Μανώλης Κουλουκουντής, ο… πρύτανης των Ελλήνων εφοπλιστών: “Όσοι σέβονται την παράδοση προτιμούν να ξέρουν μόνο οι ίδιοι πόσους αστακούς τρώνε…”

Ο Μανώλης Κουλουκουντής είναι ο «πρύτανης» των Ελλήνων εφοπλιστών και αυτόν τον τίτλο δεν τον αμφισβητεί κανείς στην Ακτή Μιαούλη, αλλά και στο Σίτι του Λονδίνου. Ο σεμνός αυτός εφοπλιστής, που γεννήθηκε στην Κάσο, προέτρεπε πάντα τους Έλληνες εφοπλιστές να μην προκαλούν την ελληνική κοινωνία.

Ακολουθούσε πιστά το δόγμα «στη ζωή πρέπει να είσαι ταπεινός». Η κοσμική ζωή των φίλων του, Αριστοτέλη Ωνάση και Σταύρου Νιάρχου, τον ενοχλούσε και, για τον λόγο αυτό, σχολίαζε συχνά: «Όλοι μας αγαπάμε τη διασκέδαση, την άνεση, τις θαλαμηγούς και τα ωραία κορίτσια, αλλά στο είδος μας όσοι σέβονται περισσότερο την παράδοση προτιμούν να ξέρουν μόνο οι ίδιοι πόσους αστακούς τρώνε…».

Η οικογένεια

Ο Μανώλης Κουλουκουντής γεννήθηκε στην Κάσο, στις 12 Νοεμβρίου 1898. Ο πατέρας του ήταν ο Ηλίας Γ. Κουλουκουντής και μητέρα του η Ελένη Μαυρολέοντος και έκαναν πέντε παιδιά:

Τον Γεώργιο Κουλουκουντή (1892 -1978).

Τον Νικόλαο Κουλουκουντή (1895 -1988).

Τον Μανώλη Κουλουκουντή (1898 – 1988).

Τον Ιωάννη Κουλουκουντή (1904-1980).

Τον Μιχάλη Κουλουκουντή (1906 – 1991).

Η γέννηση του Μανώλη Κουλουκουντή ήταν σημαδιακή για τη ναυτική ιστορία της οικογένειας του. Το μήνα που γεννήθηκε, ο πατέρας του αγόρασε το ατμόπλοιο “Αλέξιος Γιάγκος”. Ήταν το πρώτο ατμόπλοιο της εταιρείας. Μέχρι τότε, τα πλοία της οικογενειακής επιχείρησης κινούνταν με ιστία.

Το 1914 τελείωσε τις εγκύκλιες σπουδές και αμέσως μετά εργάσθηκε δίπλα στον πατέρα του στις ναυτιλιακές επιχειρήσεις, όπου αποκόμισε σπουδαία ναυτική παιδεία.

Το 1920 επισκέφθηκε το Λονδίνο για να σταδιοδρομήσει επαγγελματικά. Ένα χρόνο μετά, ίδρυσε με τον ξάδερφο του, Μηνά Ρεθύμνη, το ναυτιλιακό γραφείο “Ρεθύμνη – Κουλουκουντή”. Το γραφείο αυτό διευκόλυνε Έλληνες και ξένους εφοπλιστές στην αγορά πλοίων, εξασφάλιση δανείων και ναύλων.

Το 1929 ένωσε τη ζωή του με την Καλλιόπη Χατζηλία. Ο γάμος έγινε στο Παρίσι. Η Καλλιόπη ήταν κόρη του επίσης Κασιώτη εφοπλιστή Ηλία Χατζηλία.

Μαζί απέκτησαν τρία αγόρια: Τον Ηλία που πέθανε το 1937, το Μιχάλη και το Γιώργο.

Τον ίδιο χρόνο, όμως, ο Μανώλης Κουλουκουντής, έφθασε στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Το 1931 παροπλίστηκαν όλα τα πλοία του στόλου του.

