Το μοντέλο των ναυτιλιακών εταιρειών λαϊκής βάσης αποτελούσε για δεκαετίες τη βασική επιχειρηματική επιλογή για την εξυπηρέτηση κυρίως της Κρήτης, αλλά και αρκετών νησιών του Αιγαίου. Η ΑΝΕΚ ήταν η εταιρεία που άρχισε αυτόν τον κύκλο των ακτοπλοϊκών ναυτιλιακών με τους εκατοντάδες μικρομετόχους, οι οποίοι συμμετείχαν ενεργά στις αποφάσεις, αλλά με την απορρόφηση της από την Attica Group, αυτό το φιλόδοξο εγχείρημα, κλείνει μάλλον οριστικά.

Σε αυτά τα πενήντα πέντε χρόνια, είχαμε μια αυτοκτονία, του Παντελή Σφηνιά, μετά τη βύθιση του «Εξπρές Σαμίνα», τη φυλάκιση του Επαμεινώνδα Σολούνια, που κατηγορήθηκε για υπεξαίρεση στη ΔΑΝΕ, ενώ είχε χάσει όλη την περιουσία του για να τη διατηρήσει σε λειτουργία, παραπομπή μελών διοικητικών συμβουλίων για κακοδιαχείριση, χρεοκοπίες ναυτικών εταιρειών λαϊκής βάσης.

1

Με αφορμή το τραγικό και πολύνεκρο ναυτικό ατύχημα, που έγινε στις 8 Δεκεμβρίου 1966, με τη βύθιση του επιβατηγού οχηματαγωγού πλοίου «Ηράκλειο» των αδελφών Χαράλαμπου και Σπύρου Τυπάλδου, άρχισε στα Χανιά μια συζήτηση για τη δημιουργία μιας λαϊκής εταιρείας που θα αγοράσει πλοίο με το οποίο θα ταξιδεύουν με ασφάλεια οι κάτοικοι των Χανίων και της Κρήτης. Άλλωστε, η απώλεια 250 ανθρώπων δεν μπορούσε να αφήσει κανένα αδιάφορο.

Εμπνευστές και πρωτεργάτες αυτής της ιδέας ήταν ο Κώστας Αρχοντάκης, οικονομολόγος και επιθεωρητής τότε των Συνεταιρισμών της Αγροτικής Τράπεζας, εμπιστεύτηκε την παράτολμη ιδέα του στον φίλο και συνάδελφο πρόεδρο τότε του ιστορικού Συνδέσμου Οικονομολόγων Χανίων Γιάννη Τζαμαριουδάκη.

Σε αυτή την προσπάθεια βρήκαν αρωγό τον εμπνευσμένο Μητροπολίτη Κισάμου και Σελίνου Ειρηναίο Γαλανάκη. Γενετήσια πράξη της Ανώνυμης Ναυτιλιακής Εταιρείας Κρήτης, θεωρείται η 10η Απριλίου 1967.

Το επιχειρηματικό παράδειγμα της ΑΝΕΚ πυροδότησε ευρύτερες συζητήσεις σε άλλες πόλεις της Κρήτης, αλλά και στα σημαντικότερα νησιά του Αιγαίου. Ακολουθώντας το οικονομικό μοντέλο της, από τότε δημιουργήθηκαν οι ακόλουθες Ναυτιλιακές Εταιρείες:

  • Το 1972 ιδρύθηκε η Ναυτιλιακή Εταιρεία Λέσβου και οι Μινωικές Γραμμές
  • Το 1974 η Ναυτιλιακή Εταιρεία Θάσου
  • Το 1976 η Ανώνυμη Ναυτιλιακή και Τουριστική Εταιρεία Σάμου – Ικαρίας
  • Το 1977 η Ανώνυμη Ναυτιλιακή Εταιρεία Λακωνίας
  • Το 1978 η Ναυτιλιακή Εταιρεία Χίου και η Εταιρεία Ανάπτυξης Αποκόρωνα
  • Το 1979 η Δωδεκανησιακή Ανώνυμη Ναυτιλιακή Εταιρεία
  • Το 1981 η Ρεθυμνιακή Ναυτιλιακή και Τουριστική Ανώνυμη Εταιρεία
  • Το 1987 η Ναυτιλιακή Εταιρεία Καλύμνου
  • Το 1993 η Λασιθιώτικη Ανώνυμη Εταιρεία

