Τον περασμένο Δεκέμβριο, σε τρεις εταιρείες στον χώρο των βρεφικών ειδών επιβλήθηκαν από την Επιτροπή Ανταγωνισμού πρόστιμα συνολικού ύψους 314.349 ευρώ για πρακτικές καθορισμού τιμών μεταπώλησης, στο πλαίσιο κάθετης σύμπραξης με τα δίκτυα διανομής τους.

Πρόκειται για μια υπόθεση που δείχνει πώς η συντονισμένη επιβολή ενιαίας τιμολογιακής πολιτικής μπορεί να πλήξει τον ανταγωνισμό, να περιορίσει τις προσφορές και, τελικά, να επιβαρύνει τον καταναλωτή με υψηλότερες τιμές. Ταυτόχρονα, αναδεικνύει πώς μπορούν να «στηθούν» οι τιμές στην αγορά και τι αντίκτυπο έχει αυτό στον περιορισμό του ανταγωνισμού και, εν τέλει, στις τιμές που πληρώνει ο καταναλωτής.

1

Η απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού, που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες ημέρες στο ΦΕΚ, φέρνει στο φως τον τρόπο με τον οποίο οι εμπλεκόμενες εταιρείες παρακολουθούσαν τις τιμές, επενέβαιναν στις αποκλίσεις και διασφάλιζαν την τήρηση των συμφωνημένων όρων σε όλη την αλυσίδα λιανικής, μέσα από συστηματικές πρακτικές και την ανταλλαγή ευαίσθητων πληροφοριών. Εκτός, όμως, από τη συγκεκριμένη υπόθεση, η οποία, όπως είναι γνωστό, αφορά τις εταιρείες Σκαρμούτσος, Φαρμέξ και Περαμάξ, η απόφαση δίνει μια εικόνα για το πώς λειτουργεί η Επιτροπή Ανταγωνισμού και τα βήματα που ακολουθούνται από τη στιγμή που θα λάβει μια ανώνυμη καταγγελία στην πλατφόρμα Whistleblowing, μέχρι την τελική εκδίκαση της υπόθεσης και την επιβολή προστίμων.

Στην πλατφόρμα Whistleblowing η πρώτη καταγγελία

Η υπόθεση ξεκίνησε όταν τον Ιανουάριο του 2022, όταν στην πλατφόρμα whistleblowing η Επιτροπή Ανταγωνισμού δέχτηκε μια καταγγελία. Ο αποστολέας ανέφερε ότι μία εκ των τριών εταιρειών, εισαγωγέα θηλάστρων, καθόριζε τις τιμές μεταπώλησης των προϊόντων της.

Με μηνύματα μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ζητούσε από τους λιανοπωλητές να πουλήσουν στην καθορισθείσα προτεινόμενη τιμή. Σε πολλές δε περιπτώσεις η εταιρεία απειλούσε τους λιανοπωλητές ότι θα προχωρήσει σε διακοπή προμήθειας των προϊόντων της.

Σύμφωνα με τον καταγγέλλων λιανοπωλητή η εταιρεία επέβαλλε εμπράκτως την τιμολογιακή πολιτική της αναλαμβάνοντας τιμωρητικά μέτρα και αντίποινα εις βάρος όσων απέκλιναν. Μάλιστα, όπως υποστήριξε ο αποστολέας του μηνύματος στην πλατφόρμα Whistleblowing, όταν ο ίδιος προσπάθησε να εισάγει συγκεκριμένα προϊόντα από το εξωτερικό, του επεβλήθη πρόστιμο από τον ΕΟΦ για μη συμμόρφωση με κανόνες διανομής κατόπιν «ανώνυμης» καταγγελίας.

Ο λιανοπωλητής υπαινίχθηκε ότι η καταγγελία έγινε από την προμηθεύτρια, λόγω της άρνησής του να συμμορφωθεί στις καθορισθείσες τιμές.