Όμως, με τις ικανότητες που διέθετε έπεισε Ελβετούς επενδυτές και κατόρθωσε να ανανεώσει τον στόλο του. Μάλιστα, εξασφάλισε και τη ναύλωση 15 πλοίων από την Ελβετική κυβέρνηση για μεγάλο χρονικό διάστημα, συμφωνία που του έδωσαν σίγουρους ναύλους, απασχόληση για τα πλοία του και εργασία για τους ναυτικούς του, που στην συντριπτική τους πλειοψηφία ήταν ήταν Κασιώτες συγγενείς και φίλοι.

Η Ελληνική Επιτροπή Ναυτιλιακής Συνεργασίας του Λονδίνου

Ο Μανώλης Κουλουκουντής ήταν ένας ευφυής άνθρωπος που έβλεπε ότι μόνο με την ευρύτερη συνεργασία των εφοπλιστών θα μπορούσαν να προωθήσουν τα θέματά τους. Έτσι, το 1935, πήρε την πρωτοβουλία και ίδρυσε την Ελληνική Επιτροπή Ναυτιλιακής Συνεργασίας του Λονδίνου.

Τον ηγετικό του ρόλο το απέδειξε κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων με την Βρετανική κυβέρνηση όταν επρόκειτο να ναυλωθούν Ελληνικά πλοία για λογαριασμό των Συμμάχων στην αρχή του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου.

Τον Ιανουάριο του 1939, φανερά χολωμένος από τους Άγγλους ασφαλιστές έγραφε:

«Οι ασφαλισταί των Λόυδ’ς μυωπικώς φερόμενοι, δεν εφείσθησαν μηδέ των λαμπρών σκαφών, των ναυπηγηθέντων εις Αγγλίαν παρ’ Ελλήνων εφοπλιστών, κόστους 2.500.000 λιρών περίπου. Επέβαλαν και εις αυτά το αίσχος των επασφαλίστρων δια τα μεταφερόμενα παρά των νεότευκτων τούτων σκαφών φορτία. Λόγω δε μυωπικώς , διότι προς της αδικίας εξεγείρουν εκείνους ακριβώς εξ ημών, οίτινες δεν απέστερξαν να ναυπηγήσουν νέα σκάφη απαλλασσόμενοι των παλαιών, παρέχοντες συγχρόνως εργασίας εις τα Αγγλικά ναυπηγεία. Επέδειξαν τω όντι τόσην εχθρότητα προς την σημαία μας οι ασφαλισταί, ώστε να αποκλείσουν τελείως τα ελληνικά σκάφη από τας ασφαλίσεις των κινδύνων πολέμου καθ’ όλον τον κόσμον, διότι δήθεν – αν ληφθούν υπ’ όψιν τα γραφόμενα ενός ειδικού περιοδικού – δεν διαθέτουν πολεμικού στόλου δια να προστατεύση την ναυτιλίαν μας».

Την ίδια περίοδον έλεγε: «Τα συμφέροντα είναι κοινά. Εφοπλισταί, ναυτεργάται και η Χώρα μας, πολλά θα αποκομίσουν οφέλη απ’ μίαν ισχυράν, καλώς οργανωμένην Ναυτιλίαν, θα έπρεπε να εισφέρουν εις την προσπάθεια δια ν’ αποβεί εύρωστη και σεβαστή».

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος

Όταν άρχισε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος η ναυτιλιακή εταιρεία του Μανώλη Κουλουκουντή διέθετε 37 φορτηγά πλοία με ελληνική σημαία. Με άλλα λόγια, ο Μανώλης κατείχε, τότε, το 10% του υπό ελληνική σημαία εμπορικού στόλου.

Επίσης, διέθετε 60 πλοία που ταξίδευαν με την αγγλική ή την καναδική σημαία. Τη διαχείριση των πλοίων αυτών, την έκανε με την εταιρεία του Counties Ship Management, που ίδρυσε στην Μεγάλη Βρετανία

Με την κήρυξη του πολέμου το σύνολο του στόλου του συμμετείχε αποφασιστικά στον ανεφοδιασμό των Συμμαχικών Δυνάμεων.

Το 1940 επιβιβάσθηκε στο υπερωκεάνιο Samaria, με συνεπιβάτη τον Αριστοτέλη Ωνάση και μετέβη στη Νέα Υόρκη, όπου έζησε μέχρι το 1945.

