Χιλιάδες Έλληνες ναυτικοί έδρασαν και πολέμησαν στις θάλασσες όλου του κόσμου. Αλλά τις μεγαλύτερες απώλειες τις είχαν στο Αιγαίο και στον Ατλαντικό.

Η συνεισφορά της ελληνικής ναυτιλίας στη νίκη των Συμμαχικών δυνάμεων επί των Γερμανών είναι τεράστια. Χωρίς τον συνεχή ανεφοδιασμό στα μέτωπα του πολέμου που εξασφάλισαν τα ελληνικά πλοία η εξέλιξη του πολέμου θα ήταν διαφορετική.

Οι Έλληνες ναυτίλοι και τα ελληνόκτητα πλοία ταξίδευαν, επί μία εξαετία, σε όλα τα πέρατα του κόσμου. Σε αυτόν τον πόλεμο χρησιμοποιήθηκαν από βάρκες μέχρι σκούνες και από μαούνες μέχρι ποντοπόρα πλοία.

Από τα πλοιάρια της διαφυγής προς την Μέση Ανατολή μέχρι και τον ανεφοδιασμό των συμμαχικών δυνάμεων. Σε αυτή την θαλάσσια μάχη συμμετείχε το εμπορικό ναυτικό, το πολεμικό ναυτικό, οι αντιστασιακές ομάδες, οι ριψοκίνδυνοι Έλληνες ναυτίλοι που μετέφεραν στις ακτές της Αιγύπτου Έλληνες πατριώτες.

Αλλά ας θυμηθούμε μερικούς αριθμούς:
Το 1939, όταν ξεκίνησε ο πόλεμος, τα ελληνικά εμπορικά πλοία κατείχαν την 9η θέση στη παγκόσμια ναυτιλία με 577 πλοία.

Στο τέλος του πολέμου, δηλαδή το 1945, η ελληνική ναυτιλία είχε απωλέσει 372 φορτηγά, 52 επιβατικά και 551 ιστιοφόρα και 2.000 Έλληνες ναυτικούς, που έχασαν τη ζωή τους από τους βομβαρδισμούς των Γερμανικών και ιταλικών δυνάμεων.

Οι απώλειες ξεκίνησαν από την πρώτη μέρα της κήρυξης του Β΄ Π. Π. με τη βύθιση του φορτηγού «ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΡΡΑΣ» μέσα στο λιμάνι της Γδύνια στις 3 Σεπτεμβρίου 1939.

Μία μέρα μετά στις 4 Σεπτεμβρίου 1939 με τη βύθιση του Ελληνικού φορτηγού «ΚΩΣΤΗΣ» στη Βαλτική Θάλασσα και αυτό παρ’ όλον που η Ελλάδα δεν είχε εμπλακεί στον πόλεμο και βρισκόταν σε ουδετερότητα.

Συνολικά, στην περίοδο της ουδετερότητας της Ελλάδας στον πόλεμο, η ελληνική ναυτιλία απώλεσε συνολικά 90 ατμόπλοια από πολεμικές αιτίες.

Την ημέρα της επίθεσης των Γερμανών στην Ελλάδα βυθίστηκαν συνολικά 120 πλοία και 5 πλωτά νοσοκομεία από την αεροπορική επιδρομή. Καταστράφηκαν σχεδόν όλα τα επιβατηγά πλοία, δεδομένου ότι μόνο 4 επιβατηγά πλοία κατόρθωσαν και απέπλευσαν για τη Μέση Ανατολή.

Οι θυσίες βέβαια συνεχίστηκαν και μετά την απελευθέρωση της και τη λήξη του πολέμου στις 9 Δεκεμβρίου του 1944 βυθίστηκε μετά από κανονιοβολισμό το Ελληνικό φορτηγό «ΙΛΙΣΣΟΣ» στον Ειρηνικό Ωκεανό και στις 22 Μαρτίου 1945 του Λίμπερτυ «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ».

Από τον τορπιλισμό της «Έλλης» που έγινε στις 15 Αυγούστου του 1940 στο λιμάνι της Τήνου, το Πολεμικό Ναυτικό είχε αποφασιστική συμμετοχή στον θαλάσσιο αγώνα.

Αναλυτικότερα, από τον Μάιο 1941 μέχρι και το 1944 τα ελληνικά πολεμικά πλοία διέσχισαν 1.929.117 ναυτικά μίλια επί 189.157 ώρες πλεύσεως.

Πριν την έναρξη των πολεμικών εχθροπραξιών από τους Ιταλούς και τους Γερμανούς, η τότε κυβέρνηση του Ιωάννη Μεταξά, έλαβε τα ακόλουθα μέτρα που αφορούσαν στην διαχείριση των πλοίων και των ναυτικών:
Απαγόρευσε την πώληση πλοίων σε αλλοδαπούς.

Επέβαλε ποινές για τους στασιαστές ναυτικούς.

Επέβαλε έκτακτο προσωρινό φόρο επί των κερδών και της υπεραξίας των φορτηγών πλοίων.

Συνέστησε τον Ασφαλιστικό Οργανισμό κατά Κινδύνων Πολέμου και καθιέρωσε την υποχρεωτική ασφάλιση των ναυτικών.

Σε μελέτη του Ναυτικού Μουσείου Λιτοχώρου και των ναυτικών της περιοχής αναφέρονται τα εξής στοιχεία:
Η συνολική δύναμη της ποντοπόρου Ελληνικής εμπορικής Ναυτιλίας χρονοναυλώθηκε για τις ανάγκες του πολέμου με τους ίδιους όρους χρονοναύλωσης της αντίστοιχης Αγγλικής ναυτιλίας αλλά και των άλλων συμμαχικών χωρών.

Εξαιρέθηκαν της χρονοναύλωσης 20+10 πλοία που ήταν ήδη χρονοναυλωμένα από την Ελβετική κυβέρνηση.

Μέρος των χρημάτων αυτών διατίθεντο για τη συντήρηση της εις το εξωτερικό (Κάιρο – Αιγύπτου) ευρισκόμενη ελεύθερης Ελληνικής κυβέρνησης. Το ποσό αυτό υπολογίζεται σε 7 εκατομμύρια λίρες. ( Από την πλευρά των εφοπλιστών υποστηρίζεται ότι διατέθηκαν από τον ελληνικό εφοπλισμό 12 εκατομμύρια λίρες για την κάλυψη των δαπανών της εξόρισης κυβέρνησης).

Απώλειες του Ελληνικού εμπορικού Ναυτικού την περίοδο 1/9/1939 έως 31/9/1945:
Ποντοπόρος Ναυτιλία:

Από πολεμικές αιτίες = 334

Αιχμαλωτισθέντα εις εχθρικούς λιμένας = 32

Θαλάσσια ατυχήματα = 31

Διαγραφέντα = 42

Σύνολο = 429 πλοία

Σ’ αυτά πρέπει να προστεθούν τα 22 του ποταμού Γιανγκ Τσε και ολόκληρη η ποτάμια Ελληνική ναυτιλία του Δούναβη, που κατασχέθηκε ως λεία πολέμου μετά την προσχώρηση της Ρουμανίας στον άξονα.

Απώλειες ιστιοφόρων και πετρελαιοκινήτων Ελληνικών πλοίων:

Ιστιοφόρα και Π/Κ άνω των 30 κ.ο.χ. από πολεμικές αιτίες χάθηκαν 483 πλοία. Σ’ αυτά δεν συμπεριλαμβάνονται τα Ι/Φ και Π/Κ κάτω των 30 κ.ο.χ. (κόροι ολικής χωρητικότητας) γιατί δεν έγινε ποτέ καταμέτρηση.

Ιστορική είναι η φράση του Ουίνιστον Τσώρτσιλ για το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, «Το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, μικρό αριθμητικώς, αλλά πολύ μεγάλης αξίας, …διεκρίθη σε όλες τις επιχειρήσεις μας στη Μεσόγειο».

Από την πτώση της Κρήτης τα ελληνικά πολεμικά πλοία 3.000 άνδρες εθελοντές του Πολεμικού μας Ναυτικού, έπλευσε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.

Όπως αναφέρει ο ιστορικός Σαράντος Καργάκος: «Το Πολεμικό μας Ναυτικό το 1940, που αριθμούσε 6.500 περίπου άνδρες και περί τα 34 μάχιμα Πλοία, κλήθηκε να αντιμετωπίσει τον πολλές φορές μεγαλύτερο, πανίσχυρο και σύγχρονο Ιταλικό Στόλο. Κατά τις αρχές του 1944 το ανθρώπινο δυναμικό του Πολεμικού μας Ναυτικού είχε ανέλθη στη Μ.Α. στους 8.500 περίπου άνδρες. Οι κύριες μονάδες του Στόλου μας στο τέλος του Β΄ΠΠ είχαν αυξηθεί σε 43 μάχιμα Πλοία, υπερκαλύπτοντας τις απώλειες, που στην περίοδο 1940-44, που ανήλθαν σε 29 μάχιμες μονάδες. Οι Σύμμαχοι, αναγνωρίζοντας τη σημαντική μαχητική ικανότητα του Πολεμικού μας Ναυτικού στον διεξαγόμενο κοινό αγώνα κατά του Άξονα, ενίσχυσαν αποτελεσματικά το Στόλο μας στη διάρκεια του Β΄ΠΠ με 38 νεότευκτές αλλά και μεταχειρισμένες μάχιμες μονάδες, που ήταν όμως σε πολύ καλλίτερη κατάσταση από τις απωλεσθείσες. Οι νεκροί της περιόδου ξεπέρασαν τους 700, ενώ οι τραυματίες ήταν πολλαπλάσιοι».

Σημαντική καταγραφή γίνεται στο Λεύκωμα Κ. Δοξιάδη, που κυκλοφόρησε το 1945, που αναφέρει ότι το σύνολο των Πολιτών που διέφυγαν από την υπόδουλη Ελλάδα προς Μ.Α. μεταξύ 1941-44, ανήλθε σε 45.000, των δε Στρατιωτικών σε 15.000. Πολλοί από αυτούς στελέχωσαν τις ΕΕΔ της Μέσης Ανατολής.

Τα ελληνικά πληρώματα, που βρίσκονταν κυρίως στο Λονδίνο και σε διάφορα λιμάνια του κόσμου οργανώθηκαν στην Ομοσπονδία Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων, που ιδρύθηκε το Μάρτη του 1943.

Ο Αντώνης Αμπατιέλος, πρωτοπόρος ναυτεργάτης, στην αυτοβιογραφία του στο βιβλίο που έχει τίτλο «Μια ζωή στον αγώνα. Με μετερίζι το ελληνικό καράβι» αναφέρει:

«Η γραμμή πλεύσης, την οποία εισηγήθηκα στους συντρόφους από την πρώτη στιγμή που μου ανέθεσαν στελεχική δουλειά, ήταν ότι ευθύς εξαρχής, δηλαδή το εξάμηνο μέχρι την κατάρρευση του Μετώπου στην Ελλάδα, τέλος Μάη 1941 και μετέπειτα, μέχρι την ολοκλήρωση του κύκλου της μετατροπής του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε λαϊκό – αντιφασιστικό – απελευθερωτικό – αντιιμπεριαλιστικό, όφειλαν οι ναυτεργάτες να μην εγκαταλείπουν τα ελληνικά καράβια.

Να παλεύουν για τη βελτίωση των όρων αμοιβής, εργασίας και διαβίωσης, προετοιμάζοντας έτσι – μαζί με όλα τ’ άλλα οράματα της εποχής – μια άλλη ποιότητα της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας, προς όφελος των ναυτεργατών και του έθνους» και προσθέτει:

«Το μετερίζι ήταν το ελληνικό καράβι, αυτοί οι φοβεροί σκυλοπνίχτες, με τις πιο άθλιες συνθήκες. Ήταν πραγματικός ηρωισμός τότε ν’ αποδιώχνεις μια δουλειά έξω, ασφαλή από κάθε άποψη: Το βράδυ να κοιμάσαι ήσυχος κάτω από στέγη, να μη θαλασσοπνίγεσαι και πάνω από όλα να μην έχεις το άγχος από ένα πιθανό τορπιλισμό. Παρ’ όλα αυτά, το κάλεσμά μας βρήκε απήχηση σε κομμουνιστές και αριστερούς ναυτεργάτες».

«… Έτσι, πολλοί κομμουνιστές, αριστεροί και άλλοι αγωνιστές ναυτεργάτες μπαρκάρισαν, έφθασαν στη Βρετανία, όπου πράγματι ενώνοντας τις δυνάμεις τους και με τη βοήθεια του τότε Κομμουνιστικού Κόμματος Μεγάλης Βρετανίας, έβαλαν τα πρώτα θεμέλια του οργανωμένου ταξικού ναυτεργατικού κινήματος».

Στην Κατοχή δημιουργήθηκε και το ΕΛΑΝ

Το τμήμα δηλαδή του ΕΛΑΣ που δραστηριοποιήθηκε στη θάλασσα. Η βοήθεια του στον αγώνα περιορίστηκε στην μεταφορά στελεχών και εφοδίων και πολεμοφοδίων και όπλων σε άλλες περιοχές. Σημαντική επιχείρηση θεωρείται το γεγονός ότι το ΕΛΑΝ απελευθέρωση στις 18 Ιουλίου 1943, συνολικά 60 κομμουνιστών και άλλων πατριωτών από τον Άη Στράτη σε ακτή της Μακεδονίας.

Εκατοντάδες, τέλος, ήταν εκείνοι οι ανώνυμοι ναυτίλοι που με τις βάρκες και τα καΐκια συμμετείχαν στην διαφυγή των πατριωτών στην Αίγυπτο και φυσικά χιλιάδες είναι εκείνοι που χάθηκαν στα νερά του Αιγαίου, της Μεσογείου, του Ατλαντικού, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, με το όραμα της εποχής: Για μια ελεύθερη Ελλάδα, για το σταμάτημα του παράλογου πολέμου και για μια καλύτερη ζωή.

Αιωνία τους η μνήμη και τιμή σε εκείνους που θαλασσοδάρθηκαν στα πέρατα της οικουμένης

Διαβάστε επίσης:
28η Οκτωβρίου: Δείτε live την παρέλαση στη Θεσσαλονίκη

Ξεκίνησε η μαθητική παρέλαση στο κέντρο της Αθήνας

Drewry: Κατά 57% μειώθηκαν στο 12μηνο οι ναύλοι στα εμπορευματοκιβώτια