός από την Προθεσμιακή Αγορά{ Forward Markets (OTC, Bilateral)}, που ξεκίνησε από το Μάρτιο και την  ΗμερήσιαΑγορά (Spot, Day-Ahead Market), θα λειτουργεί ταυτόχρονα  Ενδο–ημερήσιαΑγορά (Continuous Intra-Day Market). και οι Αγορές Εξισορρόπησης (Balancing Reserve Market, Balancing Energy Market))

To νέο Μοντέλο Στόχος (target model) δίνει τη δυνατότητα άμεσης σύνδεσης της προσφοράς με τη ζήτηση ενέργειας, χωρίς στρεβλώσεις, και τη δυνατότητα για διμερή συμβόλαια και επομένως ουσιαστικό ανταγωνισμό στις τιμές ενέργειας. Ταυτόχρονα με τις νέες αγορές που εισάγει δημιουργεί πολλαπλές δυνατότητες αγοραπωλησίας ενέργειας, μετατρέποντας την ενέργεια σε commodity.

Επίσης, επιτυγχάνεται η βελτιστοποίηση της χρήσης της δυναμικότητας του Συστήματος Μεταφοράς μέσα από συντονισμένες πρακτικές των Διαχειριστών των Συστημάτων, η επίτευξη αξιόπιστων τιμών και ρευστότητας στον καταμερισμό της δυναμικότητας των διασυνδέσεων για την αγορά της επόμενης ημέρας, η αποτελεσματική λειτουργία των προθεσμιακών αγορών και ο αποτελεσματικός σχεδιασμός ενδοημερήσιων αγορών για τον καταμερισμό της δυναμικότητας των διασυνδέσεων.

Ωστόσο η εμπειρία από την εφαρμογή του Target Model σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές έχει δείξει ότι πρόκειται για μια απαιτητική υλοποίηση με πολλές συνιστάμενες, η οποία προϋποθέτει ένα μεταβατικό διάστημα προσαρμογής για όλους τους συμμετέχοντες. Η πρώτη “παρθενική περίοδος” εφαρμογής του νέου μοντέλου θεωρείται μια μεταβατική περίοδος, και ο  ΑΔΜΗΕ, που πρωταγωνιστεί στο εγχείρημα, διαβεβαιώνει ότι διαθέτει εμπειρία, τεχνογνωσία και κατάλληλα καταρτισμένο προσωπικό για να αντιμετωπίσει τυχόν διαταράξεις. Παράλληλα, έχει προβλέψει και αναπτύξει λύσεις εφεδρικής λειτουργίας των επιμέρους αγορών, ώστε η προσαρμογή στην ελληνική αγορά να γίνει όσο το δυνατόν ομαλά και χωρίς αναταράξεις.

Γιατί είναι απαραίτητο το Μοντέλο Στόχος (target model);

Η μετάβαση στο Target Model αποτελεί την πιο σημαντική μεταρρύθμιση στην ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη σύζευξή της με τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές αγορές.

Τα οφέλη θα φανούν πιο έντονα μετά τη σύζευξη των αγορών επόμενης ημέρας με τις γειτονικές (με την Ιταλία αυτό θα γίνει το Δεκέμβριο του 2020 και με τη Βουλγαρία το Μάρτιο του 2020).

Σήμερα είναι συζευγμένο το 95% της Ευρωπαϊκής Αγοράς (1.500 TWh) επιφέροντας ετησίως οφέλη της τάξης του 1 δισ. €. Η πολυετής εφαρμογή του μοντέλου στα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη έχει οδηγήσει αποδεδειγμένα σε μείωση τιμών για τους τελικούς καταναλωτές

Η Ελλάδα μόνο από τη σύζευξη της αγοράς επόμενης ημέρας διαθέτει περιθώριο περαιτέρω αύξησης του κοινωνικού πλεονάσματος της τάξης των 25 εκατ. ευρώ.

