Ρώσοι ολιγάρχες: Οι κερδισμένοι και οι χαμένοι των κυρώσεων – Ο ρόλος του αλώβητου Vladimir Potanin

Την ώρα που πολλοί Ρώσοι ολιγάρχες προσπαθούν να μεταφέρουν τα περιουσιακά τους στοιχεία και να μετακινήσουν τα σούπερ γιοτ τους στον απόηχο των δυτικών κυρώσεων, ο πλουσιότερος άνθρωπος της χώρας, Vladimir Potanin, παραμένει σχεδόν αλώβητος.

Η εξαγορά της Rosbank από τον Potanin

Η Interros Capital του Potanin, η οποία επανεγκαταστάθηκε στη Ρωσία από την Κύπρο τον Δεκέμβριο, συμφώνησε τη Δευτέρα να αγοράσει ολόκληρο το μερίδιο που κατείχε η Societe Generale στη Rosbank PJSC.

Πρόκειται για μία επένδυση που ο Potanin γνωρίζει καλά: αυτός και ο συνάδελφός του δισεκατομμυριούχος Mikhail Prokhorov ήταν ιδιοκτήτες της τράπεζας κατά το παρελθόν, είχα προσλάβει στελέχη και σχεδίαζαν να την βάλουν στο χρηματιστήριο στα μέσα της δεκαετίας του 2000, μέχρι που η SocGen απέκτησε ποσοστό 10%.

Μέσα σε λίγα χρόνια, η τράπεζα με έδρα το Παρίσι, κατάφερε να πάρει τον έλεγχο της ρωσικής Rosbank, ο Prokhorov δεν ήταν πλέον μέτοχος και ο Potanin ρευστοποίησε το υπόλοιπο μερίδιο του.

Ήταν μια δύσκολη περίοδος για τον Potanin, 61 ετών, τον πρόεδρο της MMC Norilsk Nickel PJSC. Η ρωσική εταιρεία εξόρυξης και τήξης νικελίου και παλλαδίου αντιμετωπίζει αυξημένα κόστη ναύλων και προβλήματα ασφάλισης και είναι πιο δύσκολο να βρει πλοία για να μεταφέρει το νικέλιό του, σύμφωνα με πληροφορίες του bloomberg.

Η προγραμματισμένη επένδυση 90 δισεκατομμυρίων ρουβλίων (1 δισεκατομμύριο δολάρια) της Interros σε ρωσικά έργα που απευθύνονται σε διεθνείς τουρίστες ενδέχεται να ανασταλεί μερικώς. Και ο ίδιος έχει χάσει τις θέσεις του σε μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς στη Νέα Υόρκη που καλλιέργησε επί δεκαετίες, προκειμένου να βρεθεί δίπλα στην παγκόσμια ελίτ.

Ωστόσο, η ικανότητα του Potanin να προχωρήσει σε μια σημαντική εξαγορά από την τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα της Γαλλίας τον διαφοροποιεί σε μεγάλο βαθμό από τους άλλους ολιγάρχες της γενιάς του: Δεν υπόκειται σε κυρώσεις στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο ή την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αν και άλλοι δισεκατομμυριούχοι, όπως ο Vladimir Lisin, έχουν επίσης αποφύγει τις κυρώσεις, ο Potanin που χρησιμοποιεί την περιουσία του ύψους 29 δισεκατομμυρίων δολαρίων για να συνάψει συμφωνίες με τη Δύση, βρίσκεται σε εκ διαμέτρου αντίθετη θέση από αυτή των Mikhail Fridman και Petr Aven, που έχουν πει σε συνεντεύξεις τους ότι οι κυρώσεις κατέστρεψαν τη ζωή τους.

“Ένας λόγος για τον οποίο είναι δυνατή η συμφωνία με την SoGen είναι ότι δεν περιλαμβάνεται στη λίστα κυρώσεων”, δήλωσε ο Jerome Legras, διευθύνων σύμβουλος στο Παρίσι της Axiom Alternative Investments. Αν και οι πλήρεις όροι της συμφωνίας δεν αποκαλύφθηκαν, η SocGen είπε ότι θα δεχθεί πλήγμα περίπου 3 δισεκατομμύρια ευρώ (3,3 δισεκατομμύρια δολάρια) από την πώληση. Αυτό υποδηλώνει ότι όσο το τραπεζικό σύστημα της Ρωσίας δεν καταρρέει, ο Potanin «θα έχει κάνει σημαντικά βήματα προόδου», είπε ο Legras.

