ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Τα guts των Σαράντη και Φέσσα, γιατί είναι έξαλλοι στο ΜΜ με την Απαλαγάκη, η δωρεά του Πατέρα και οι νέες περιπέτειες των Coustas στις Σπέτσες
Το συνέδριο τίμησαν με ομιλία τους ο Υπουργός Ναυτιλίας, κ. Γιάννης Πλακιωτάκης, o οποίος ήταν ο Κύριος Ομιλητής, ο Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών, κ. Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, ανώτατοι εκπρόσωποι από την διεθνή ναυτιλία όπως, τον ΙΜΟ, ο κ. Arsenio Dominguez, Director, Marine Enforcement Division, την European Commission, ο κ. Christos Theophilou, Team Leader – EU Maritime Security Strategy and maritime Common Information Sharing Environment (EUMSS & CISE) και η κα. Magda Kopczynska, Director for Waterborne, Directorate General for Mobility and Transport, την Ευρωπαϊκή και Ελληνική Ένωση Εφοπλιστών, αντίστοιχα ο κ. Philippos Phillis, President και ο κ. John Xylas, Member of the Board, το International και το Ελληνικό Chamber of Shipping, αντίστοιχα ο κ. Guy Platten, Secretary General, και ο κ. George Alexandratos, General Manager, ξένοι τραπεζίτες και ο Διευθύνων Σύμβουλος της Τράπεζας Πειραιώς, κ. Χρήστος Μεγάλου, και τα πιο ηχηρά ονόματα από τον εφοπλιστικό χώρο της Ελλάδος, μεταξύ άλλων, ο κ. Νίκος Τσάκος, η κα. Σεμίραμις Παληού, ο τέως πρόεδρος της ΕΕΕ, κ. Θεόδωρος Βενιάμης ο κ. Πέτρος Παππάς, ο κ. Γιώργος Αγγελόπουλος, ο κ. Πάρης Δράγνης, ο κ. Γιάννης Δράγνης, ο κ. Χάρης Βαφειάς, ο κ. Πάνος Λασκαρίδης, ο κ. Γιάννης Ξυλάς, η κα. Ιωάννα Προκοπίου, ο κ. Λέων Πατίτσας, οι κκ. Νίκος και Γιώργος Τσαβλίρης, ο κ. Γιώργος Γουρδομιχάλης, ο κ. Γιώργος Αλεξανδράτος, η κα. Ειρήνη Νταιφά.
Συζητήθηκαν τα σημαντικότερα τρέχοντα ζητήματα της αγοράς, όπως οι επιπτώσεις στο παγκόσμιο εμπόριο και τη ναυτιλία λόγω των πρόσφατων γεωπολιτικών ανακατατάξεων, οι κυρώσεις και οι επιπτώσεις τους στο εμπόριο και τη ναυτιλία, η τεχνολογία, οι τελευταίες εξελίξεις όσον αφορά τους κανονισμούς που διέπουν τη ναυτιλία, το green shipping και η χρηματοδότηση.
Στο πλαίσιο του συνεδρίου και κατά τη διάρκεια επίσημου μεσημεριανού γεύματος βραβεύτηκε ο κ. Συμεών Παληός, Director και Chairman του Δ.Σ. της Diana Shipping με το “2022 Capital Link Greek Shipping Leadership Award”, για την εξαιρετική του συμβολή στη ναυτιλία της Ελλάδος, ενώ ιδιαίτερα συγκινητική ήταν η ομιλία του Capt. Παναγιώτη Τσάκου, Ιδρυτή και Προέδρου της Tsakos Group, ο οποίος προλόγισε τον κ. Παληό.
Η ναυτιλία της Ελλάδος παραμένει σημαντική για την παγκόσμια ναυτιλιακή οικονομία, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 20% του παγκόσμιου στόλου. Παρά τη ρευστότητα και τους χαμηλούς οικονομικούς δείκτες των αγορών, οι Έλληνες επαγγελματίες έχουν επιδείξει συνεχή προσαρμοστικότητα στις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες, αναζητώντας τις ευκαιρίες για ανάπτυξη.
Το Συνέδριο εστίασε στα ακόλουθα βασικά θέματα:
• Στις τρέχουσες τάσεις και προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας και των κύριων αγορών των εμπορευμάτων, της ενέργειας και της ναυτιλίας.
• Στις κρίσιμες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η ναυτιλία σε σχέση με τις γεωπολιτικές και κανονιστικές εξελίξεις, και πιο συγκεκριμένα: στη συμμόρφωση με τον κανονισμό για τα ναυτιλιακά καύσιμα μικρής περιεκτικότητας σε θείο, και τη μείωση των εκπομπών άνθρακα στο περιβάλλον, καθώς και στον μετασχηματιστικό αντίκτυπο της τεχνολογίας.
• Όπως κάθε χρόνο, το βασικό θέμα του Συνεδρίου ήταν η ναυτιλιακή χρηματοδότηση, με επίκεντρο την χρηματοδότηση προερχόμενη από Τραπεζικούς Οργανισμούς, τις κεφαλαιαγορές, τις εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης και τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια.
Με προσέλευση που ξεπέρασε τους 800 συμμετέχοντες, οι Σύνεδροι με ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρακολούθησαν ένα Συνέδριο που τους προσέφερε ταυτόχρονα ενημέρωση και ευκαιρίες δικτύωσης με πολύ σημαντικούς παράγοντες της ναυτιλίας, καθώς και με σημαντικούς εκπροσώπους από τον Χρηματοοικονομικό χώρο, από Εμπορικές και Επενδυτικές τράπεζες και άλλους φορείς και οργανισμους. Το ολοήμερο αυτό ετήσιο Συνέδριο, είναι γνωστό για τη μεγάλη συμμετοχή πλοιοκτητών και το πλούσιο πληροφοριακό του περιεχόμενο.