Ειδικότερα, η υλοποίηση του Target Model:

• θα ενισχύσει την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της χώρας μας
• θα επιφέρει αυξημένα οικονομικά οφέλη, ιδίως από τον διασυνοριακό ανταγωνισμό,
• θα οδηγήσει σε δίκαιες και ανταγωνιστικές τιμές χονδρεμπορικής αγοράς,
• θα συμβάλει στην αποδοτικότερη ένταξη των ΑΠΕ, επιταχύνοντας τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την απανθρακοποίηση της ελληνικής και, κατά προέκταση, ευρωπαϊκής οικονομίας.

Τι αλλάζει σε σχέση με σήμερα: Από το μοντέλο mandatory pool στο μοντέλο Στόχος

Μέχρι σήμερα η χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρισμού στη χώρα μας, αποτελούσε μια κοινοπραξία παραγωγών και προμηθευτών, που συναλλάσσονταν με βάσει το σύνολο της παραγόμενης / καταναλωμένης ηλεκτρικής ενέργειας, μέσω ενός ημερήσιου ενεργειακού προγραμματισμού (ΗΕΠ) της προηγούμενης ημέρας D-1 για την επόμενη ημέρα D.

Στον Ημερήσιο  Ενεργειακό  Προγραμματισμό εντάσσεται μέχρι σήμερα το σύνολο της ηλεκτρικής ενέργειας που διατίθεται  από τους παραγωγούς και διακινείται μέσω του Διασυνδεδεμένου Συστήματος Μεταφοράς από τους προμηθευτές, προς κατανάλωση την επόμενη μέρα.

Το μοντέλο του ΗΕΠ περιλαμβάνει υποχρεωτική υποβολή προσφορών των παραγωγών για το σύνολο της διαθέσιμης ισχύος τους και αντιστοίχως υποβολή προσφορών από τους προμηθευτές, για το σύνολο της ζήτησης, χωρίς να επιτρέπονται διμερής συναλλαγές εκτός κοινοπραξίας, με συμβόλαια φυσικής παράδοσης μεταξύ παραγωγών και προμηθευτών. Όλες οι συναλλαγές διενεργούντο υποχρεωτικά μέσω του ΗΕΠ (μοντέλο mandatory pool).

Κύριος στόχος του ΗΕΠ είναι να προγραμματίσει τη λειτουργία των μονάδων παραγωγής σε 24ωρη βάση, με γνώμονα την ασφαλή λειτουργία του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας και την ελαχιστοποίηση της συνολικής δαπάνης. Μέσω της λειτουργίας του –και αφού ληφθούν υπόψη οι τεχνικοί περιορισμοί των μονάδων παραγωγής και του συστήματος- προκύπτει ένας αρχικός προγραμματισμός για το πότε και πόσο θα παράγει κάθε μονάδα.

Το Target Model διαφέρει θεμελιωδώς από το σημερινό μοντέλο της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Οι σημαντικότερες συνοψίζονται στα εξής:

• Παρέχεται διαφάνεια στις συναλλαγές με περιορισμό της δυνατότητας χειραγώγησης,λόγω της ύπαρξης αγορών σε διαφορετικά χρονικά πλαίσια και πολλών προϊόντων.
• Στον ΗΕΠ δεν υφίσταται ενδοημερήσια αγορά, ενώ στη θέση της αγοράς εξισορρόπησης υφίσταται ένας μηχανισμός εκκαθάρισης αποκλίσεων. Συνεπώς, δεν πλησιάζει επαρκώς στον πραγματικό χρόνο λειτουργίας.
• Σε σχέση με τον ΗΕΠ, η Αγορά Επόμενης Ημέρας αποτελεί αγορά μόνο ενέργειας. Οι συμπληρωματικές υπηρεσίες (εφεδρείες) που απαιτούνται για την ασφαλή λειτουργία των Συστημάτων Ηλεκτρικής Ενέργειας διαχωρίζονται σε ξεχωριστές διαδικασίες (δημοπρασίες, πληρωμές κτλ.) Ως αποτέλεσμα, οι τιμές της αγοράς επόμενης ημέρας αντικατοπτρίζουν αποκλειστικά το κόστος ενέργειας.
• Στο νέο μοντέλο δεν υφίσταται κατώτατο όριο προσφορών βάσει του ελάχιστου μεταβλητού κόστους παραγωγής όπως ισχύει σήμερα, ενθαρρύνοντας τον ανταγωνισμό μεταξύ των παραγωγών.
• Διευκολύνεται η εισαγωγή διμερών συναλλαγών στην αγορά επόμενης ημέρας, κάτι που διευρύνει τις δυνατότητες συνεργασίας μεταξύ των συμμετεχόντων.
• Η εκκαθάριση των αγορών του ΕΧΕ θα υλοποιείται σε ημερήσια βάση από εκκαθαριστικό οίκο (EnExClear). Αυτό συνεπάγεται περιορισμό των πιστωτικών κινδύνων.
• Τέλος, η εκχώρηση  της μεταφορικής ικανότητας των διασυνδέσεων με τις συζευγμένες αγορές (αρχικά με της Ιταλίας και στη συνέχεια με της Βουλγαρίας) θα γίνεται με βέλτιστο τρόπο, μέσω ενός κοινού ευρωπαϊκού αλγορίθμου. Έτσι οι ροές ενέργειας στις συζευγμένες διασυνδέσεις θα εξορθολογίζονται οδηγώντας σε μεγαλύτερη σύγκλιση τιμών, περιορίζοντας σημαντικά τις  αντι-οικονομικές ροές ενέργειας.

Τι αλλάζει για τις ΑΠΕ

Για τις ΑΠΕ, αλλάζουν τα πάντα με την εφαρμογή του Μοντέλου Στόχου.

Μέχρι σήμερα, η συμμετοχή της ενέργειας από ΑΠΕ στην αγορά γινόταν μόνο με  διαγωνιστικές διαδικασίες και προκαθορισμένη τιμή.  Τώρα, πέρα από αυτή την επιλογή (που το αν θα συνεχιστεί εξαρτάται από τις αποφάσεις του υπουργείο Ενέργειας), δημιουργούνται και νέες δυνατότητες:

Δεύτερη επιλογή θα είναι η συμμετοχή στις αγορές του Χρηματιστηρίου Ενέργειας και 3η επιλογή η σύναψη εταιρικών συμβάσεων αγοροπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας, τα λεγόμενα Corporate PPAs (διμερή συμβόλαια).

Σε κάθε περίπτωση, η ενσωμάτωση και εφαρμογή των νέων επιχειρηματικών μοντέλων απαιτούν στρατηγικές προσαρμογής από τους επενδυτές προκειμένου να μπορέσουν να σταθμίσουν με τον βέλτιστο τρόπο ρίσκα και προσδοκώμενα οφέλη, ιδιαίτερα όταν μιλάμε για συμμετοχή στις αγορές του Χρηματιστηρίου Ενέργειας.

• Οι νέες αγορές που δημιουργούνται

Η νέα αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα θα διαχωριστεί,   στις ακόλουθες αγορές.

Προθεσμιακή Αγορά{ Forward Markets (OTC, Bilateral)}

ΗμερήσιαΑγορά (Spot, Day-Ahead Market)

Ενδο–ημερήσιαΑγορά (Continuous Intra-Day Market).

Αγορές Εξισορρόπησης (Balancing Reserve Market, Balancing Energy Market))

1. Αγορά επόμενης ημέρας: Η αγορά αυτή επιτρέπει στους συμμετέχοντες να υποβάλλουν εντολές συναλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας με υποχρέωση φυσικής παράδοσης την επόμενη ημέρα. Στην αγορά επόμενης ημέρας δηλώνονται επίσης και οι ποσότητες ενέργειας που έχουν δεσμευτεί μέσω διενέργειας συναλλαγών επί προθεσμιακών προϊόντων, που έχουν πραγματοποιηθεί είτε μέσω της χονδρικής αγοράς προθεσμιακών προϊόντων, είτε διμερώς. Παράλληλα, θα πραγματοποιείται έμμεση κατανομή (implicit allocation) της μεταφορικής ικανότητας στις διασυνδέσεις, μέσω σύζευξης των αγορών επόμενης ημέρας των Ευρωπαϊκών χωρών.