Το 1944, ο Μανώλης Κουλουκουντής, αναδείχθηκε πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών της Νέας Υόρκης. Άλλη μια δική του πρωτοβουλία.

Ως πρόεδρος προέτρεψε την εξόριση ελληνική κυβέρνηση στο Κάϊρο, να ζητήσει να της παραχωρηθούν από την αμερικανική κυβέρνηση φορτηγά πλοία, τα οποία θα τα διαχειρίζονταν Έλληνες εφοπλιστές.

Η απάντηση της αμερικανικής κυβέρνησης ήταν θετική και έτσι, ο Μανώλης Κουλουκουντής, με τον Κώστα Λεμός και τα Νικόλα Ρεθύμνη, εξασφάλισαν δέκα τέσσερα πλοία, τύπου Liberty.

Επισημαίνεται ότι ο Μανώλης Η. Κουλουκουντής, στη διάρκεια της ιταλοκρατούμενης Δωδεκανήσου, βοήθησε αποτελεσματικά τον αγώνα των Δωδεκανησίων της Αμερικής.

Μαζί με τον αδελφό του και τον Αντώνη Παπαδάκη, έγιναν μόνιμα μέλη της εκτελεστικής επιτροπής του «Εθνικού Δωδεκανησιακού Συμβουλίου», και ενίσχυσαν ηθικά και οικονομικά την οργάνωση.

Τα 100 Liberty

Ο Μανώλης Κουλουκουντής, ήταν αυτός που οραματίστηκε την αγορά των 100 Liberty, που αποτέλεσαν την απαρχή της διαμόρφωσης του ελληνικού στόλου μετά τον πόλεμο.

Έγραφε τότε, με τίτλο “Προς Ανασυγκρότησιν”: «δεν δυνάμεθα να στηρίξωμεν την ανασυγκρότησιν μιας μεγάλης ναυτιλίας εις την ύπαρξιν ευνοϊκών όρων ευθηνίας, εις την αγορά πλοίων. Το γεγονός των ευθηνών τιμών θα εδημιούργη πιθανόν ταυτόγχρονον, αθρόαν την είσοδον των εφοπλιστών εις την αγορά με αποτέλεσμα την προώθησιν των τιμών εις ύψη δυσθεώρητα και την πτώχευσιν μερικών επιχειρήσεων, όπως συνέβη και εις το παρελθόν».

Τον μήνα Ιούλιο του 1946, συνόδευσε τον Σοφοκλή Βενιζέλο στη Νέα Υόρκη μαζί με άλλους Έλληνες εφοπλιστές και κατέθεσαν στον Αμερικανό ναύαρχο Smith, για την αγορά των 100 “ασχημόπαπων”.

Μετά από διαπραγμάτευση δύο μηνών, τα 100 Liberties αγοράσθηκαν από τους Έλληνες εφοπλιστές, με ευνοϊκούς όρους.

Τα πλοία αυτά, αναμφισβήτητα συνέβαλαν στην εξάπλωση της ελληνικής ναυτιλίας, δεδομένου ότι αποτέλεσαν τα πρώτα πλοία του ελληνόκτητου μεταπολεμικού εμπορικού στόλου.

Ωστόσο, ο Μ. Κουλουκουντής, κατηγορήθηκε, όπως και ο Αριστοτέλης Ωνάσης και ο Σταύρος Νιάρχος, για την αγορά πλοίων υπό Αμερικανική σημαία μέσω εικονικών εταιριών.

Οι τρεις Έλληνες εφοπλιστές πλήρωσαν πρόστιμα που τους επεβλήθησαν. Σε αυτή την περίοδο πολιτογραφήθηκε Αμερικανός, το 1955.

Τα πλοία του Μ. Κουλουκουντή, συμμετείχαν ενεργά στον εφοδιασμό της Κούβας με πετρέλαιο από την Σοβιετική Ένωση, καθώς επίσης στην μεταφορά ζάχαρης, από την Κούβα στη Σοβιετική Ένωση.

Όμως, ενοχλήθηκαν οι Αμερικανοί και υποχρεώθηκε να συνάψει συμφωνία, ώστε να μη μεταφέρονται φορτία προς τις Κομμουνιστικές χώρες. Η συμφωνία επίσης με τον Γερουσιαστή McCarthy στην διάρκεια του πολέμου της Κορέας, ήταν επίσης πολιτικά αμφιλεγόμενη.