O κ.Ν. Μπορνόζης τόνισε: “Σας ευχαριστώ όλους για την παρουσία σας, είμαστε πολύ χαρούμενοι που σας βλέπουμε ξανά από κοντά μετά από τη διετή απουσία λόγω της πανδημίας. Ας αρχίσουμε τις παρουσιάσεις μας και ας παρακολουθήσουμε το σημερινό πλούσιο και πλήρες πρόγραμμα. Η φετινή ατζέντα θα εξετάσει όλα τα σημαντικά ζητήματα της αγοράς, όπως οι επιπτώσεις στο παγκόσμιο εμπόριο και τη ναυτιλία λόγω του πρόσφατου πολέμου στην Ουκρανία, οι κυρώσεις και οι επιπτώσεις τους στο εμπόριο και τη ναυτιλία, η τεχνολογία, οι τελευταίες εξελίξεις όσον αφορά το κανονιστικό και ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει τη ναυτιλία, το green shipping και η χρηματοδότηση.
Στη συνέχεια, έχουμε την τιμή να έχουμε κοντά μας ως Κύριο Ομιλητή του Συνεδρίου τον Υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, κ. Γιάννη Πλακιωτάκη, τον οποίο ευχαριστούμε θερμά για την παρουσία του και την παρέμβαση του. Με μεγάλη χαρά και τιμή, κατά τη διάρκεια του επίσημου μεσημεριανού γεύματος θα βραβεύσουμε τον κ. Συμεών Παληό, Founder & Chairman της Diana Shipping με το “2022 Capital Link Greek Shipping Leadership Award”, για την πολυετή και πολύτιμη συνεισφορά του στη ναυτιλία της Ελλάδος τα τελευταία 50 χρόνια. Ιδιαίτερα συγκινητική και τιμητική θα είναι η παρουσία του Capt. Παναγιώτη Τσάκου, Founder & President της Tsakos Group, ο οποίος θα προλογίσει τον φίλο του επί σειρά ετών, κ. Συμεών Παληό.”
Τέλος, ο κ. Μπορνόζης ευχαρίστησε όλους τους χορηγούς, media partners, supporting organizations και συμμετέχοντες του συνεδρίου για την πολύτιμη συνδρομή τους στην υλοποίηση ενός ακόμη πολύ επιτυχημένου event, καθώς και για την παρουσία τους.
SETTING THE STAGE – SHIPPING MARKETS UPDATE & OUTLOOK
Παρουσίαση: κ. Peter Michael Christensen, Head of Research – Cleaves Securities AS
O κ. Peter Michael Christensen, τόνισε: “Η παρατεταμένη περίοδος από-επένδυσης που βιώσαμε, ξεκινώντας από το 2016, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα μια αναπάντεχα θετική πορεία στη δεκαετία που διανύουμε. Θα υπάρξει ανάκαμψη στις νέες κατασκευές πλοίων την επόμενη διετία, παρότι οι τιμές του χάλυβα είναι αυξημένες. Το πρόβλημα είναι ότι οι διαθέσιμες «πράσινες» λύσεις για τη ναυτιλία δεν φαντάζουν ελκυστικές μέχρι στιγμής. Εξαιρουμένων ορισμένων ιαπωνικών ναυπηγείων, η χωρητικότητα είναι περιορισμένη. Προβλέπεται αύξηση της ζήτησης για σκάφη μεταφοράς ξηρού χύδην φορτίου, της τάξης του 38% έως το τέταρτο τρίμηνο του 2023. Όσον αφορά στα δεξαμενόπλοια, η ζήτηση βαίνει αυξανόμενη, χάρη στην αυξημένη ενεργειακή κατανάλωση των υπό ανάπτυξη ασιατικών οικονομιών.
SHIPPING – NAVIGATING THROUGH GEOPOLITICAL TURBULENCE
Εισαγωγικά Σχόλια: κα. Yuri Ann Arthur, Commercial Counselor, Athens – U.S. Department of Commerce
H κα. Yuri Ann Arthur, στην ομιλία της τόνισε τα εξής: “Είναι τιμή μου να εκπροσωπώ την αμερικανική Πρεσβεία, εκ μέρους του Πρέσβη Pyatt. Η Σύρος εξελίχθηκε στο αγαπημένο ελληνικό νησί του Πρέσβη, χάρη στη μεταμόρφωση, μέσω της ONEX, των τοπικών ναυπηγείων, από την πτώχευση και τους απλήρωτους εργαζόμενους σε μια βιώσιμη επιχείρηση. Η αμερικανική σημαία κυματίζει πάνω από τα ναυπηγεία, συμβολίζοντας την αριστεία των ελληνοαμερικανικών σχέσεων. Η ONEX συνεχίζει να δραστηριοποιείται στην Ελλάδα, έχοντας καταθέσει πρόταση για την εξυγίανση των ναυπηγείων Ελευσίνας, με στόχο την προσέλκυση νέων επενδύσεων από τον εμπορικό και τον αμυντικό τομέα. Ακόμη, προχωρά η ιδιωτικοποίηση του λιμένα της Αλεξανδρούπολης. Πρόκειται για μια επένδυση που συνδυάζει τη γεωπολιτική σταθερότητα με την οικονομική ανάπτυξη. Έχουμε άραγε φτάσει στο ζενίθ των διμερών μας σχέσεων; Θεωρούμε πως η ανοδική πορεία θα συνεχιστεί. Υπάρχει έντονο αμερικανικό ενδιαφέρον για την Ελλάδα, με δικομματική υποστήριξη, χάρη μεταξύ άλλων στον ρόλο της Ελλάδας ως πυλώνα σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή και στη σταθερή της θέση στη σωστή πλευρά της ιστορίας.”