Τι έδειξαν οι δειγματοληπτικοί έλεγχοι για τις λιανικές τιμές

Η προσκόμιση δε ενδεικτικών email από τον καταγγέλλοντα, ήταν αρκετή για να ξεκινήσει η Επιτροπή διερεύνηση των καταγγελιών με πρώτο βήμα μια δειγματοληπτική έρευνα ως προς τις τιμές λιανικής μέσω της πλατφόρμας Skroutz.

Ερευνα η οποία έδειξε ταύτιση/σύμπτωση τιμών σε μεγάλο ποσοστό για προϊόντων για το σήμα Brown’s, το οποίο εισάγει η εταιρεία Φαρμέξ. Ετσι, τον Ιούλιο του 2022 ξεκινά αυτεπάγγελτη έρευνα στις αγορές με έφοδο των ελεγκτών της Επιτροπής, μεταξύ άλλων και στην εταιρεία Φαρμέξ. Τα emails που εντοπίστηκαν κατεδείκνυαν καθορισμό τιμών μεταπώλησης τόσο στην αγορά εισαγωγής, χονδρικής και λιανικής εμπορίας προϊόντων άντλησης και διαχείρισης μητρικού γάλακτος όσο και στην αγορά βρεφικών ειδών στόματος και διατροφής. Ακολούθησε νέα έρευνα τιμών αυτή τη φορά στην αγορά βρεφικών ειδών στόματος και διατροφής, διαπιστώθηκε υψηλή ταύτιση τιμών σε ένα μεγάλο αριθμό προϊόντων, όπως Chicco, Dr. Brown’s, Lorelli Kikka Βοο και έτσι με βάση αυτά τα ευρήματα, ένας νέος κλάδος μπήκε στο στόχαστρο με την εκκίνηση αυτεπάγγελτης έρευνας από τη Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού.

Οι απειλές περί καταγγελιών στην εφορία

Λίγους μήνες αργότερα, με νέα καταγγελία στην πλατφόρμα, έρχεται στο προσκήνιο η αγορά παιδικών καροτσιών και καθισμάτων αυτοκινήτου. Ο whistleblower κατήγγειλε ότι η πλειονότητα των καταστημάτων λιανικής που πωλούν βρεφικά προϊόντα των Lorelli και Kikka Boo είχαν θέσει την ίδια τιμή πώλησης στην πλατφόρμα Skroutz και ότι ο ίδιος δεν συμμετείχε στην εν λόγω πρακτική. Ως αποτέλεσμα, δεχόταν «απειλητικά τηλεφωνήματα από τους Έλληνες αντιπροσώπους» των σχετικών εταιρειών ότι «θα τον καταγγείλουν στην εφορία».

Σε επόμενο μήνυμά του, ο αποστολέας ανέφερε πως ουσιαστικά αναγκάστηκε να παύσει τη λειτουργία του ηλεκτρονικού καταστήματός του, καθώς οι αντιπρόσωποι των εταιρειών Lorelli και Kikka Boo απαγόρευσαν τις πωλήσεις προϊόντων τους προς εκείνον.

Μετά την καταγγελία, ακολουθήθηκαν τα ίδια βήματα. Από την έρευνα λιανικών τιμών διαπιστώθηκε υψηλή ταύτιση τιμών σε μεγάλο αριθμό προϊόντων για τα διερευνώμενα εμπορικά σήματα, τα οποία ήταν τα Britax-Romer, Cangaroo, Chicco, Cybex, Inglesina, Lorelli, Kikka Boo και Peg Perego.

Κατά συνέπεια, η ΓΔΑ εκκίνησε αυτεπάγγελτη έρευνα στη σχετική αγορά παιδικών καροτσιών και παιδικών καθισμάτων αυτοκινήτου. Λόγω της συνάφειας αυτής της αγοράς με την αγορά βρεφικών ειδών στόματος και διατροφής, αλλά και επειδή ορισμένες εταιρείες δραστηριοποιούνται και στις δύο αγορές, αποφασίστηκε η διενέργεια επιτόπιου ελέγχου ταυτόχρονα και στις δύο.