Η Bull Lines και η πρώτη χρεοκοπία

Το 1961, αγόρασε μια γνωστή ναυτιλιακή εταιρεία την Bull Line, που διέθετε στόλο οκτώ φορτηγών πλοίων και μια γραμμή εξυπηρέτησης προς το Πόρτο Ρίκο. Επίσης, η εταιρεία διέθετε ένα εμπορευματικό σταθμό στο Μπρούκλιν καθώς επίσης και ακίνητη περιουσία στο Πόρτο Ρίκο.

Με τη συμφωνία ανέλαβε και την παραμονή 300 υπαλλήλων.

Δύο χρόνια αργότερα, η Bull Line διέκοψε τις εργασίες της, δεδομένου ότι είχε υψηλά λειτουργικά έξοδα και οι υψηλές υποχρεώσεις και έτσι οδήγησαν τον Μ. Κουλουκουντή να καταθέσει φάκελο αναδιοργάνωσης υπό το άρθρο 11 του Αμερικανικού Πτωχευτικού Κώδικα.

Το 1968, όλες οι ναυτιλιακές του επιχειρήσεις με έδρα στην Αμερική, συμπεριλαμβανομένων των Seatrade Corporation, Kulukundis Maritime Industries, Tramp Shipping & Oil Transport καθώς επίσης και η Bull Line, είχαν κηρυχθεί σε πτώχευση.

Η κρίση του ’74

Το 1974, που ξέσπασε οικονομική κρίση, επηρέασε και τη ναυτιλία. Τότε, αποθάρρυνε ανοικτά τους Έλληνες εφοπλιστές να παραγγείλουν νεότευκτα πλοία.

Σε άρθρο του, έγραφε:

«Η προοπτική δια τη ναυτιλία, ιδίως τα επόμενα 2 ή 3 έτη δεν είναι ενθαρρυντική. Ευρίσκεται στην περίοδο των ισχνών αγελάδων και οι εφοπλισταί πρέπει πάση θυσία να διατηρήσουν τα μετρητά των και να μην παρασυρθούν από δελεαστικές προσφορές των ναυπηγείων και αναλάβουν νέας υποχρεώσεις».

Η ναυτιλιακή κρίση της δεκαετίας του ’80

Στην κυκλική ναυτιλιακή κρίση που ξεκίνησε στην δεκαετία του 1980 ο Μανώλης Κουλουκουντής υπέστη μεγάλο οικονομικό πλήγμα. Η κρίση τον βρήκε, το 1981, να διαχειρίζεται συνολικά 60 βαπόρια, αλλά από κακούς υπολογισμούς και χειρισμούς, απώλεσε το μεγαλύτερο μέρος του στόλου του.

Στην προσπάθεια του να κάνει τον απολογισμό των επιχειρηματικών του επιλογών, μεσούσης της κρίσης, είπε:

«Δεν δικαιούμαι πλέον να δίνω συμβουλές, γιατί την έπαθα σαν τον δάσκαλο που δίδασκε και λόγο δεν εκράτει».

Μάλιστα, σε ένα άρθρο του στα “Ναυτικά Χρονικά” μετανιωμένος για τις επιλογές του, έγραψε:

«Επί πολλά έτη στα άρθρα μου στα “Ναυτικά Χρονικά” συνεβούλευα τους συναδέλφους μου να “κλέβουν την θάλασσα” και συνέστησα μετρημένη επέκταση, ενώ εγώ ο ίδιος υπέπεσα σε παράλογο κερδοσκοπία. Ο πατέρας μου με συνεβούλευε να προφυλαχθώ από τον κίνδυνο του wishful thinking. Η ελπίς είναι συχνά απατηλή. Γιατί σε κάμνει να πιστεύεις ότι εκείνο που ελπίζεις θα πραγματοποιηθεί και εκτίθεσαι».