Συντονιστής: κ. Michalis Pantazopoulos, General Manager Greece – Liberian Registry (LISCR Hellas)
Ομιλητές:
- κ. Miltiadis Varvitsiotis, Alternate Minister of Foreign Affairs for European Affairs – Ministry of Foreign Affairs, Hellenic Republic
- κ. Christos Theophilou, Team Leader – EU Maritime Security Strategy and maritime Common Information Sharing Environment (EUMSS & CISE) – European Commission
- κα. Kirsty MacHardy, Partner – Stephenson Harwood
- κ. Andreas Hadjipetrou, Managing Director – Columbia Shipmanagement
Ο κ. Michalis Pantazopoulos, General Manager Greece – Liberian Registry (LISCR Hellas), τόνισε: “Ύστερα από μια διετία απομακρυσμένης λειτουργίας, επιστρέφουμε στη ζωντανή δράση. Την ώρα που προσπαθούμε να ανακάμψουμε από την πανδημία, η ενεργειακή κρίση, συνέπεια του πολέμου Ρωσίας – Ουκρανίας, έχει και αυτή τεράστιο αντίκτυπο. Η ναυτιλία έχει αποδείξει την ευελιξία της στο παρελθόν, καταφέρνοντας να προσαρμοστεί σε γεωπολιτικές προκλήσεις όπως η πειρατεία, οι κυρώσεις και οι κανονισμοί. Προσπαθούμε να εξυπηρετήσουμε τα πολυάριθμα εμπλεκόμενα μέλη της ναυτιλιακής βιομηχανίας σε αυτό το μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Το αισιόδοξο σχόλιο είναι πως οι αναταράξεις μπορούν να δημιουργήσουν ωφέλιμες ευκαιρίες.”
O κ. Miltiadis Varvitsiotis, Alternate Minister of Foreign Affairs for European Affairs – Ministry of Foreign Affairs, Hellenic Republic, τόνισε τα εξής: “Η γεωπολιτική έχει επιστρέψει στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας, καθώς γινόμαστε μάρτυρες μιας μάχης για εξουσία στην Ευρώπη για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, κάτι που ουδείς μπορούσε να προβλέψει. Η ρωσική εισβολή έχει δημιουργήσει μια ανθρωπιστική καταστροφή με χιλιάδες πρόσφυγες και εκτοπισμένα άτομα. Επιπροσθέτως, παρατηρούμε μια μείζονα αλλαγή στις πολιτικές της Ένωσης, η οποία αντιδρά πλέον ως πραγματικός γεωπολιτικός παράγοντας, έχοντας ήδη υιοθετήσει πέντε πακέτα κυρώσεων. Νέες χώρες έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον συμμετοχής στο ΝΑΤΟ, ενώ και η ΕΕ ενισχύει τις αμυντικές της ικανότητες. Ακόμη, σε πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις, στη Γαλλία επί παραδείγματι, οι κοινοτικές δυνάμεις επικράτησαν εις βάρος των προοπτικών εθνικιστικής αναδίπλωσης. Αναμένουμε αναταραχές στις τιμές του πετρελαίου λόγω των ευρισκόμενων υπό διαπραγμάτευση κυρώσεων, είναι όμως απαραίτητες αν θέλουμε να πάψουμε να χρηματοδοτούμε τον πόλεμο του κ. Πούτιν.”
O κ. Christos Theophilou, Team Leader – EU Maritime Security Strategy and maritime Common Information Sharing Environment (EUMSS & CISE) – European Commission, τόνισε: “Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει μια φιλόδοξη ατζέντα για την ανάπτυξη μιας βιώσιμης γαλάζιας οικονομίας, σχεδιασμένης ώστε να συνεισφέρει στην επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί, όπως η μείωση κατά 90% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και η απανθρακοποίηση των θαλάσσιων μεταφορών. Ο στόχος είναι έως το 2030 να χρησιμοποιούμε σκάφη μηδενικών εκπομπών, να ενισχύσουμε την παραγωγή πλοίων με εναλλακτικά καύσιμα με τις απαραίτητες υποδομές, στηρίζοντας τον μετεξοπλισμό των σκαφών και εξασφαλίζοντας ένα στρατηγικό πλεονέκτημα όσον αφορά την κατασκευή και παραγωγή νέων πλοίων στην Ευρώπη. Τέλος, η ελεύθερη ναυσιπλοΐα, ο έλεγχος των συνόρων και ο σεβασμός στο διεθνές δίκαιο, ειδικότερα στην UNCLOS, είναι στόχοι άρρηκτα συνδεδεμένοι με την κοινή μας ασφάλεια και τις αμυντικές μας επιχειρήσεις.”
H κα. Kirsty MacHardy, Partner – Stephenson Harwood, τόνισε: “Στόχος των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί κατά της Ρωσίας είναι η πίεση και η παράλυση της οικονομίας της. Πιστεύω πως οι κυρώσεις είναι απαραίτητες, παρότι κανείς σε αυτή την αίθουσα δεν έχει μείνει ανεπηρέαστος από τις συνέπειές τους. Υπάρχει άμεσος αντίκτυπος στη ναυτιλία, όπως η απαγόρευση εισαγωγών ορισμένων αγαθών ενός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και η υπό συζήτηση απαγόρευση του πετρελαίου και των διυλισμένων πετρελαϊκών προϊόντων από τη Ρωσία. Ωστόσο, η εξάρτηση ορισμένων Κρατών μελών της ΕΕ στα προϊόντα αυτά υπονομεύει μερικώς την αποτελεσματικότητα των κυρώσεων.”
O κ. Andreas Hadjipetrou, Managing Director – Columbia Shipmanagement, τόνισε: “Η γενική αβεβαιότητα που επικρατεί στη ναυτιλία έχει δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για εφοπλιστές και ναυλωτές. Πιστεύω πως η ελληνική ναυτιλία θα μπορέσει να βρεθεί σε πλεονεκτική θέση. Τα γεγονότα των τελευταίων δύο χρόνων δημιούργησαν την τέλεια καταιγίδα: υγειονομική κρίση, κυρώσεις, και γεωπολιτική αστάθεια έχουν αλλάξει εις βάθος την καθημερινή μας εργασία.”