Ο έλεγχος πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2023, με τους ελεγκτές να προχωρούν σε εφόδους, μεταξύ άλλων, στα γραφεία της εταιρείας Σκαρμούτσος – για τις αγορές βρεφικών ειδών στόματος και διατροφής και παιδικών καροτσιών και καθισμάτων αυτοκινήτου – και στα γραφεία της Περαμάξ για τις αγορές παιδικών καροτσιών και καθισμάτων αυτοκινήτου.

Συνεκδίκαση για λόγους ταχύτητας

Από τις έρευνες συλλέχθηκαν αποδεικτικά στοιχεία ικανά να στοιχειοθετήσουν παράβαση των άρθρων 1 του ν. 3959/2011 και 101 ΣΛΕΕ, στο πλαίσιο κάθετων συμπράξεων, για τις τρεις εταιρείες Σκαρμούτσος, Περαμάξ και Φαρμέξ. Η υπόθεση, για λόγους ταχύτητας και μεγαλύτερης διαδικαστικής αποτελεσματικότητας, εξετάστηκε και εκδικάστηκε από κοινού, όπως προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία.

Ακολούθως, η Επιτροπή Ανταγωνισμού, σε συνεδρίασή της στις 30/04/2024, έκρινε ομόφωνα ότι η υπόθεση πληροί τα κριτήρια υπαγωγής στη διαδικασία διευθέτησης διαφορών, λαμβάνοντας υπόψη την πρόθεση των εταιρειών να ενταχθούν στη διαδικασία, τη φύση της παράβασης ως κάθετης σύμπραξης και τον υψηλό βαθμό διαδικαστικής αποτελεσματικότητας. Στη συνέχεια, η υπόθεση ανατέθηκε, κατόπιν κλήρωσης, στον εισηγητή, Γιάννη Στεφάτο, ο οποίος ανέλαβε τη διεξαγωγή διμερών συσκέψεων.

Μετά από αλλεπάλληλες συναντήσεις, κάθε εταιρεία ενημερώθηκε για τα σημαντικότερα στοιχεία της υπόθεσης. Κάθε εμπλεκόμενο μέρος ανέπτυξε επαρκώς τις απόψεις του επί των πραγματικών περιστατικών, γνωστοποίησε τους νομικούς και πραγματικούς ισχυρισμούς του και, τελικά, ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση του εισηγητή για υποβολή Πρότασης Διευθέτησης Διαφοράς.

Τα email που «έκαψαν» τις τρεις εταιρείες

Για τη στοιχειοθέτηση του καθορισμού τιμών μεταπώλησης, η Επιτροπή έλαβε υπόψη της μηνύματα εσωτερικής αλληλογραφίας, καθώς και επικοινωνίες μεταξύ των εταιρειών και λιανοπωλητών, από τις οποίες προκύπτει ότι οι εταιρείες ζητούσαν μέσω email από τους συνεργάτες τους να συμμορφωθούν με την τιμολογιακή πολιτική τους και να μην παρεκκλίνουν από αυτή. Σε περίπτωση αποκλίσεων στη λιανική τιμή, οι εταιρείες δεν εκτελούσαν παραγγελίες μέχρι τη συμμόρφωση των λιανοπωλητών.

Αυτές οι πρακτικές είχαν ως αποτέλεσμα οι ίδιοι οι συμμορφούμενοι λιανοπωλητές να ζητούν από τις εταιρείες παρεμβάσεις όταν διαπίστωναν χαμηλότερες τιμές από ανταγωνιστές και να ενημερώνονται για τυχόν αλλαγές στην τιμολογιακή πολιτική.