2. Ενδοημερήσια αγορά: Η αγορά αυτή επιτρέπει στους συμμετέχοντες να υποβάλλουν εντολές συναλλαγών για φυσική παράδοση την ημέρα εκπλήρωσης φυσικής παράδοσης, μετά τη λήξη της προθεσμίας υποβολής εντολών συναλλαγών στην αγορά επόμενης ημέρας, λαμβάνοντας υπόψη τις ποσότητες ενέργειας που έχουν δεσμευτεί μέσω διενέργειας συναλλαγών επί προθεσμιακών προϊόντων ηλεκτρικής ενέργειας τις οποίες έχουν πραγματοποιήσει, τα αποτελέσματα της αγοράς επόμενης ημέρας, καθώς και τυχόν περιορισμούς που έχουν προκύψει από την επίλυση της αγοράς εξισορρόπησης. Οι συμμετέχοντες δύνανται να προβαίνουν σε συναλλαγές προκειμένου να ελαχιστοποιήσουν την απόκλιση της καθαρής θέσης τους που προκύπτει από τις συναλλαγές σε όλες τις αγορές, από τις πωλούμενες/αγορασθείσες ποσότητες σε πραγματικό χρόνο.

3. Αγορά εξισορρόπησης: Η αγορά εξισορρόπησης περιλαμβάνει την αγορά ισχύος εξισορρόπησης, την αγορά ενέργειας εξισορρόπησης, καθώς και τη διαδικασία εκκαθάρισης αποκλίσεων. Οι Συμμετέχοντες έχουν υποχρέωση υποβολής προσφορών με υποχρέωση φυσικής παράδοσης για το σύνολο της διαθέσιμης ισχύος τους, τόσο στην αγορά ενέργειας εξισορρόπησης όσο και στην αγορά ισχύος εξισορρόπησης.

 

Η συμβολή του ΑΔΜΗΕ

Σε πλήρη ετοιμότητα είναι τα συστήματα του ΑΔΜΗΕ για την έναρξη λειτουργίας του Target Model την Κυριακή 1η Νοεμβρίου 2020. Ο ΑΔΜΗΕ ανέλαβε το μεγαλύτερο φορτίο στην υλοποίηση της νέας αγοράς, αφού εκτός από την αγορά εξισορρόπησης έχει και την ευθύνη των μετρήσεων για τη συνολική λειτουργία των αγορών του Target Model. Ειδικά για την αγορά εξισορρόπησης, σημειώνεται ότι πρόκειται για μια ιδιαίτερα πολύπλοκη τεχνικά αγορά η λειτουργία της οποίας απαιτεί την εκ βάθρων διαφοροποίηση των πρακτικών που ακολουθούνται έως σήμερα.

Για να ωριμάσει εγκαίρως η υλοποίηση του Target Model, ο ΑΔΜΗΕ προέβη σε μια σειρά από εντατικές και συντονισμένες ενέργειες το προηγούμενο διάστημα, σε πείσμα μάλιστα της πανδημίας που επέφερε δομικές δυσκολίες στο έργο (αδυναμία ταξιδιών, μειωμένη διαθεσιμότητα προσωπικού κ.λπ.).

Συγκεκριμένα, ο ΑΔΜΗΕ προχώρησε:

• Στη διευθέτηση σημαντικών ρυθμιστικών/κανονιστικών θεμάτων και ανάπτυξη των απαραίτητων μεθοδολογιών καθημερινής λειτουργίας.
• Στην ανάπτυξη των πληροφοριακών συστημάτων και των αντίστοιχων διεπαφών με το ΕΧΕ (συστήματα BMMS, MSS, XBMS & MODESTO)
• Στην ανάπτυξη νέων μεθοδολογιών και προσεγγίσεων σε σημαντικά θέματα της καθημερινής λειτουργίας του συστήματος ηλεκτροπαραγωγής, εξαιτίας της ιδιαιτερότητας της ελληνικής αγοράς (central dispatch, σε αντίθεση με το self-dispatch που εφαρμόζεται στη μεγάλη πλειοψηφία των χωρών της Ε.Ε.).
• Στην εκπαίδευση των συμμετεχόντων στην αγορά και του αρμόδιο προσωπικού του Διαχειριστή.