NAVIGATING THE MARINE FUEL LANDSCAPE – PATHWAYS TO GREEN SHIPPING
Παρουσίαση: κ. Georgios Plevrakis, Vice President for Global Sustainability – ABS
O κ. Georgios Plevrakis, Vice President for Global Sustainability – ABS, τόνισε: “Η απανθρακοποίηση αποτελεί τεράστια πρόκληση για τη ναυτιλία. Τα τελευταία δύο χρόνια έχουν υπάρξει πολιτικές παγκόσμιας εμβέλειας οι οποίες έχουν επηρεάσει τον τρόπο που ατενίζουμε το μέλλον. Η ΕΕ έχει ανακοινώσει τα μέτρα του μηχανισμού Fit for 55, τα οποία έρχονται να προστεθούν στους στόχους του IMO. Είναι σαφές πως η ενεργειακή μετάβαση θα βασιστεί στις αλυσίδες αξίας του άνθρακα και του υδρογόνου, υιοθετώντας την ολιστική προσέγγιση της ανάλυσης κύκλου ζωής για τον καθορισμό του ενεργειακού μας αποτυπώματος. Αν η παραγωγή συμπεριληφθεί σε αυτόν τον υπολογισμό, ακόμη και με τη χρήση πράσινων καυσίμων, θα υπάρχουν εκπομπές βλαβερών ουσιών. Απαιτείται λοιπόν σημαντική αύξηση της παραγωγής ενέργειας μέσω ανανεώσιμων πηγών. Σε σύγκριση με την τωρινή παραγωγή αιολικής και ηλιακής ενέργειας, θα χρειαστεί τριπλασιασμός, ενδεχομένως και τετραπλασιασμός της, ώστε να γίνει πραγματικότητα η απανθρακοποίηση της ναυτιλίας.”
SHORT SEA SHIPPING – Leading the Green Revolution to Zero Emissions
Συντονιστής: κ. George Dimopoulos, Principal Specialist, Head of R&D & Advisory Unit Maritime – DNV Maritime
Ομιλητές:
- H.E. Frode Overland Andersen, Ambassador of Norway to Greece
- κ. George Alexandratos, General Manager – Apollonia Lines SA; Vice President – Hellenic Chamber of Shipping
- κ. Ioannis Chiotopoulos, SVP, Regional Manager – South East Europe Middle East & Africa Maritime – DNV AS
- Prof. Dimitrios Lyridis, National Technical University of Athens
O κ. George Dimopoulos, Principal Specialist, Head of R&D & Advisory Unit Maritime – DNV Maritime, τόνισε: “Η απανθρακοποίηση είναι γεγονός, λαμβάνει χώρα παγκοσμίως. Ωστόσο, πρέπει να βρεθεί το κατάλληλο μείγμα τεχνολογίας, κανονισμών και μέτρων για να επιτευχθούν οι περιβαλλοντικοί στόχοι χωρίς να υπονομευθούν οι επιχειρήσεις μας. Είμαστε εδώ για να ερευνήσουμε και να συζητήσουμε τις αλλαγές αυτές, εστιάζοντας στις θαλάσσιες μεταφορές μικρών αποστάσεων και στην ακτοπλοΐα. Η τεχνολογία προοδεύει, το μέλλον είναι εδώ, αλλά μέχρι στιγμής η τεχνολογία αυτή δεν έχει διανεμηθεί ισόποσα μεταξύ των διαφορετικών κλάδων της ναυτιλίας.”
O Frode Overland Andersen, Ambassador of Norway to Greece, τόνισε: “Είναι τιμή μου και χαρά μου που βρίσκομαι εδώ για να μοιραστώ τη νορβηγική προσέγγιση στο θέμα και όσα μαθήματα θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμα στην περίπτωση της Ελλάδας. Η Νορβηγία ξεκίνησε την ηλεκτρική μετάβαση της ακτοπλοϊκής βιομηχανίας της το 2014. Οι λόγοι ήταν πολλοί: η μειωμένη δραστηριότητα στα εθνικά μας ναυπηγεία, οι επικείμενες νομοθετικές αλλαγές υπέρ των σκαφών χαμηλών ρύπων, η ισχυρή πολιτική βούληση και η ύπαρξη μεγάλης εγχώριας αγοράς. Όλα τα παραπάνω ισχύουν και για την Ελλάδα. Κατασκευάσαμε το πρώτο μας ηλεκτρικό πλοίο το 2015. Σήμερα, ένα μεγάλο ποσοστό των 200 σκαφών μας είναι είτε ηλεκτρικά είτε υβριδικά, και πολλαπλασιάζονται με γρήγορους ρυθμούς. Για να διευκολυνθεί η μετάβαση, η κυβέρνηση και η βιομηχανία πρέπει να διασφαλίσουν ότι το κόστος δεν θα μετακυλήσει στους καταναλωτές. Απαιτείται ένα μείγμα συνεργασίας και πυγμής. Συμπληρώνοντας πλέον τρία χρόνια παρουσίας στην Ελλάδα, παρατηρώ πως υπάρχει μια αίσθηση πως εμείς οι Νορβηγοί ακολουθήσαμε αυτή την τακτική έχοντας αλτρουιστικά κίνητρα. Δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Αν και η αλλαγή είναι ορισμένες φορές επίπονη βραχυπρόθεσμα, τα μακροπρόθεσμα οφέλη είναι σημαντικά. Επενδύοντας στο μέλλον μας, χτίσαμε μια νέα βιομηχανία την οποία τώρα εξάγουμε στον υπόλοιπο πλανήτη.”
O κ. George Alexandratos, General Manager – Apollonia Lines SA; Vice President – Hellenic Chamber of Shipping, τόνισε: “Στην ένωση εφοπλιστών ναυτιλίας μικρών αποστάσεων, ως επίσημοι σύμβουλοι του Κράτους σε θέματα ναυτιλίας και μετάβασης, οφείλω να αναφέρω πως είμαστε ιδιαιτέρως ανήσυχοι. Γινόμαστε μάρτυρες μιας ελληνικής επανάστασης προς την πράσινη ναυτιλία ή μιας πρόχειρης απόπειρας; Οι μηδενικές εκπομπές αποτελούν εφικτό στόχο ή μια ουτοπία; Η πρόκληση έγκειται στο ότι αντιμετωπίζουμε άγνωστους παράγοντες, μιας και τίποτε δεν εξαρτάται από τους πλοιοκτήτες εξαιρουμένης της εφαρμογής των αποφάσεων, επομένως είναι δύσκολο να γνωρίζει κανείς εκ των προτέρων σε ποιο σύστημα θα μπορέσει να βασιστεί στο μέλλον. Το πλεονέκτημα της ναυτιλίας μικρών αποστάσεων είναι ότι δεν απαιτούνται υψηλές ταχύτητες.”