Μανώλης Κουλουκουντής: Ακριβοπλήρωσα το λάθος μου

«Εξέχασα τη συμβουλή του και ακριβοπλήρωσα το λάθος μου. Όχι, μόνο έχασα πολλά χρήματα από τα κεφάλαια που συνεισέφερα στις αμερικανικές εταιρείες, αλλά και από τα χρέη των, τα οποία εξόφλησα χωρίς να έχω προσωπική υποχρέωσιν, για να προστατεύσω το καλό μου όνομα. Ενθυμόμουνα το ρητό του “εκείνος που κλέβει τα χρήματα μου, κλέβει σκουπίδια. Αλλά εκείνος που με κλέβει το καλό μου όνομα με κάμνει όντως πτωχόν».

Η εταιρεία του London Overseas Freighters στην αρχή της δεκαετίας του 1980 πώλησε τέσσερα πλοία και εισέπραξε 15 εκατομμύρια δολάρια.

Η ρευστότητα της εταιρείας ανερχόταν σε 23 εκατομμύρια λίρες Αγγλίας. Διαχειρίζονταν τότε οκτώ πλοία. Τρία δεξαμενόπλοια των 138.000 τόνων και τέσσερα Bulk Carriers των 26.000 τόνων. Οι υποχρεώσεις του έφθαναν στο ήμισυ της αξίας των πλοίων του. Αμέσως, όμως, προχώρησε σε παραγγελία δύο δεξαμενόπλοιων 60.000 τόνων, έναντι 35 εκατομμυρίων δολαρίων.

Για την παραγγελία αυτή κατέβαλε το 40% της αξίας τους. Το υπόλοιπο ποσό το εξασφάλισε με δάνειο μακράς διάρκειας.

Η αντίστροφη μέτρηση, όμως, άρχισε με την πτώση των ναύλων και τη μείωση της τιμής των πλοίων.

Πλοία αξίας 10 εκατομμυρίων δολαρίων έφθασαν να πωλούνται έναντι 2,5 εκατομμυρίων δολαρίων.

Τα έσοδα από τους ναύλους ήταν περιορισμένα και δεν κάλυπταν τις υποχρεώσεις των πλοίων και των Τραπεζών. Έτσι, ο Μανώλης Κουλουκουντής, αναγκάστηκε να αντλήσει μεγάλα χρηματικά ποσά.

Τελευταία ευκαιρία για τη διάσωση της εταιρείας ήταν η έκδοση μετοχών, συνολικής αξίας 9 εκατομμυρίων λιρών Αγγλίας, όμως το ποσό αυτό, πήγε απευθείας στην κάλυψη των ζημιών.

Ωστόσο, το 1983, πώλησε τέσσερα φορτηγά πλοία στη Χριστίνα Ωνάση, έναντι 20 εκατομμυρίων δολαρίων και το επόμενο έτος, η εταιρεία, πτώχευσε.

Ο διανοούμενος

Ο Μανώλης Κουλουκουντής είχε την ικανότητα να ζωγραφίζει και να παίζει μαντολίνο. Οι ακουαρέλες με πλοία αποτελεί μια μοναδική συλλογή, η οποία υπάρχει σήμερα στην Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών.

Είχε συχνή και πυκνή αρθρογραφία στα ναυτιλιακά έντυπα της εποχής. Επίσης, είχε και συγγραφική αξιόλογη παρουσία.

Το 1977 εξέδωσε το “Ships Loved and painted” και το 1986 το “Voyages on my father’s ships and others”.

Σε μία από τις τελευταίες του συνεντεύξεις που παραχώρησε στο ναυτιλιακό περιοδικό “Out Look”, έδωσε μια τελευταία συμβουλή προς τους νεότερους εφοπλιστές: «καλύτερα να κερδίζουμε με πέντε βαπόρια παρά να χάνουμε με δέκα. Οι Έλληνες εφοπλιστές ξέρουν να διαχειρίζονται τα πλοία, αλλά δεν ξέρουν να διαχειρίζονται χρήματα».

Ο Μανώλης Κουλουκουντής πέθανε το 1988 σε ηλικία 90 ετών.

Διαβάστε επίσης:

«Εμφύλιος» στην οικογένεια Κουλουκουντή: Μάνα εναντίον γιου για τους Matisse, Degas και El Greco του παππού Μανώλη

Ηλίας Κουλουκουντής: Το συναρπαστικό ταξίδι από τον εφοπλισμό στα Γράμματα