 

 

Κωστής Χατζηδάκης: Την 1^η Νοεμβρίου ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην ελληνική αγορά ενέργειας

Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης δήλωσε σχετικά:

«Το TargetModelείναι μια μεγάλη μεταρρύθμιση. Μετά από πολλούς μήνες εντατικής προετοιμασίας –για να υπερκαλύψουμε καθυστερήσεις χρόνων- υιοθετούμε επιτέλους το ευρωπαϊκό μοντέλο λειτουργίας της αγοράς ενέργειας. Το ότι  είμαστε η μόνη χώρα της ΕΕ που δεν το είχε εφαρμόσει μέχρι τώρα είναι ένας από τους βασικούς λόγους για μια ανεπιθύμητη πρωτιά: Η χώρα μας έχει την υψηλότερη χονδρεμπορική τιμή ρεύματος στην ΕΕ, με σημαντικές παρενέργειες για την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Αυτό επιδιώκουμε να αλλάξει! Θα απαιτηθεί βεβαίως μια περίοδος προσαρμογής, όπως έδειξε το προηγούμενο της εφαρμογής του νέου μοντέλου στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Χρειάστηκε κάποιος χρόνος μέχρι να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα οι συμμετέχοντες στην αγορά (παραγωγοί, προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας, Διαχειριστές, εποπτικές αρχές).

Όμως, η εφαρμογή του είχε αδιαμφισβήτητα θετικά αποτελέσματα. Αυτόν τον δρόμο θα ακολουθήσουμε και εμείς. Την 1^η Νοεμβρίου ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην ελληνική αγορά ενέργειας. Δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την άρση των χρόνιων στρεβλώσεων που τη χαρακτηρίζουν. Για την ενίσχυση του ανταγωνισμού, με συμμετοχή όλων των βασικών παικτών. Για τη βαθμιαία κατάργηση μιας σειράς μηχανισμών που λειτουργούσαν εκτός αγοράς και όχι πάντα ορθολογικά. Για την εισαγωγή των διμερών συμβολαίων, όπως συμβαίνει και σε άλλες χώρες. Και φυσικά για τη σύζευξή της –μέσω Ιταλίας και Βουλγαρίας- με την πανευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας! Είναι μια διαδικασία που θα οδηγήσει σε μείωση του κόστους ενέργειας για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Και σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των εγχώριων και διασυνοριακών διασυνδέσεων, θα επιτρέψει στη χώρα μας να αξιοποιήσει καλύτερα το πλούσιο αιολικό και ηλιακό δυναμικό της και να αυξήσει τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας».

Η Γενική Γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών, Αλεξάνδρα Σδούκου, υπογράμμισε: «Για να επιτευχθούν οι στόχοι, είναι κρίσιμο να στηρίξουν το νέο μοντέλο λειτουργίας όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς: Το ΕΧΕ και ο ΑΔΜΗΕ που διαχειρίζονται τις νέες αγορές του TargetModel, η ΔΕΗ και οι υπόλοιποι καθετοποιημένοι παραγωγοί, οι παραγωγοί ΑΠΕ, οι προμηθευτές, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας.  Είμαστε βέβαιοι ότι όλοι θα αρθούν  στο ύψος των περιστάσεων και θα απολαμβάνουμε σύντομα τα οφέλη μιας νέας, διαφανούς, ανταγωνιστικής και αποδοτικά λειτουργούσας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που θα δώσει αναπτυξιακή ώθηση στην οικονομία».

Ακολουθήστε το mononews.gr στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση