19 Ιανουαρίου 1947: 76 χρόνια από το ναυάγιο του «Χειμάρρα» στο οποίο πνίγηκαν 374 άνθρωποι

Το ημερολόγιο έγραφε, Κυριακή 19 Ιανουαρίου 1947 όταν συνέβη το πολύνεκρο ναυάγιο του “Χειμάρρα”. Το επιβατηγό πλοίο “Χειμάρρα” εκτελούσε το δρομολόγιο από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης προς τον Πειραιά και στο οποίο επέβαιναν 544 επιβάτες και 86 μέλη του πληρώματος.

Όμως, όταν το πλοίο βρισκόταν 1,5 ναυτικό μίλι από την νησίδα Καβαλλιανή της Εύβοιας, στις 4.10 το πρωί της Κυριακής 19 Ιανουαρίου 1947 προσέκρουσε σε νάρκη με αποτέλεσμα το πλοίο να βυθιστεί και να πνιγούν 374 επιβαίνοντες. Η μη έγκαιρη ενημέρωση των αρχών είχε ως αποτέλεσμα να ξεκινήσουν οι έρευνες διάσωσης δέκα ώρες μετά το ναυάγιο.

Επί δύο ημέρες τα πλοία που έσπευσαν για βοήθεια, εκτός από τις σορούς, συνέλεξαν και 246 διασωθέντες. Συνολικά στο πλοίο επέβαιναν 620 άτομα, από τους οποίους 36 ήταν πολιτικοί κρατούμενοι.

Από τις ανακρίσεις που ακολούθησαν διαπιστώθηκαν ότι:

• Ο ασύρματος του πλοίου δεν λειτούργησε και δεν εξέπεμψε SOS αμέσως.
• Η νάρκη παρασύρθηκε λόγω της σφοδρής θαλασσοταραχής από τα παρακείμενα του διαύλου ναυσιπλοΐας ναρκοπέδια.
• Το πλοίο δεν πέρασε από το δίαυλο ναυσιπλοϊας.
• Οι λέμβοι και οι σχεδίες βυθίζονταν από το μεγάλο αριθμό των επιβαινόντων ή ανατρέπονταν πριν ακόμη επιβιβαστούν σ’ αυτές οι ναυαγοί.
• Οι 203 ένοπλοι χωροφύλακες και οπλίτες που επέβαιναν στη “Χειμάρρα” δεν πειθάρχησαν στις διαταγές του πλοιάρχου και επιβάσηκαν πρώτοι τις ναυαγοσωστικές λέμβους, αφήνοντας στο πλοίο αβοήθητους γυναίκες και παιδιά.

Το πλοίο είχε ναυπηγηθεί στην Αγγλία το 1905 και είχε την ονομασία SS Hertha και η ηλικία του ήταν 42 ετών και κακοσυντηρημένο. Είχε συνολικό μήκος 76 μέτρων, πλάτος 10 μέτρων, χωρητικότητα 1,221 τόνων και ανέπτυσσε ταχύτητα 16 κόμβων. Χρησιμοποιήθηκε αρχικά για τη μεταφορά ταχυδρομείου και μετά το 1914 ως νοσοκομειακό και ναρκοθετικό πλοίο στην υπηρεσία του Γερμανικού Αυτοκρατορικού Ναυτικού. Το καλοκαίρι του 1946 μεταβιβάστηκε στο ελληνικό κράτος ως γερμανική πολεμική αποζημίωση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μετονομάστηκε σε “Χειμάρρα”.

Το ναυάγιο περιγράφει αναλυτικά στο βιβλίο του «Τα Ναυάγια στις ελληνικές θάλασσες (1900-1950)», ο Χρήστος Ντούνης (1935-2010), Αντιναύαρχος και Επίτιμος αρχηγός του Λ.Σ: «Το Χειμάρα, με πλοίαρχο τον Σπυρίδωνα Μπιλλίνη, ετών 52 στις 18 Ιανουαρίου 1947 και ώρα 08.30 είχε αποπλεύσει από τη Θεσσαλονίκη με 530 επιβάτες που σύμφωνα με τις καταστάσεις ήταν 286 ιδιώτες και 244 στρατιωτικοί κλπ., με τελικό προορισμό τον Πειραιά.

Ο πλοίαρχος λόγω της κακοκαιρίας, θεώρησε σκόπιμο να μην ανοιχτεί στο Αιγαίο, αλλά να πλεύσει εσωτερικά της Ευβοίας, περνώντας από την Χαλκίδα.

Όμως, την εποχή εκείνη στις ελληνικές θάλασσες υπήρχαν ναρκοπέδια και ο κίνδυνος των ναρκών ήταν και ύπουλος και υπαρκτός. Το πλοίο κατέπλευσε στη Χαλκίδα τα μεσάνυχτα της ίδιας μέρας και απέπλευσε για τον Πειραιά περί ώρα 01.30 τη νύχτα της 19ης Ιανουαρίου, αφού αποβίβασε 10 επιβάτες χωρίς να αναφέρεται ούτε ο αριθμός, ούτε τα ονόματα αυτών που αποβιβάστηκαν.

Σημειώνεται ότι ο άνεμος ήταν βόρειος, μέτριας έντασης και επικρατούσε δριμύ ψύχος. Ο πλοίαρχος Σπυρίδων Μπιλλίνης ισχυρίστηκε ότι αφού έδωσε τις κατάλληλες οδηγίες στον αξιωματικό φυλακής, αποσύρθηκε στο διαμέρισμα χαρτών. Ο πλους συνεχίστηκε μέχρι ώρας 04.00,οπότε έγινε η προβλεπόμενη αλλαγή φυλακής στον πηδαλιούχο, στον αξιωματικό φυλακής γέφυρας και στο μηχανοστάσιο. Ώρα 04.10. το σκάφος συγκλονίστηκε, τραντάχτηκε ολόκληρο από ισχυρή δόνηση, τα φώτα έσβησαν, το πηδάλιο κόλλησε στη θέση όλο δεξιά και οι ατμοί άρχισαν να βγαίνουν από το μηχανοστάσιο.

Στη συνέχεια διαπιστώθηκε εισροή υδάτων από τα υφαλά του. Το πλοίο παρέμεινε ακυβέρνητο, παρασυρόταν από τον άνεμο και το ρεύμα και βυθίστηκε ύστερα από μιάμιση ώρα περίπου, σε απόσταση 1100 μέτρων προς διόπτευση 176 μοιρών από το φάρο της νησίδας Βερδούχι (μεταξύ άκρης Αγ. Μαρίνας και της νησίδας των Νέων Στύρων) σε βάθος 13 οργιών.

Μέσα στο σκοτάδι, το δριμύ ψύχος, τους καυτούς υδρατμούς που διέφυγαν από το μηχανοστάσιο, εκτυλίχθηκαν δραματικες στιγμές απερίγραπτης τραγικότητας, προκειμένου να σωθούν οι επιβαίνοντες, με τελικό αποτέλεσμα από τους 530 επιβάτες και τα 86 άτομα πλήρωμα, να σωθούν:189 επιβάτες και 44 από τα μέλη του πληρώματος.

Οι απολεσθέντες επιβάτες ήταν 341 και οι απολεσθέντες από το πλήρωμα 42,δηλαδή συνολικά χάθηκαν 383 άτομα».

Μετά το ναυάγιο υπήρξαν δημοσιεύματα που ανέφεραν ότι το πλοίο δεν προσέκρουσε σε θαλάσσια νάρκη, αλλά η βύθιση του ήταν αποτέλεσμα δολιοφθοράς.

Για το αν υπήρξε σαμποτάζ, ο πλοίαρχος του Χειμάρρα Σπυρίδων Μπιλλίνης, σε μια απο τις καταθέσεις είπε: «… εγνωρίζομεν ότι υπήρχεν ναρκοπέδιον και ετηρούσαμεν τον δίαυλον συμφώνως με τον χάρτην τελευταίας εκδόσεως». Το ενδεχόμενο ενός σαμποτάζ, κι αυτό «από Γερμανούς», το ανέφερε μόνο στο απολογητικό υπόμνημά του στον ανακριτή.

Ο πλοίαρχος Σπυρίδων Μπιλλίνης ισχυρίστηκε στον ανακριτή ότι αφού έδωσε τις κατάλληλες οδηγίες στον αξιωματικό φυλακής, αποσύρθηκε στο διαμέρισμα χαρτών. Ο πλους συνεχίστηκε μέχρι ώρας 04.00,οπότε έγινε η προβλεπόμενη αλλαγή φυλακής στον πηδαλιούχο, στον αξιωματικό φυλακής γέφυρας και στο μηχανοστάσιο. Ώρα 04.10. το σκάφος συγκλονίστηκε, τραντάχτηκε ολόκληρο από ισχυρή δόνηση, τα φώτα έσβησαν, το πηδάλιο κόλλησε στη θέση όλο δεξιά και οι ατμοί άρχισαν να βγαίνουν από το μηχανοστάσιο.

Η Εκτελεστική Επιτροπή της Πανελλήνιας Ναυτικής Ομοσπονδίας δύο μέρες μετά το ναυάγιο έβγαλε ανακοίνωση με την οποία καταγγέλλονταν η αδράνεια του κράτους, τόσο για την περισυλλογή των πτωμάτων όσο και για την περίθαλψη των διασωθέντων.

Ένας από τους επιζήσαντες του ναυαγίου, ο πολιτικός κρατούμενος Αλέκος Ξυλάκης,που μεταφερόταν μαζί με άλλους 35 κρατούμενους του θυμάται:

«Επιβιβαστήκαμε στο “Χειμάρρα” στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης κατά τις 7 το πρωί. Μόλις ξεκίνησε το πλοίο, εμείς οι πολιτικοί κρατούμενοι διαμαρτυρηθήκαμε γιατί μας είχαν δεμένους. Μετά την επίμονη στάση μας, ήρθε ο καπετάνιος και είπε στους αστυνομικούς να μας λύσουν. Τα προβλήματα άρχισαν μόλις το πλοίο βγήκε από τον Θερμαϊκό. Έπαθε βλάβη και για κάποιο χρονικό διάστημα ήμασταν ακυβέρνητοι.

Στη 1 τα ξημερώματα της Κυριακής φθάσαμε στη Χαλκίδα και σε λίγο το “Χειμάρρα” απέπλευσε. Μετά από λίγες ώρες το πλοίο συγκλονίστηκε από μια τρομερή έκρηξη. Επακολούθησε πανικός. Δε λειτουργούσε τίποτε. Επικράτησε απόλυτο σκοτάδι. Το “Χειμάρρα” ήταν ακυβέρνητο. Ολοι οι πολιτικοί εξόριστοι είχαμε συγκεντρωθεί στο κατάστρωμα. Ένας σύντροφός μου, ο Αριστείδης, είχε μία λάμπα θυέλλης και την άναψε.

Ο Παναγιώτης ο Τάρπογλου έρχεται και μας λέει ότι τα αμπάρια γεμίσανε νερό. Από ένα κιβώτιο παίρνουμε σωσίβια. Βγάζω τα ρούχα μου, το φοράω και ζητάω από τους άλλους συγκρατούμενούς μου να κάνουν το ίδιο. Το καράβι απότομα γέρνει αριστερά και αρχίζει να βυθίζεται. Ανέβηκα στην κουπαστή και έπεσα στη θάλασσα. Στο μεταξύ πολλές ναυαγοσωστικές βάρκες άρχισαν να αναποδογυρίζουν γιατί ήταν υπερφορτωμένες.

Οι στιγμές ήταν εφιαλτικές. Από όλα τα σημεία ακούγονταν σπαρακτικές κραυγές βοήθειας. Κολυμπώ μερικά μέτρα και βλέπω τη λάμπα να τρεμοσβήνει και ακριβώς την ώρα εκείνη το πλοίο να χάνεται. Καθώς κολυμπούσα προς την ακτή ένιωθα κάθε λίγο τα σώματα των πνιγμένων που ανέβαιναν στην επιφάνεια του νερού.

Μετά από ώρες έφθασα στην ακτή. Στις δέκα το πρωί πέρασε ένα καϊκι και όπως οι ναυτικοί με είδαν να στέκομαι γυμνός στην ακτή, ήρθαν κοντά μου».

Σύμφωνα με στοιχεία, που μπόρεσαν να συγκεντρώσουν οι επιζήσαντες του ναυαγίου πολιτικοί εξόριστοι, κατά τη βύθιση της “Χειμάρρας” έχασαν τη ζωή τους οι παρακάτω:

1. Ζαγουρτζής Ν.

2. Δούκας.

3. Κάκαβος.

4. Μαγαζώης Αρ.

5. Αδαμίδης Κ.

6. Ισσόπουλος Αρ.

7. Ματσαβίδου Ελ.

8. Αλβέρτος Κ.

9. Τζορμπαζηκωστής Κ.

10. Ταξιντάρης Κ.

11. Απέργης Γρ.

12. Τσαρδάκης Γ.

13. Μπατζάκης Ν.

14. Ρουμελιώτης Χ.

15. Καλλικρατίδης Ι.

16. Λυκάρτσης Σ.

17. Γερογιάννης Ι.

18. Νότογλου Ευαγ.

19. Χρυσοχέρη Αθ.

Δεν υπάρχουν τα ονόματα των υπόλοιπων αγνοούμενων πολιτικών εξόριστων, ούτε έγινε γνωστό κάτι για την τύχη τους.

Διασώθηκαν οι:

1. Βούτσας Α.

2. Πασδατίδης Ν.

3. Τάρπογλου Κ.

4. Τσακνής Αθ.

5. Τόπκας Α.

6. Στεφανίδης Ν.

7. Κοντοστάθης Σ.

8. Στοϊδης Χρ.

9. Δεληγιαννίδης Ν.

10. Ξυλάκης Αλ.

Διαβάστε επίσης:

Πλακιωτάκης: Προτεραιότητά μας η ενίσχυση της παγκόσμιας ισχύος της ελληνικής ναυτιλίας