Εν αναμονή του Μηχανισμού για τα υπερκέρδη των Προμηθευτών Ενέργειας που έχει προαναγγείλει το ΥΠΕΝ για τις επόμενες μέρες, πληθαίνουν οι προβληματισμοί για τον τρόπο που θα υπολογίζει τα υπερκέρδη.

Ο ειδικός μηχανισμός ανάκτησης των υπερκερδών στην προμήθεια του ρεύματος, αναφέρουν πηγές από τους προμηθευτές,   δεν μπορεί να καταλήγει στο τι είναι  κέρδος μόνο μετρώντας τη διαφορά μεταξύ της τιμολόγησης και του κόστους της ενέργειας, καθώς υπάρχουν και άλλα πρόσθετα κόστη που οφείλει να υπολογίσει, όπως το κόστος ασφάλισης κινδύνου, το risk premium, το αποτέλεσμα της αντιστάθμισης, το χρηματοοικονομικό κόστος της αυξημένης ρευστότητας που απαιτείται, αλλά και τον κίνδυνο επισφαλών απαιτήσεων που πρέπει οι εταιρείες να καλύψουν.

Τονίζουν, ότι τα κέρδη μπορούν να περιγραφούν με ασφάλεια, μόνο στους ισολογισμούς και αν υπολογιστούν με προχειρότητα, προειδοποιούν ότι θα αμφισβητηθούν νομικά. Επίσης, σημειώνουν, ότι αν υπολογίζονται τα υπερκέρδη από το Μηχανισμό κάθε τρεις μήνες, όπως έχει πει το ΥΠΕΝ, θα δημιουργηθεί σοβαρό λογιστικό πρόβλημα στους μήνες Νοέμβριο-Δεκέμβριο-Ιανουάριο, καθώς οι εταιρείες, ενώ θα έχουν κλείσει τη χρήση 2022, θα κληθούν το 2023 να επιστρέψουν ποσά, τα οοία δεν θα γνωρίζουν πόσα είναι στο κλείσιμο του έτους…

Γιατί υπάρχουν υπερκέρδη

Σημειώνεται ότι από τον Ιούλιο του 2022, το ΥΠΕΝ αποφάσισε να καταργήσει τη ρήτρα αναπροσαρμογής, που αυτόματα  μετακυλούσε το κόστος της Οριακής Τιμής Συστήματος, που διαμορφώνεται στο χρηματιστήριο Ενέργειας, στα τιμολόγια. Αντίθετα, υποχρέωσε τις εταιρείες προμήθειας, να καθορίζουν τις τιμές πώλησης ενέργειας κάθε μήνα στις 20 του προηγούμενου μήνα, με αποτέλεσμα να προβλέπουν μια τιμή, συμπεριλαμβάνοντας το risk premium, το ασφάλιστρο δηλαδή που πλήρωναν για να αντισταθμίσουν την τιμή που καθόριζαν. Αυτό ήταν αναγκαίο γιατί, αν η τιμή που προέβλεπαν ήταν χαμηλότερη από αυτή που τελικά θα διαμορφωνόταν θα σημείωναν ζημιές. Όμως με τον τρόπο αυτό, συνεκτιμώντας τα έξτρα κόστη, τελικά τιμολογώντας νωρίτερα, τιμολογούσαν ακριβότερα, από τα επίπεδα που τελικά τον επόμενο μήνα διαμορφωνόταν η χονδρεμπορική τιμή ενέργειας.

Και καθώς, δεν επιτρέπονται εκπτώσεις από τα κέρδη του προηγούμενου μήνα, τα παραπάνω αυτά ποσά δεν επιστρέφονται. Προκειμένου να επιστραφούν, το ΥΠΕΝ εξήγγειλε το Μηχανισμό Ανάκτησης Υπερκερδών, ο οποίος σύντομα αναμένεται να ανακοινωθεί, καθώς και να προσδιοριστεί ο τρόπος που θα υπολογίζονται τα υπερκέρδη.

Όπως αναφέρει ο  ΕΣΠΕΝ, ο Σύνδεσμος των Προμηθευτών Ενέργειας, ήδη ο τρόπος τιμολόγησης έχει προκαλέσει μεγάλη αβεβαιότητα στον κλάδο και τονίζει ότι η φορολόγηση των “υπερκερδών” θα πρέπει να λάβει υπόψη το πραγματικό κόστος των προμηθευτών και το πρόβλημα ρευστότητας που δημιουργείται.

Ειδικότερα, όπως αναφέρει:

“Ο Σύνδεσμος μας είχε από την πρώτη στιγμή επισημάνει ότι οι διατάξεις του Νόμου 4951/2022 (άρθ. 138) αναφορικά με την τιμολόγηση των τελικών πελατών βάσει προβλεπόμενων τιμών, σε τόσο ευμετάβλητες συνθήκες, εκ των πραγμάτων θα οδηγούσε σε αύξηση των τιμολογίων λόγω του πολύ υψηλού ασφάλιστρου (risk premium) που πρέπει να καταβληθεί από τους προμηθευτές στα πλαίσια της αντιστάθμισης του σχετικού κινδύνου μέσω χρηματοπιστωτικών παραγώγων (hedging).

Ιδίως οι μακροχρόνιες προβλέψεις, για διάστημα σχεδόν δύο μηνών, δημιουργούν ακόμα υψηλότερο κόστος, εφόσον ο κίνδυνος των margin calls δρα πολλαπλασιαστικά επί των ήδη υψηλών ασφαλίστρων. Σημειώνεται δε ότι, οι συγκεκριμένες διατάξεις ουδέποτε παρουσιάστηκαν σε δημόσια διαβούλευση, ούτε συζητήθηκαν στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής.