Έτσι, υπάλληλοι των εταιρειών παρακολουθούσαν τις τιμές λιανικής τόσο στα φυσικά καταστήματα όσο και στις διαδικτυακές πλατφόρμες αγορών, ελέγχοντας αν τηρούνται οι καθορισμένες τιμές μεταπώλησης. Πολύ συχνά, μάλιστα, η ενημέρωση για τυχόν «παρέκκλιση» προερχόταν από άλλους λιανοπωλητές που διαμαρτύρονταν επειδή κάποιοι είχαν χαμηλότερες τιμές ή μεγαλύτερες εκπτώσεις από τις «επιτρεπόμενες».

Οι επιχειρήσεις που δεν συμμορφώνονταν δεχόταν όχληση από τους υπαλλήλους των εταιρειών, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις οι παραγγελίες τους παρέμεναν σε εκκρεμότητα μέχρι να διορθώσουν τις τιμές.

Σε αρχείο excel οι μη… συμμορφούμενοι

Τέλος, οι εταιρείες κατέγραφαν σε αρχείο Excel τις αποκλίσεις τιμών των λιανοπωλητών, διευκολύνοντας έτσι τις «διορθώσεις».

Στα emails που συνέλλεξε η Επιτροπή Ανταγωνισμού είναι συχνές οι διαμαρτυρίες λιανεμπόρων και φαρμακείων, μέσω των οποίων διατίθενται συγκεκριμένα προϊόντα, ότι ανταγωνιστές τους «σπάνε» τις τιμές, παραθέτοντας μάλιστα σχετικά στοιχεία ή links.

Η απαίτηση για διόρθωση των τιμών ήταν άμεση από την πλευρά των εταιρειών, ενώ σε πολλές περιπτώσεις οι παραγγελίες έμεναν σε εκκρεμότητα μέχρι να γίνουν οι σχετικές αλλαγές.

Οι τρεις εταιρείες, μέσω των πρακτικών τους, περιόρισαν τη δυνατότητα των λιανοπωλητών να καθορίζουν ανεξάρτητα την τιμή πώλησης των προϊόντων, ενώ προχωρούσαν σε όχληση όσων αποκλίνουν από τις προκαθορισμένες τιμές, προκειμένου να επιτευχθεί η συμμόρφωσή τους. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την άμβλυνση του ανταγωνισμού μεταξύ τους, καθιστώντας ουσιαστικά τις προκαθορισμένες τιμές σημείο αναφοράς για την πώληση των συγκεκριμένων προϊόντων.

Με αυτά τα δεδομένα και με αυτό το σκεπτικό, η Ολομέλεια της Επιτροπής έκανε αποδεκτή την εισήγηση του κ. Στεφάτου και επέβαλε πρόστιμα στις τρεις εταιρείες, μειωμένα κατά 15% λόγω της ένταξής τους στη διαδικασία Διευθέτησης Διαφορών.

Η υπόθεση αυτή, πέρα από τα πρόστιμα και τις επιμέρους πρακτικές που αποκαλύφθηκαν, αναδεικνύει με χαρακτηριστικό τρόπο πώς μπορεί να στηθεί ένας μηχανισμός ελέγχου της αγοράς, πώς οι τιμές παραμένουν τεχνητά σταθερές και πώς ο ανταγωνισμός τελικά περιορίζεται. Παράλληλα, φανερώνει τον ρόλο της Επιτροπής Ανταγωνισμού, από την αρχική ανώνυμη καταγγελία μέχρι την τελική απόφαση, αλλά και τη διαδικασία μέσω της οποίας διαχειρίζεται υποθέσεις συντονισμένων πρακτικών και εναρμονισμένων συμπεριφορών.

Διαβάστε επίσης:

Τράπεζα Πειραιώς: Οι αναλυτές «βλέπουν» ισχυρή αξία με το νέο επιχειρηματικό σχέδιο

Ποδαρικό από τον Καναδά για το φετινό κύκλο αξιολογήσεων – Πρώτη η DBRS στις 7 Μαρτίου, έπεται η Moody’s στις 15 Μαρτίου

Financial Times: Ουάσιγκτον και Μόσχα σε ανοιχτή γραμμή για την επανεκκίνηση του Nord Streem 2 – Το σχέδιο και τα εμπόδια