Αλλά και σε μικρότερα νησιά δημιουργήθηκαν αργότερα Ναυτιλιακές Εταιρείες Λαϊκής Βάσης, όπως στη Σύμη, στη Σκύρο, στο Αγκίστρι, στην Τήλο κλπ.

Η ίδρυση της ΑΝΕΚ

Στο επιχειρηματικό εγχείρημα συμμετείχαν χιλιάδες απλοί πολίτες, έμποροι, επαγγελματίες, συνταξιούχοι, αγρότες, οι οποίοι στήριξαν την “δική τους εταιρεία”. Στην πορεία των χρόνων, όμως, άρχισαν τα προβλήματα στη διαχείριση τους, κυρίως στις μικρότερες εταιρείες και αρκετές από αυτές οδηγήθηκαν σε χρεοκοπία.

Η πρώτη Προσωρινή Επιτροπή της ΑΝΕΚ συνεδρίασε για πρώτη φορά στις 27 Δεκεμβρίου 1966, υπό την Προεδρία του Μητροπολίτη Κισσάμου και Σελίνου και αποφασίστηκαν: Η υπό σύσταση εταιρεία να ομοιάζει με ανώνυμη εταιρεία και να φέρει το όνομα «Ναυτική Εταιρεία Κρήτης» Α.Ε. Στο καταστατικό της νέας εταιρείας να προβλεφθεί μετοχικό κεφάλαιο 50 εκατομμυρίων δραχμών, κατανεμημένο σε 50 χιλιάδες μετοχές των 1.000 δραχμών κάθε μία.

Ορίστηκε ως ανώτατο ποσό εγγραφής στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας το ποσό του 1 εκατομμυρίου δραχμών, εξαιρουμένων των Δήμων που θα μπορούσαν να εγγραφούν για μεγαλύτερο ποσό.

Στη Διοίκηση της υπό σύσταση εταιρείας να μετέχουν ύστερα από σχετική καταστατική διάταξη οι Σεβασμιώτατοι Κυδωνίας & Αποκορώνου, Κισάμου και Σελίνου και Ρεθύμνης ή Λάμπης και Σφακίων, οι Δήμαρχοι Χανίων και Ρεθύμνης και 13 αιρετά μέλη που θα εκλεγούν από τη ΓΣ των μετόχων. Να κληθούν οι απανταχού Κρητικοί να γραφτούν στο μετοχικό κεφάλαιο της υπό ίδρυση εταιρείας καταβάλλοντας το μισό της αξίας των μετοχών που θα δηλώσουν στα καταστήματα των Τραπεζών.

Οι εγγραφές στο μετοχικό κεφάλαιο της υπό σύσταση εταιρείας ξεκίνησαν την 30η Δεκεμβρίου 1966, λίγες μέρες μετά το ναυάγιο. Την πρώτη ημέρα εγγραφών δήλωσαν ενδιαφέρον αγοράς 136 μετοχών στην Εθνική Τράπεζα, 35 μετοχών στην Αγροτική και 50 μετοχών στην Ιονική. Στο τέλος της περιόδου εγγραφών στις 31 Μαρτίου 1967 το μετοχικό κεφάλαιο είχε υπερκαλυφθεί και ανήλθε στα 89.200.000 δρχ. Από αυτά τα χρήματα μόνο ένα πολύ μικρό ποσό της τάξης των 54.000 δραχμών αφορούσε τα έξοδα ίδρυσης της εταιρείας διότι υπήρξε συνειδητή προσπάθεια εθελοντικής εργασίας και προσφοράς.

Την 1η Απριλίου 1967 υπεγράφη από τα μέλη της Επιτροπής το ιδρυτικό και το καταστατικό της ΑΝΕΚ. Το καταστατικό δημοσιεύτηκε σε χρόνο ρεκόρ στο ΦΕΚ στις 10 Απριλίου 1967. Ακολούθησε η ΓΣ των μετόχων της εταιρείας που σε 2 συνόδους λόγω πληθώρας υποψηφιοτήτων, εξέλεξε το πρώτο ΔΣ και άρχισε την προσπάθεια εξεύρεσης του πρώτου πλοίου. Η δρομολόγηση του ΚΥΔΩΝ έγινε τον Σεπτέμβριο του 1970, του πρώτου πλοίου που ανήκε σε εταιρεία λαϊκής βάσης. Το 1973 η εταιρία αποκτά το «Κάντια» και το «Ρέθυμνο» πραγματοποιώντας καθημερινά δρομολόγια στη γραμμή Ηράκλειο – Πειραιάς.

Η ΑΝΕΚ, την περασμένη δεκαετία είχε απορροφήσει τις μικρότερες εταιρείες της Κρήτης, Λασηθιωτική ΑΝΕ και τη Ρεθυμνιακή ΝΤΑΕ, ακόμα και τη ΔΑΝΕ, με όχι επιτυχή αποτελέσματα.

Η «Ελληνική Ακτοπλοΐα»

Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 άρχισαν τα οικονομικά προβλήματα για τις μικρές ναυτιλιακές εταιρείες λαϊκής βάσης. Η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, δεχόμενη ασφυκτικές πιέσεις από τους κατοίκους των μικρών νησιών να εξευρεθεί λύση για να αποφευχθεί η χρεοκοπία των Ναυτιλιακών Εταιρειών Λαϊκής Βάσης. Έτσι, με τον τότε υπουργό Ναυτιλίας Γιώργο Κατσιφάρα ιδρύθηκε από την ΕΤΒΑ με πρόεδρο τον Κώστα Σοφούλη, η θυγατρική της εταιρείας που πήρε το φιλόδοξο τίτλο «Ελληνική Ακτοπλοΐα».

Στην εταιρεία «Ελληνική Ακτοπλοΐα» απορροφήθηκαν η Ναυτιλιακή Εταιρεία Χίου, που είχε το πλοίο «Νήσος Χίος», η Ανώνυμη Ναυτιλιακή Τουριστική Εταιρεία Σάμου – Ικαρίας, που διέθετε τα πλοία «Σάμαινα» και «Ίκαρος», η Ναυτιλιακή Εταιρεία Νάξου, που διαχειρίζονταν τα πλοία «Πάρος» και «Νάξος» και η Ναυτιλιακή Εταιρεία Κεφαλονιάς και Ιθάκης με το πλοίο «Αργοστόλι».

Η νέα κρατική εταιρεία, που απορρόφησε τις χρεοκοπημένες λαϊκής βάσης ναυτικές εταιρείες, διέθετε οκτώ πλοία, αφού πρόσθεσε και το «Σχοινούσαι» του εφοπλιστή Φραγκουδάκη.

Όμως, η «Ελληνική Ακτοπλοΐα» δεν ευτύχησε και αυτό οφείλεται σε ανορθολογική διαχείριση, μαζικές προσλήψεις διοικητικού προσωπικού, ναυτικών, αλόγιστων δαπανών, καταγγελίες για σκάνδαλα με τη ναύλωση των «Europa», η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, το 1990, προχώρησε σε εκκαθάριση της εταιρείας. Η διοίκηση της οδηγήθηκε στα Δικαστήρια, αλλά τελικά τα μέλη της απηλλάγησαν των κατηγοριών.

Τι ακολούθησε από το 1990 και μετά

Μετά τη διάλυση της «Ελληνικής Ακτοπλοΐας», εξακολουθούσαν να λειτουργούν με κερδοφορία οι Ναυτικές Εταιρείες Λαϊκής Βάσης, ΑΝΕΚ, Μινωικές Γραμμές, ΔΑΝΕ, Ρεθυμνιακή ΝΤΑΕ, ΝΕ Λέσβου και οι μικρότερες.

Παράλληλα υπήρχαν οι εταιρείες του Γεράσιμου Στρίντζη, των αδελφών Βασίλη και Γιάννη Αγαπητού, των αδελφών Γιώργου, Αντώνη, Βαγγέλη, Απόστολου Βεντούρη με σημαντικό συγκοινωνιακό έργο. Στη συνέχεια προστέθηκε και ο Γεράσιμος Αγούδημος.

Τότε, το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας παραχωρούσε τις «άδειες σκοπιμότητας» και με αυτόν τον τρόπο οι εταιρείες διατηρούσαν την κερδοφορία τους, δεδομένου ότι υπήρχε σχεδόν μονοπωλιακή εξυπηρέτηση ανά γραμμή.

Ο ερχομός του Περικλή Παναγόπουλου και η ναυπήγηση των νεότευκτων Superfast, που μπορούσαν να αναπτύξουν μεγαλύτερες ταχύτητες, ήταν αρχή της οικονομικής περιδίνησης για τις περισσότερες εταιρείες.

Οι εταιρείες «Μινωικές Γραμμές», η ΑΝΕΚ, η ΔΑΝΕ, η Ναυτιλιακή Εταιρεία Λέσβου ξεκίνησαν ένα σχεδιασμό ανανέωσης των πλοίων τους. Απαιτήθηκε να εξασφαλίσουν τεράστια δάνεια, να μπουν στο Χρηματιστήριο, να επενδύσουν εκατομμύρια δολάρια σε νέα πλοία για να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό.

Να επισημανθεί ότι οι «Μινωϊκές Γραμμές» είχαν την ατυχία να γίνει η βύθιση του «Εξπρές Σαμίνα» στις Πόρτες της Πάρου στις 26 Σεπτεμβρίου 2000 με 70 πνιγμένους και τότε ξεκίνησε μια νέα περιπέτεια για την πολύπαθη εταιρεία και τη θυγατρική της Minoan Flying Dolphin, σημερινή Hellenic Seaways.

Βέβαια, αν δεν συνέβαινε το ατύχημα και η αυτοκτονία του Παντελή Σφηνιά, θα είχαμε μια άλλη εξέλιξη στις θαλάσσιες συγκοινωνίες της χώρας. Το όραμα του Παντελή Σφηνιά ήταν να δημιουργηθεί μια γιγαντιαία εταιρεία, κερδοφόρος, που θα εξυπηρετούσε το σύνολο των νησιών και θα είχε σημαντική παρουσία στο εξωτερικό.

Κάτι ανάλογο βρίσκεται σήμερα με τη γιγάντωση της Attica Group που θα διαθέτει μετά την απορρόφηση της ΑΝΕΚ, συνολικά σαράντα πέντε πλοία. Οι ανταγωνιστές της εταιρείας αυτής, είναι ο Ιταλός εφοπλιστής Εμμανουέλε Γκριμάλντι που ελέγχει πλέον τις «Μινωϊκές Γραμμές» και ο Μάριος Ηλιόπουλος που διευθύνει την SeaJet. Οι μικρότερες ιδιωτικές ναυτιλιακές εταιρείες της ακτοπλοΐας με χρηστή διαχείριση προσπαθούν να ανταποκριθούν στις σύγχρονες ανάγκες.

Όσον αφορά στις μικρές Ναυτικές Εταιρείες Λαϊκής Βάσης, το μέλλον τους είναι αβέβαιο και εξαρτάται από τη δυνατότητα τους να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση, είτε μέσω πιστωτικών ιδρυμάτων είτε μέσω των μικρομετόχων τους.

Διαβάστε επίσης:

Attica Group: Δημιουργείται ναυτιλιακός κολοσσός με 45 ακτοπλοϊκά πλοία – Διαγράφονται 156 εκατ. οφειλές της ΑΝΕΚ