ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Τι έλεγε ο Μπόμπολας για τον Βαρδή, το ράλι σε Alpha και ΠΛΑΘ, γιατί ο Ιβάν βιάζεται να πουλήσει στον Ρέστη, ο άγνωστος εφοπλιστής Ψαρογιώργος και ο Νίκος Πατέρας και ποιοι πλήρωσαν 2.500 για ένα gala στη Νέα Υόρκη
Όλες οι αλλαγές σε επίδομα παιδιού, στέγασης, ελάχιστο εγγυημένο και ανεργίας
Τι εξετάζεται για τα νέα κριτήρια λήψης προνοιακών επιδομάτων
Το σύστημα κατανομής εισοδήματος μετά το 1945 είναι ανεπανόρθωτα χαλασμένο, απειλώντας την οικονομία της αγοράς. Και τα παραδοσιακά εργαλεία αναδιανομής, όπως οι άμεσοι φόροι, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις και οι εργατικοί κανονισμοί, δεν μπορούν να διορθώσουν τα πράγματα.
Το 1942, ο William Beveridge εξέδωσε μια καθοριστική έκθεση που καθιέρωσε ένα πρότυπο για τα κράτη πρόνοιας στη μεταπολεμική εποχή.Αναγνώρισε ότι το παλαιό σύστημα κοινωνικής προστασίας είχε καταρρεύσει και ότι ήταν «καιρός για επανάσταση, όχι για επιδιόρθωση». Η πρόκληση, έλεγε ο Beveridge, ήταν να σκοτώσουμε πέντε γίγαντες: ασθένεια, αδράνεια, άγνοια, κακοδιαχείριση και θέληση.
Σήμερα, είναι το σύστημα κατανομής εισοδήματος μετά το 1945 που έχει καταρρεύσει ανεπανόρθωτα, απειλώντας μία οικονομική κατάρρευση και διακινδυνεύοντας αυτό που ο Klaus Schwab ονομάζει «Παγκοσμιοποίηση 4.0». Σήμερα πρέπει να πολεμήσουμε οκτώ νέους γίγαντες. Για να γίνει αυτό, χρειαζόμαστε κατεπειγόντως ένα σύστημα κατανομής εισοδήματος του εικοστού πρώτου αιώνα στο οποίο ένα βασικό εισόδημα παίζει κεντρικό ρόλο. Ένα τέτοιο σύστημα μπορεί να μην σκοτώνει τους οκτώ γίγαντες του σήμερα, αλλά θα τους εξασθενούσε σημαντικά.
Ο πρώτος γίγαντας είναι η ανισότητα – η τεράστια αύξηση των ανισοτήτων εισοδήματος και πλούτου σε χώρες που ξεπερνούν πολύ αυτό που αποτυπώνεται με μετρήσεις όπως ο συντελεστής Gini. Ένα αυξανόμενο μερίδιο του συνολικού εισοδήματος καταλαμβάνεται ως ενοίκιο από τους ιδιοκτήτες φυσικών, οικονομικών και αποκαλούμενων πνευματικών δικαιωμάτων. Εν τω μεταξύ, οι πραγματικοί μισθοί έχουν παραμείνει στάσιμοι ή μειωθεί και όλο και περισσότεροι άνθρωποι πέφτουν μέσα από όλο και μεγαλύτερες τρύπες στο δίχτυ κοινωνικής ασφάλισης. Τα παραδοσιακά εργαλεία αναδιανομής, όπως οι άμεσοι φόροι, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις και οι εργατικοί κανονισμοί, δεν μπορούν να αντιστρέψουν αυτές τις διαρθρωτικές αλλαγές, όσο κι αν το επιθυμούν οι αριστεροί.
Αυτό που χρειάζεται είναι ένα νέο σύστημα κατανομής εισοδήματος που να αποκαθιστά την οικονομία της αγοράς, αντί να τη στρεβλώνει. Ανακυκλώνοντας τα ενοίκια που καταλαμβάνονται σήμερα από την πλουτοκρατία και την ελίτ σε όλους, ένα βασικό εισόδημα που καταβάλλεται ως κοινό μέρισμα θα ήταν ο πυρήνας ενός μεταρρυθμισμένου συστήματος. Σε αντίθεση με όσα ισχυρίζονται ορισμένοι επικριτές, ένα βασικό εισόδημα δεν θα ήταν οπισθοδρομικό. Εφόσον θα καταβάλλεται ίσα και οιονεί καθολικά από το εισόδημα των ενοικίων, θα είναι αναγκαστικά προοδευτικό.
Η δεύτερη απειλή είναι η οικονομική ανασφάλεια. Το κράτος πρόνοιας υποτίθεται ότι ασφαλίζει τους εργαζόμενους από ενδεχόμενους κινδύνους και σοκ. Ωστόσο, αποτυγχάνει εξαιτίας της μειωμένης κοινωνικής ασφάλισης, των ευέλικτων αγορών εργασίας και της εκτεταμένης τεχνολογικής αναστάτωσης, μεταξύ άλλων αιτιών. Επιπλέον, η σημερινή οικονομική ανασφάλεια χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα σχετικά με το μέλλον, αντί για τους γνωστούς κινδύνους. Οι άνθρωποι αισθάνονται ότι απειλούνται από “άγνωστα άγνωστα” έναντι των οποίων εξ ορισμού δεν μπορούν να ασφαλιστούν. Σε μια ανοικτή, παγκοσμιοποιημένη οικονομία, μόνο ένα βασικό εισόδημα μπορεί να εγγυηθεί τη βασική ασφάλεια.
Ο επόμενος γίγαντας, και στενά συνδεδεμένος με τους δύο πρώτους, είναι το χρέος. Εκατομμύρια ζουν στην κόψη του ξυραφιού, με απλήρωτα ενοίκια, λογαριασμούς και πιστωτικές κάρτες υψηλού κόστους. Μια σημαντική αύξηση των επιτοκίων ή μια οικονομική ύφεση θα μπορούσε να προκαλέσει μια χιονοστιβάδα αγωνίας. Είναι αλήθεια ότι ένα βασικό εισόδημα δεν θα λύσει το πρόβλημα του χρέους, αλλά τα πιλοτικά έργα δείχνουν ότι όταν οι άνθρωποι γνωρίζουν πως ένα ποσό έρχεται τακτικά, είναι πιο πιθανό να πληρώσουν τα χρέη και να αποκτήσουν μεγαλύτερο έλεγχο των οικονομικών τους.
Τέταρτος γίγαντας, και πάλι συσχετιζόμενος, είναι το άγχος. Πρόκειται για μια παγκόσμια πανδημία, με όλο και περισσότερους ανθρώπους που πάσχουν από κατάθλιψη, ψυχικές ασθένειες, αυτοκτονικές τάσεις και σωματικές ασθένειες που συνδέονται με εργασιακές πιέσεις, ανασφάλεια, ανισότητα και αισθήματα ανεπάρκειας μεταξύ πολλών ανθρώπων που αντιλαμβάνονται ότι απλώς λιγουρεύονται τη βιτρίνα του καταναλωτισμού. Ένα βασικό εισόδημα δεν θα θεραπεύσει την πανδημία του άγχους, αλλά θα μειώσει την ένταση και την επικράτησή της.
Ο πέμπτος γίγαντας είναι ο συνεχώς αυξανόμενος πληθυσμός αυτών που ζουν στην επισφάλεια – τα εκατομμύρια των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν μια ζωή ασταθούς, συχνά απλήρωτης εργασίας, που πρέπει να βασίζονται μόνο σε μισθούς. Είναι ικέτες οι οποίοι εξαρτώνται από τη διακριτική ευχέρεια των γραφειοκρατών, μελών της οικογένειας και περιστασιακών εργοδοτών. Ένα βασικό εισόδημα θα προσέφερε την απαραίτητη ηρεμία σε αυτούς τους ανθρώπους και θα τους έκανε να αισθάνονται λιγότερο σαν ζητιάνοι.
Τα ρομπότ είναι ο έκτος κίνδυνος. Είμαι σκεπτικός απέναντι στις ανησυχητικές προβλέψεις των γκουρού της τεχνολογίας και των οικονομολόγων που πιστεύουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη και η τεχνολογική μαγεία θα οδηγήσουν σύντομα σε μαζική απομάκρυνση των ανθρώπων. Ακόμα, η συνεχιζόμενη τεχνολογική επανάσταση αναμφισβήτητα αποδιοργανώνει και, αν και μπορεί να επιταχύνει την ανάπτυξη, θα συνεχίσει να εντείνει τις ανισότητες. Ένα βασικό εισόδημα θα βοηθούσε να μοιραστούν τα κέρδη ευρύτερα.
Η απειλή εξαφάνισης από την υπερθέρμανση του πλανήτη και την οικολογική καταστροφή είναι ο έβδομος γίγαντας που πρέπει να αντιμετωπίσουμε και μπορεί να αποδειχθεί ο πιο αποφασιστικός παράγοντας για την κινητοποίηση της στήριξης σε ένα βασικό εισόδημα. Η απειλή πρέπει να καταπολεμηθεί με νέους και αυξημένους οικολογικούς φόρους ή εισφορές. Επιστρέφοντας τα εισοδήματα των “πράσινων” εισφορών στους ανθρώπους ως ίσα κοινά μερίσματα – μια μορφή βασικού εισοδήματος – θα μετατρέψουμε τα μη δημοφιλή οπισθοδρομικά μέτρα σε προοδευτικά. Αυτό συμβαίνει ήδη στον Καναδά, με οδηγό μια επιτυχημένη πρωτοβουλία στη Βρετανική Κολούμπια. Επιπλέον, η έρευνά μας δείχνει ότι ένα βασικό εισόδημα θα έγερνε την οικονομική δραστηριότητα προς τις προσωπικές υπηρεσίες, την κοινοτική και την εθελοντική εργασία, περιορίζοντας το «έλλειμμα φροντίδας» που χάσκει στις γηράσκουσες κοινωνίες.
Ο όγδοος γίγαντας που εμποδίζει το δρόμο προς ένα ακμάζον, περιεκτικό οικονομικό σύστημα είναι ο λαϊκισμός, ο οποίος σε ορισμένες περιπτώσεις γίνεται γρήγορα νεοφασισμός. Η υποστήριξη για τους λαϊκιστές έχει επίσης αυξηθεί δραματικά στην Ευρώπη, χωρίς αμφιβολία λόγω χρόνιας οικονομικής ανισότητας, ανασφάλειας, χρέους, άγχους και θυμού. Ένα βασικό εισόδημα θα έκανε πολλούς περισσότερους ανθρώπους να αισθάνονται σαν πολίτες με αξία που συμμετέχουν στη δημοκρατία.
Έχω εργαστεί πάνω στις πολιτικές βασικού εισοδήματος επί τρεις δεκαετίες και έχω συμμετάσχει σε πιλοτικές παραλλαγές σε τέσσερις ηπείρους. Καθώς οι οικονομικές, πολιτικές και περιβαλλοντικές απειλές για το μέλλον μας πολλαπλασιάζονται, η καθιέρωση ενός καθολικού ατομικού βασικού εισοδήματος είναι πιο σημαντική από ποτέ.