Στο πλαίσιο αυτό, λίγους μήνες μετά την εφαρμογή των εν λόγω διατάξεων, προκαλεί εντύπωση η εξαγγελία νέας -αιφνίδιας- νομοθετικής ρύθμισης που αποσκοπεί στην αντιμετώπιση της αύξησης των τελικών τιμολογίων προμήθειας μέσω της έκτακτης φορολόγησης των προμηθευτών ενέργειας, όταν έχει εξ αρχής επισημανθεί ότι ο συγκεκριμένος μηχανισμός θα επέβαλε την ενσωμάτωση του κινδύνου των αγορών και του κόστους της αντιστάθμισης αυτού, στα προσφερόμενα τιμολόγια και θα οδηγούσε στην αύξηση τους.

Εντύπωση προκαλεί ιδίως το γεγονός ότι, η αύξηση στις τελικές χρεώσεις των καταναλωτών φαίνεται να αποδίδεται στις εμπορικές πρακτικές των προμηθευτών ενέργειας, που εμφανίζονται ως να απολαμβάνουν υπερκέρδη, τη στιγμή μάλιστα που εκ του νόμου, στα πλαίσια της συγκεκριμένης ρύθμισης, δεν επιτρέπεται να χορηγήσουν στους πελάτες τους εκπτώσεις που συνδέονται με το ύψος των τιμών στην Προημερήσια Αγορά ή με οποιοδήποτε ex-post δείκτη του χονδρεμπορικού κόστους.

Στην περίπτωση δηλαδή που οι προβλεπόμενες τιμές του χονδρεμπορικού κόστους υπερβαίνουν αυτές που εν τέλει διαμορφώνονται στην αγορά, οι προμηθευτές δεν έχουν τη δυνατότητα να εφαρμόσουν έναν σαφώς καθορισμένο και διαφανή μηχανισμό για την επιστροφή των αναλογούντων ποσών των χρεώσεων προμήθειας -μετά τα αποτελέσματα της αντιστάθμισης κινδύνου- στους καταναλωτές.

Επί της ουσίας, η απαγόρευση όλων των εναλλακτικών τύπων τιμολογίων προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας, πέραν των προβλεπόμενων στις εν λόγω διατάξεις, σταθερών και κυλιόμενα σταθερών, καταργεί τη δυνατότητα εφαρμογής οποιασδήποτε εμπορικής πολιτικής, περιορίζει τον ανταγωνισμό και υποχρεώνει τους προμηθευτές να προσφέρουν πανομοιότυπα προϊόντα”.

Στις αυτοτελείς οικονομικές καταστάσεις αποτυπώνονται τα κέρδη

Σε κάθε περίπτωση, αναφέρει ο ΕΣΠΕΝ, ο όποιος σχεδιασμός σχετικής ρύθμισης για την έκτακτη φορολόγηση των προμηθευτών ενέργειας είναι αυτονόητο ότι θα πρέπει να βασίζεται στις αυτοτελείς οικονομικές καταστάσεις των εταιρειών, όπου αποτυπώνεται τόσο το συνολικό κόστος που σχετίζεται με τη δραστηριότητα της προμήθειας, όσο και το πραγματικό κόστος προμήθειας που επωμίζεται ο καταναλωτής, σταθμίζοντας εκπτώσεις και άλλες ωφέλειες επί του ανταγωνιστικού σκέλους των τιμολογίων.

Μεταξύ άλλων, θα πρέπει ασφαλώς να συνυπολογίζεται τόσο το κόστος των ασφαλίστρων κινδύνου (risk premium) όσο και τα αποτελέσματα της αντιστάθμισης αυτού (hedging gains/ losses), καθώς και το κόστος για την κάλυψη των ιδιαιτέρως αυξημένων αναγκών χρηματοοικονομικής ρευστότητας κατά την τρέχουσα περίοδο. Στην αξιολόγηση θα πρέπει προφανώς να ληφθούν υπόψη και οι επισφαλείς απαιτήσεις που σχετίζονται με τις ληξιπρόθεσμες οφειλές και την Καθολική Υπηρεσία και οι οποίες εν τέλει αποτελούν ζημία για τα οικονομικά αποτελέσματα των εταιρειών.

Επισημαίνεται ότι το εύρος και ο βαθμός των διακυμάνσεων των τιμών στη χονδρεμπορική αγορά, σε τόσο ευμετάβλητο περιβάλλον, καθιστούν αδύνατη την αποφυγή ανισορροπιών μεταξύ των τιμολογίων που προσφέρονται στους καταναλωτές βάσει προβλέψεων, και των τιμών όπως εν τέλει διαμορφώνονται στη χονδρεμπορική αγορά, και οι οποίες δύνανται προφανώς να αποβούν εξίσου επιζήμιες ή επωφελείς για τους συμμετέχοντες, ανάλογα με την πορεία της αγοράς.

Όπως έχουμε τονίσει για μια σειρά θεμάτων κατά το τελευταίο διάστημα, η διαδικασία σχεδιασμού των όποιων έκτακτων μέτρων, είναι κρίσιμο να περιλαμβάνει τη διαβούλευση με τους συμμετέχοντες στην αγορά – τουλάχιστον με το μεγαλύτερο μέρος αυτών – ώστε να συνεκτιμώνται στο σύνολο τους τα πραγματικά δεδομένα που άπτονται της λειτουργίας της αγοράς προμήθειας και να διασφαλίζεται κατά το δυνατόν η εύρυθμη και αποτελεσματική λειτουργία του ανταγωνισμού στα πλαίσια των όποιων παρεμβάσεων, προς όφελος των καταναλωτών.