Σε δήλωση μέσω της Interros, ο Potanin είπε ότι αγόρασε το μερίδιο της SocGen «για να διατηρήσει τη σταθερότητα της Rosbank και να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για τους πελάτες και τους συνεργάτες της».

Ο Potanin είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος της Ρωσίας, σε μεγάλο βαθμό λόγω της συμμετοχής του στο Nornickel όπου κατέχει περίπου το ένα τρίτο, σύμφωνα με τον Bloomberg Billionaires Index.

Είναι ένας από τους πρώτους ολιγάρχες της χώρας που είναι ακόμα πλούσιος, κερδίζοντας τη δεκαετία του 1990 μαζί με τον Fridman, τον Aven και άλλους τραπεζίτες, από την ιδιωτικοποίηση εταιρειών φυσικών πόρων μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Ο Potanin ήταν επίσης πρώτος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης υπό τον Boris Yeltsin.

Παραμένει αλώβητος

Ο Καναδάς πρόσθεσε πρόσφατα τον Potanin στον κατάλογο κυρώσεων, και είναι η πρώτη φορά που μια δυτική κυβέρνηση τον έβαλε στο στόχαστρο μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Ο Leonid Mikhelson, ο δεύτερος πλουσιότερος άνθρωπος της Ρωσίας, είχε επίσης γλιτώσει τις κυρώσεις για περισσότερο από ένα μήνα, αλλά έκτοτε μπήκε στο στόχαστρο του Καναδά και του Ηνωμένου Βασιλείου.

Οι ειδικοί θεωρούν μυστήριο το γεγονός ότι ο Potanin παραμένει σε μεγάλο βαθμό αλώβητος: Η εταιρεία του Nornickel αντιπροσωπεύει περίπου το 40% της παγκόσμιας παραγωγής παλλαδίου, το οποίο βοηθά στη μείωση της ρύπανσης από τα αυτοκίνητα, και το 20% του νικελίου υψηλής ποιότητας, ενός βασικού μετάλλου στα ηλεκτρικά οχήματα.

Οποιαδήποτε ποινή επιβληθεί στην εταιρεία θα μπορούσε να γυρίσει μπούμερανγκ στις δυτικές κυβερνήσεις λόγω ελλείψεων προμηθειών και υψηλότερων τιμών για ζωτικής σημασίας πρώτες ύλες.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν «δεν μπορεί να πει ότι για όλο το νικέλιο που έρχεται από τη Ρωσία, θα το πετάξουμε στο λιμάνι της Βοστώνης», δήλωσε ο Jay Newman, πρώην διαχειριστής χαρτοφυλακίου στην Elliott Management Corp., σε τηλεφωνική συνέντευξη. Οι κυρώσεις «δεν απευθύνονται σε άτομα των οποίων τα προϊόντα χρειαζόμαστε».

Ωστόσο, ο Μπάιντεν έχει λάβει κάποια μέτρα για να διορθώσει την ανισορροπία των πρώτων υλών. Επικαλέστηκε τον νόμο για την αμυντική παραγωγή στις 31 Μαρτίου για να αυξήσει την εγχώρια παραγωγή νικελίου και να απογαλακτίσει τη χώρα από «αναξιόπιστες ξένες πηγές» για κρίσιμα ορυκτά και μέταλλα. Περίπου το 20% του νικελίου προέρχεται από τη Ρωσία, μεγάλο μέρος του οποίου από το ορυχείο Nornickel του Potanin που κάποτε ήταν γκουλάγκ της Σιβηρίας.

Τα προβλήματα της Nornickel

Ενώ η Nornickel εξακολουθεί να διανέμει τα μέταλλα της στο πλαίσιο μακροπρόθεσμων συμφωνιών με βιομηχανικούς πελάτες, μερικές από τις μεγαλύτερες εταιρείες μεταφορών στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της A.P Moller-Maersk, διέκοψαν τις κρατήσεις εντός και εκτός Ρωσίας. Οι αποστολές παλλαδίου, που παραδοσιακά πραγματοποιούνται με επιβατικά αεροσκάφη, έπρεπε να επαναδρομολογηθούν με πτήσεις από τη Ρωσία, περιορισμένες σε λίγους μόνο προορισμούς.

Η φινλανδική εταιρεία Outokumpu Oyj, ένας από τους μεγαλύτερους κατασκευαστές ανοξείδωτου χάλυβα στον κόσμο, και η γερμανική BASF SE απομακρύνονται μεταξύ άλλων από το ρωσικό νικέλιο. Η Outokumpu Oyj είπε ότι αναζητά εναλλακτικές λύσεις, ενώ η BASF δήλωσε ότι εκπληρώνει τις υπάρχουσες συμβάσεις, αλλά δεν επιδιώκει νέες συναλλαγές με τη Nornickel.

Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της εταιρείας είναι επίσης ανησυχητικό – η Nornickel είναι ο μεγαλύτερος ρυπαντής στον κόσμο από ανθρωπογενές διοξείδιο του θείου, σύμφωνα με μια έκθεση της Greenpeace για το 2020.

Η εταιρεία επενδύει περισσότερα από 4 δισεκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή εγκαταστάσεων δέσμευσης και αξιοποίησης θείου στο Norilsk. Είναι μέρος μιας στρατηγικής για «δραματική» μείωση των εκπομπών, δήλωσε εκπρόσωπος της Nornickel.

Ο Μπάιντεν «δέχεται τεράστια πίεση να επιβάλει κυρώσεις σε οτιδήποτε ρωσικό μπορεί να εντοπίσει, συμπεριλαμβανομένου του νικελίου», δήλωσε ο Michael Klare, συγγραφέας του «Πόλεμοι των πόρων: Το νέο τοπίο της παγκόσμιας σύγκρουσης». «Αυτή θα είναι μια σκληρή πράξη εξισορρόπησης επειδή υπάρχουν τόσα πολλά πολύτιμα υλικά που προέρχονται από τη Ρωσία και είναι κρίσιμα για την παγκόσμια οικονομία».

«Αλλά οι άνθρωποι είναι πολύ ​​θυμωμένοι», είπε. «Οι κυρώσεις μπορεί να έχουν μεγάλη χρονική διάρκεια και θα υπάρξουν οικονομικές συνέπειες».

Ρεαλιστικές κινήσεις

Στις ελάχιστες δημόσιες παρατηρήσεις του για την κρίση στην Ουκρανία, ο Potanin έχει κάνει νύξεις για αυτές τις εντάσεις. Έχει εκφράσει την αντίθεσή του στα αντίποινα της χώρας κατά των διεθνών κυρώσεων και προειδοποίησε να μην καίγονται οι γέφυρες με ξένες εταιρείες που εγκαταλείπουν τη Ρωσία, τασσόμενος υπέρ των “μελετημένων, ρεαλιστικών” κινήσεων.

“Υπό το πρίσμα των οικονομικών περιορισμών που στρέφονται κατά της Ρωσίας, μπορεί να υπάρχει μια κατανοητή επιθυμία να ενεργήσουμε συμμετρικά”, δήλωσε ο Potanin στο κανάλι Telegram της Norilsk Nickel στις 11 Μαρτίου. “Αλλά το παράδειγμα των δυτικών χωρών δείχνει ότι οι οικονομίες τους υποφέρουν από την επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Πρέπει να είμαστε πιο σοφοί και να αποφύγουμε ένα σενάριο όπου τα αντίποινα πλήττουν εμάς τους ίδιους».

Η περιουσία του Potanin έχει καλύτερη πορεία από αυτή των περισσότερων Ρώσων που παρακολουθούνται από το Bloomberg Billionaires Index. Η καθαρή του περιουσία είναι μειωμένη κατά περίπου 100 εκατομμύρια δολάρια, από την ημέρα πριν από την εισβολή στην Ουκρανία.

Η μετεγκατάσταση της Interros στη Ρωσία μπορεί να βοηθήσει στην προστασία των περιουσιακών στοιχείων του από πιθανές κυρώσεις, καθώς και από την αξίωση διαζυγίου ποσού έως και 7 δισεκατομμύρια δολάρια για την οποία δίνει μάχη στο Λονδίνο.

Η εταιρεία συμμετοχών κατέχει το μεγαλύτερο μέρος των περιουσιακών της στοιχείων στη Ρωσία και θεωρεί φυσικό να επενδύει από τη Ρωσία, ειδικά καθώς τα οφέλη που της προσφέρονται παρέχονται μόνο σε διεθνείς offshore παραδείσους, ανέφερε ο Potanin σε δήλωση.

Όσον αφορά τη Rosbank, η συμφωνία με την Interros ήρθε «μετά από αρκετές εβδομάδες εντατικής εργασίας», είπε η SocGen. Εκτιμά ότι η συμφωνία θα κλείσει τις επόμενες εβδομάδες, εν αναμονή της έγκρισης των ρυθμιστικών αρχών.

Διαβάστε ακόμη:

Ποιοι είναι οι ολιγάρχες της Ρωσίας και κατά πόσο μπορούν να επηρεάσουν τον Πούτιν;

Γιατί οι μισοί από τους 20 πλουσιότερους μεγιστάνες της Ρωσίας δεν υπόκεινται σε κυρώσεις