O κ. Ioannis Chiotopoulos, SVP, Regional Manager – South East Europe Middle East & Africa Maritime – DNV AS, τόνισε: “Προσπαθούμε να ευαισθητοποιήσουμε και να ενεργοποιήσουμε όλα τα συμβαλλόμενα μέρη ώστε να ηγηθούν της προσπάθειας για την ενεργειακή μετάβαση. Η βούληση είναι μεν σημαντική, όχι όμως όσο θεμελιώδης όσο η συλλογική βούληση, κάτι που στην Ελλάδα σπανίζει. Η τεχνολογία και η τεχνογνωσία υπάρχουν ήδη στη χώρα μας, οι λύσεις βρίσκονται μπροστά μας. Εν κατακλείδι, αν θέλουμε μια χώρα για την οποία μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι, χωρίς ρυπογόνα σκάφη γύρω από τα όμορφα νησιά μας, απαιτούνται άμεσες πρωτοβουλίες.”
O Prof. Dimitrios Lyridis, National Technical University of Athens, τόνισε: “Το πρόβλημα στην Ελλάδα έγκειται στην έλλειψη συντονισμού της προσέγγισής μας. Σχετικά με την ηλεκτρική ναυτιλία, ορισμένοι παράγοντες δυσχεραίνουν τη χρήση της στις μεταφορές μικρών αποστάσεων. Υπάρχουν δύο βασικά προβλήματα: πρώτον, η νομοθεσία αναφορικά με την πώληση ηλεκτρικής ενέργειας απαγορεύει στον ιδιοκτήτη του δικτύου να διαθέσει ενέργεια στους πλοιοκτήτες. Η δεύτερη πρόκληση σχετίζεται με την εύρεση των απαιτούμενων κεφαλαίων για μια τέτοια επένδυση. Οι εταιρείες ήδη δυσκολεύονται, επομένως η δυνητική μετάβαση θα χρειαζόταν δανεισμό ή κρατική επιχορήγηση του 50% του κόστους. Όμως, η ναυτιλία δεν μπορεί να χρηματοδοτηθεί απευθείας από το Κράτος, πλην λιγοστών εξαιρέσεων ή παρεκκλίσεων. Η νομοθεσία αναφορικά με τις άμεσες επενδύσεις πρέπει να επανεξεταστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
EXAMINING ESG – HOW THE LANDSCAPE IS EVOLVING
Το πάνελ εξέτασε σε βάθος πώς αλλάζει η θεώρηση της ναυτιλίας σε σχέση με το ESG, λόγω των προσδοκιών της αγοράς, των κοινωνικών πιέσεων και του ρυθμιστικού πλαισίου. Τι σημαίνει το ESG για τους πλοιοκτήτες, τους ναυλωτές, τους δανειστές, τους επενδυτές και τους ασφαλιστές; Πώς διαχειρίζονται τις απαιτήσεις για διαφάνεια και ποια είναι η βέλτιστη πρακτική για την υποβολή των αναφορών; Αυτή η ενότητα θα επικεντρωθεί στον τρόπο με τον οποίο όλοι οι παράγοντες της αγοράς αντιλαμβάνονται τους κινδύνους και τις ευκαιρίες που σχετίζονται με το ESG και τι σημαίνει αυτό για τη ναυτιλία βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.
Συντονιστής: κα. Anthi Miliou, Head of Sales, In Service – Lloyd’s Register
Ομιλητές:
- κα. Kiara Konti, Associate Partner, Climate Change and Sustainability Services – EY
- κα. Charis Plakantonaki, Chief Strategy Officer – Star Bulk Carriers Corp.
- κ. George Wells, Commercial Head for Structured Deals and Decarbonization – Cargill
- κ. Theodore Jadick, Managing Director, CEO & President – DNB Markets
- κ. Vangelis Rousos, Vice President, Commercial – Tufton Asset Management
H κα. Anthi Miliou, Head of Sales, In Service – Lloyd’s Register, τόνισε: “Η επίτευξη περιβαλλοντικών, κοινωνικών και σχετικών με τη διακυβέρνηση στόχων (ESG) στηρίζεται στην εταιρική ανάλυση αντίστοιχων βέλτιστων πρακτικών. Η χρηματοδότηση επηρεάζεται και αυτή σε μεγάλο βαθμό, μιας και υπάρχει η αίσθηση ότι οι εταιρείες με καλύτερα ESG αποτελέσματα αποκτούν ευκολότερα πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία. Σύμφωνα με έρευνες, αυτό οδηγεί συνακόλουθα σε μεγαλύτερη αποδοτικότητα.”
H κα. Kiara Konti, Associate Partner, Climate Change and Sustainability Services – EY, τόνισε: “Τα τελευταία δύο χρόνια, παρατηρείται ισχυρή πρόοδος αναφορικά με τη σύγκλιση στον καθορισμό των προτύπων. Στο παρελθόν υπήρχε αρκετή σύγχυση, η οποία φαίνεται να ξεπερνιέται χάρη σε δύο γεγονότα: την Cop 26 στη Γλασκόβη και τη θέσπιση κοινών ευρωπαϊκών προτύπων. Οι πρωτοβουλίες αυτές βοηθούν στη χάραξη ενιαίων πολιτικών από τις εταιρείες. Η δομική κατά περίπτωση ανάλυση κερδίζει έδαφος, καθώς γίνεται κατανοητό ότι τα πρότυπα ESG διαφέρουν ανάλογα με τον τομέα. Οι επιχειρήσεις πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τόσο τους τρόπους με τους οποίους επηρεάζουν τη βιώσιμη ανάπτυξη, όσο και το πώς η κλιματική κρίση για παράδειγμα επηρεάζει τις ίδιες.”
H κα. Charis Plakantonaki, Chief Strategy Officer – Star Bulk Carriers Corp., τόνισε: “Στο παρελθόν, οι στόχοι ESG αποτελούσαν ένα μέρος του σχεδιασμού μας. Σήμερα, κάθε πτυχή της εταιρείας πρέπει να ενσωματωθεί σε μια συγκεκριμένη στρατηγική. Οι επενδυτές ενδιαφέρονται για την εταιρική μας διακυβέρνηση και στους στόχους βιωσιμότητας που θέτουμε. Η προσέλκυση ανθρώπινου δυναμικού υψηλής ποιότητας επίσης εξαρτάται από τη διαφάνεια σχετικά με τους στόχους ESG. Για παράδειγμα η συμμόρφωση με τους στόχους του IMO έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της στρατηγικής μας. Οι υποχρεωτικοί περιβαλλοντικοί κανονισμοί, όπως η Σύμβαση διαχείρισης ερματικού ύδατος, το ανώτατο όριο θείου κ.α. διασφαλίζουν πως το περιβάλλον θα συνεχίσει να βρίσκεται στο επίκεντρο. Η κοινωνική πλευρά έχει επίσης αναβαθμιστεί, καθώς οι εταιρείες αντιλαμβάνονται πως δεν μπορούν να πετύχουν καλές αποδόσεις χωρίς ασφαλείς και ευτυχείς εργαζόμενους. Το ευ ζην ως προσέγγιση κερδίζει διαρκώς έδαφος σε δημοφιλία.”
O κ. George Wells, Commercial Head for Structured Deals and Decarbonization – Cargill, τόνισε: “Οι στόχοι ESG έχουν κεντρική σημασία για την Cargill εδώ και καιρό, ενώ έχουμε θέσει φιλόδοξους στόχους. Λόγω του ότι η ναυτιλία είναι ουσιώδους σημασίας για τον τρόπο ζωής μας, παρατηρούμε μια ισχυρή βούληση σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα για τη θέσπιση υψηλών προτύπων, ειδικότερα αναφορικά με την ασφάλεια. Όποτε μιλάμε για εκπομπές, πρέπει να το πράττουμε με διαφάνεια και συνοχή. Η μεγάλη αλλαγή που έχω διαπιστώσει στην προσέγγιση της βιομηχανίας μας είναι το υψηλότερο επίπεδο συνεργασίας μεταξύ ιδιοκτητών, διαχειριστών, παρόχων καυσίμων κ.λπ. Μόνον από κοινού με τη βιομηχανία συνολικά θα βελτιωθούμε και θα βρούμε τις απαιτούμενες λύσεις ενόψει αυτής της δεκαετίας έντονων αλλαγών.”
O κ. Theodore Jadick, Managing Director, CEO & President – DNB Markets, τόνισε: “Εξετάζουμε ενδελεχώς τη βάση πελατών μας, με τη δομή διακυβέρνησής τους εξελίσσεται σε έναν ολοένα και πιο σημαντικό παράγοντα. Η αξιολόγηση της πορείας των πελατών μας αποτελεί σημαντικό βήμα. Οι στόχοι ESG απασχολούν όλες τις εταιρείες, δεν έχουν πλέον άλλη επιλογή, μιας και επηρεάζεται άμεσα η πρόσβασή τους σε κεφάλαια. Προσπαθούμε να εστιάζουμε στους πελάτες που πληρούν τις προϋποθέσεις και αποδίδουν με συνέπεια. Είναι ήδη βασικό κριτήριο και η σημασία του θα αυξηθεί από δω και στο εξής.”
O κ. Vangelis Rousos, Vice President, Commercial – Tufton Asset Management, τόνισε: “Διαπιστώνουμε μια εξέλιξη, μια φυσική πρόοδο από την εταιρική κοινωνική ευθύνη (CSR), το ακρωνύμιο που χρησιμοποιείτο πριν το ESG. Η ναυτιλία προσαρμόζεται στους διάφορους περιβαλλοντικούς κανονισμούς εδώ και καιρό. Οι συζητήσεις για την κλιματική κρίση βρίσκονται πλέον στο επίκεντρο των συζητήσεων στον πολιτικό στίβο, με τυχόν νέες ρυθμίσεις να κινδυνεύουν να έχουν αιφνίδιες συνέπειες. Κατά βάση, εφαρμόζουμε τις αρχές υπεύθυνων επενδύσεων των Ηνωμένων Εθνών σε κάθε βήμα των δραστηριοτήτων μας, όπως η συγκέντρωση κεφαλαίων, η αξιολόγηση επενδύσεων κ.λπ.”
BANK FINANCE
Συντονιστής: κ. Jasel Chauhan, Partner, Head of International Finance – Hill Dickinson
Ομιλητές:
- κ. Channing Wang, Regional Manager – Bank of Communications Financial Leasing (Europe) GmbH
- κ. Philipp Wuenschmann, Global Head of Shipping – Berenberg
- κ. Vassilios Maroulis, Managing Director Head, EMEA Shipping, Logistics & Offshore – Citi
- κ. Hugues Calmet, Senior Vice President, Head of DNB Athens Representative Office – DNB Bank
- κ. Konstantinos Petropoulos, General Manager, Structured & Shipping Finance – Piraeus Bank
O κ. Jasel Chauhan, Partner, Head of International Finance – Hill Dickinson, τόνισε: “Δραστηριοποιούμαστε στην Ελλάδα από το 2009 και σίγουρα η πορεία αυτή δεν υπήρξε ποτέ βαρετή. Σε αυτό το πάνελ, θα αναλύσουμε την πορεία των τελευταίων ετών στη χρηματοδότηση. Υπήρξε μια περίοδος μεταβάσεων, από την υγειονομική κρίση στα εμβόλια και το παρόν, από την ειρήνη στον πόλεμο, επομένως το πυκνό αυτό χρονικό διάστημα μας επηρέασε όλους.”
O κ. Channing Wang, Regional Manager – Bank of Communications Financial Leasing (Europe) GmbH, τόνισε: “Τα τελευταία χρόνια ήταν προβληματικά, μιας και αντιστοιχούν σε μια δύσκολη περίοδο για τις ζωές όλων μας. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν και θετικά νέα: Το ναυτιλιακό χαρτοφυλάκιο των κινεζικών εταιρειών leasing επεκτάθηκε σημαντικά, αντιστοιχώντας πλέον σε 16 δισεκατομμύρια δολάρια. Μπορούμε πλέον να ισχυριστούμε πως κατέχουμε ένα σημαντικό μερίδιο της αγοράς. Η μεταβλητότητα της ναυτιλιακής αγοράς οδηγεί στην ανάγκη για ποικιλομορφία ως προς τη χρηματοδότηση. Προσφέρουμε αυξημένη ευελιξία σε ένα συγκείμενο έντονου ανταγωνισμού.”
O κ. Philipp Wuenschmann, Global Head of Shipping – Berenberg, τόνισε: “Βιώνουμε μια καλή περίοδο για τη χρηματοδότηση της ναυτιλίας. Όπως πολλοί εξ υμών γνωρίζουν, έχουμε σημαντικά κεφάλαια στη διάθεσή μας. Εν τη απουσία των τραπεζών και των ιδιωτικών κεφαλαίων ήμασταν παρόντες για να χρηματοδοτήσουμε εκ νέου τη ναυτιλιακή δραστηριότητα. Οι πωλήσεις χαρτοφυλακίου μειώνονται, εισερχόμαστε επομένως σε μια νέα εποχή. Ενσωματώνουμε νέες πηγές εργασίας, ενώ μόλις καταγράψαμε ένα πολύ γεμάτο πρώτο τρίμηνο, χρηματοδοτώντας τη βελτιστοποίηση, την ανανέωση των στόλων και του ηλικιακού προφίλ τους, καθώς και την αγορά μεταχειρισμένων σκαφών.”
O κ. Vassilios Maroulis, Managing Director Head, EMEA Shipping, Logistics & Offshore – Citi, τόνισε: “Έχουμε συνηθίσει τις μεταπτώσεις και αυτή τη στιγμή διαθέτουμε ένα ισχυρό και υγιές χαρτοφυλάκιο. Χρηματοδοτούμε επιχειρήσεις, επομένως οι μεταβολές στις καθαρές αξίες ενεργητικού μας επηρεάζουν. Παρόλα αυτά, το παγκόσμιο χαρτοφυλάκιό μας ξεπερνά πλέον τα 10 δισεκατομμύρια. Είμαστε επιλεκτικοί στις συνεργασίες μας, αναζητούμε ένα συγκεκριμένο επίπεδο δραστηριότητας. Στο μέλλον, αν εξαιρέσει κανείς την πολύ δύσκολη, τραγική κατάσταση με τον πόλεμο, προβλέπω θετικές εξελίξεις. Θα έλεγα πως είμαστε συγκρατημένα αισιόδοξοι.”
O κ. Hugues Calmet, Senior Vice President, Head of DNB Athens Representative Office – DNB Bank, τόνισε: “Οι τράπεζες έχουν την ικανότητα να δανείσουν αυτή τη χρονική περίοδο. Παρατηρούμε αυξημένη ποικιλία στις πηγές κεφαλαίου. Από δω και στο εξής, λόγω των υψηλών τιμών και της έλλειψης νέων κατασκευών, λογικά δεν θα έχουμε τόσο αυξημένα επίπεδα δραστηριότητας. Υπάρχουν ορισμένα μαύρα σύννεφα μπροστά μας, όπως ο πληθωρισμός και η γεωπολιτική ένταση. Οι στόχοι ESG παραμένουν στο επίκεντρο και όλοι θα πρέπει να τους λάβουν υπόψη.”
O κ. Konstantinos Petropoulos, General Manager, Structured & Shipping Finance – Piraeus Bank, τόνισε: “Χαίρομαι που βλέπω οικεία πρόσωπα, μετά από δύο χρόνια επικοινωνίας μέσω υπολογιστή. Παρατηρούμε μεγάλη ζήτηση για νέα ναυτιλιακά δάνεια. Παρά τις προκλήσεις που αντιμετώπισαν οι ελληνικές τράπεζες κατά τη διάρκεια και μετά την οικονομική κρίση, όπως οι κεφαλαιακοί έλεγχοι και το υψηλό ποσοστό κόκκινων δανείων, καθώς και η υγειονομική κρίση που ακολούθησε, η θέση μας παραμένει ισχυρή. Προσφέρουμε ευρεία γκάμα υπηρεσιών και επεκταθήκαμε τα τελευταία χρόνια με την έκδοση των πρώτων ναυτιλιακών ομολόγων. Αναζητούμε πάντοτε σωστά δομημένες ευκαιρίες. Η παγκόσμια οικονομία υφίσταται κοσμογονικές αλλαγές, αρχικά με τον covid και τώρα με την Ουκρανία. Η μακροπρόθεσμη τάση που μοιάζει να παίρνει σάρκα και οστά είναι η μετατόπιση από την παγκοσμιοποίηση στην περιφερειοποίηση, καθώς και η εστίαση στην ανθεκτικότητα αντί της αποδοτικότητας.”
O κ. Χρήστος Μεγάλου, Διευθύνων Σύμβουλος της Τράπεζας Πειραιώς, τόνισε ότι: “Τα εταιρικά ομόλογα βρίσκονται στο επίκεντρο της ελληνικής κεφαλαιαγοράς τα τελευταία πέντε έτη, με σημαντικό ενδιαφέρον από επενδυτές και αξιοσημείωτη μάλιστα συμμετοχή από ιδιώτες. Η ώθηση του 2021 διατηρήθηκε και στις αρχές του 2022, αν και η δραστηριότητα γνωρίζει μια προσωρινή επιβράδυνση εξαιτίας της αβεβαιότητας που έχει προκληθεί λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Τα κυριότερα οφέλη για τους εκδότες ομολόγων από τον χώρο της ναυτιλίας είναι η διαφοροποίηση των χρηματοδοτικών πηγών, το γεγονός ότι το εργαλείο αυτό είναι ελκυστικό για μικρούς και μεγάλους επενδυτές, καθώς και η πρόσβαση σε μια νέα αγορά με ευρύ φάσμα.
Μέχρι στιγμής τρεις εκδόσεις ναυτιλιακών ομολόγων έχουν λάβει χώρα στο χρηματιστήριο Αθηνών. Θεωρούμε πως η αγορά αυτή θα συνεχίσει να αναπτύσσεται, δημιουργώντας νέες ευκαιρίες, και ενθαρρύνουμε οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο να εξετάσει την εναλλακτική αυτή μορφή χρηματοδότησης. Είναι μέρος του DNA μας να είμαστε ενεργοί στις κεφαλαιαγορές και ως επενδυτές, ενδιαφερόμαστε λοιπόν για νέα χρηματοδοτικά εργαλεία, ειδικότερα όταν συνδυάζονται με τη στήριξη μιας ιδιαίτερα σημαντικής βιομηχανίας για την Ελλάδα, με καθοριστική συνεισφορά στο ΑΕΠ της χώρας.”
O κ. Γιάννης Πλακιωτάκης, στην ομιλία του τόνισε:
“Με μεγάλη χαρά απευθύνομαι στο φετινό φόρουμ της Capital Link με θέμα τη ναυτιλία. Οι πρόσφατοι μήνες έχουν άλλωστε αναδείξει τον κρίσιμο ρόλο της ναυτιλίας αναφορικά με την ανθεκτικότητα της εφοδιαστικής μας αλυσίδας. Η ναυτιλία είναι ένας από τους κορυφαίους κλάδους της ελληνικής οικονομίας, αντιστοιχώντας, το 2021, στο 9,6% του ΑΕΠ της χώρας, ενώ η Ελλάδα παραμένει η μεγαλύτερη χώρα πλοιοκτητών στην Ευρώπη, κατέχοντας το 59% του στόλου της ΕΕ. Δεν είναι υπερβολή να υπογραμμίσουμε τη ζωτική σημασία της ελληνικής ναυτιλίας για τη διεθνή εμπορική δραστηριότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με τις ανησυχίες αναφορικά με την ασφάλεια της ηπείρου να αυξάνονται, ο ρόλος των ελληνικών σκαφών είναι κρίσιμος και όσον αφορά τη διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας των Κρατών μελών.
Κυρίες και κύριοι, ζούμε σε μια απαιτητική παγκόσμια συγκυρία, με τις πρόσφατες εξελίξεις να εκτροχιάζουν και να αναδιαμορφώνουν τις προτεραιότητες μας. Το 2022 πρέπει να θέσουμε τις βάσεις για βιώσιμη ανάκαμψη. Οι βασικές προκλήσεις στη ναυτιλία περιλαμβάνουν την απανθρακοποίηση, μιας και ο κλάδος συνεισφέρει τα μέγιστα στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Για να επιτευχθούν οι στόχοι μας, απαιτείται αύξηση της διαθεσιμότητας των «πράσινων» καυσίμων και εντατικοποίηση της έρευνας, ενώ η Ελλάδα θα συνεχίσει να συμμετέχει στη διαμόρφωση των σχετικών περιβαλλοντικών κανονισμών.
Σε θέματα διακυβέρνησης, η ναυτιλία θα λειτουργήσει αποτελεσματικά μόνο αν τα σχετικά πρότυπα υιοθετηθούν σε διεθνές επίπεδο. Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) και ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) είναι τα θεσμικά εκείνα εργαλεία που θα πρέπει να γίνουν σεβαστά και με τη σειρά τους να εξασφαλίσουν ένα λαμπρό μέλλον για τη ναυτιλιακή βιομηχανία.
Τέλος, οφείλουμε να παραδεχτούμε πως η πρόσφατη περίοδος υπήρξε δύσκολη για τη χρηματοδότηση της ναυτιλίας. Η έλλειψη πόρων από τις παραδοσιακές τράπεζες και η ύφεση ως συνέπεια της πανδημικής κρίσης δημιούργησαν προβλήματα στους εφοπλιστές. Η Ελλάδα πιστεύει πως για το μέλλον απαιτείται ένα μείγμα χρηματοδοτικών εργαλείων, με τη δημόσια χρηματοδότηση να λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες του κλάδου και την ανάγκη γενναιόδωρης υποστήριξης των προσπαθειών για την πράσινη μετάβαση της ναυτιλίας.”
Η απονομή του “2022 Capital Link Greek Shipping Leadership Award” στον κ. Συμεών Παληό, Director and Chairman of the Board – Diana Shipping, στο πλαίσιο μιας συγκινητικής και λιτής τελετής, αποτέλεσε το αποκορύφωμα του συνεδρίου. Η βράβευση έγινε σε αναγνώριση της μακροχρόνιας συμβολής του και των επιτευγμάτων του στην ελληνική και παγκόσμια ναυτιλία, τα τελευταία 50 χρόνια, καθώς επίσης και της ηγετικής του σκέψης και των πρωτοποριακών πρωτοβουλιών του.
Στην πορεία όλων αυτών των ετών, όπως έχει δηλώσει ο ίδιος στο παρελθόν, έχει προσπαθήσει να κινηθεί με διαφάνεια, σαφήνεια και πειθαρχία. Ο κ. Παληός, ένας από τους σημαντικότερους εφοπλιστές της χώρας, με καταγωγή από τη Χίο, με τις εξαιρετικές του διοικητικές ικανότητες κατάφερε να κρατήσει ζωντανή την επιχείρηση του ακόμα και μετά την οικονομική κρίση που έπληξε την Ελλάδα και τη ναυτιλία την τελευταία δεκαετία, την ίδια στιγμή που άλλες εταιρείες του κλάδου επηρεάστηκαν σημαντικά.
Capt. Παναγιώτης Τσάκος, Founder & President – Tsakos Group
Ιδιαίτερη συγκινησιακή φόρτιση διακατείχε τόσο τον ίδιο, όσο και τους παρευρισκόμενους στην αίθουσα, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του Capt. Παναγιώτη Τσάκου, Ιδρυτή και Προέδρου της Tsakos Group, ο οποίος προλόγισε τον κ. Παληό.
Ο Capt. Παναγιώτης Τσάκος ανέφερε: “Λίγα πράγματα σε αυτή τη ζωή θα μπορούσαν να μου προσφέρουν τόση χαρά όση αυτή που παίρνω προλογίζοντας τον κ. Συμεών Παληό, τον οποίο γνωρίζω εδώ και πολλά χρόνια. Συγχαίρω την Capital Link για την εξαιρετική της επιλογή όσον αφορά τον αποδέκτη του φετινού βαρυσήμαντου βραβείου.
Διαβάστε επίσης
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ
