Η λέξη βιωσιμότητα κυριαρχεί δίπλα σε δράσεις Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και λανσαρίσματα προϊόντων. Ωστόσο, υπάρχει ένας τομέας της οικονομίας που δείχνει να την έχει ανάγκη περισσότερο από κάθε άλλον: εκείνος του τουρισμού. Τι σημαίνει, όμως, βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη για τη νέα εποχή που καλείται να εισέλθει η «βαριά βιομηχανία» της χώρας μας;
Στην Ελλάδα – αλλά και σε άλλες χώρες που βιώνουν τουριστική ανάπτυξη – τα τελευταία χρόνια, αποτελεί αντικείμενο συζήτησης το φαινόμενο του υπερτουρισμού. Η βιωσιμότητα φαντάζει ως μοναδική διέξοδος στις συντριπτικές συνέπειες του φαινομένου. Εικόνες από παραλίες με συνωστισμό, νησιώτικοι δρόμοι με… μποτιλιάρισμα και φυσικά τοπία σπιλωμένα από πρόχειρες κατασκευές απειλούν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα των ωραιότερων ελληνικών προορισμών.
Ένα μοντέλο βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης διαμορφώνεται μόνο μέσα από ένα είδος ήπιας δόμησης, συμβατής με την παραδοσιακή, τοπική αρχιτεκτονική. Διαμορφώνεται μόνο μέσα από σεβασμό που αναδεικνύει το φυσικό τοπίο.
Μικρές και μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες που βασίζονται στις αρχές της βιωσιμότητας, αξιοποιούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Πώς γίνεται αυτό; Λαμβάνοντας υπόψη τα χρώματα, το αρχιτεκτονικό ύφος, αλλά και τη φέρουσα ικανότητα των φυσικών πόρων και των υποδομών του τουριστικού προορισμού, ώστε να εντάσσονται κατά το δυνατόν πιο ομαλά σε αυτό, χωρίς να διαταράσσουν το περιβάλλον.
Αν, δε, κατά τη διάρκεια της κατασκευής, μπορούν να αξιοποιηθούν ντόπιοι τεχνίτες που θα εφαρμόσουν παραδοσιακές τεχνικές ή και χρησιμοποιώντας υλικά που προέρχονται από τον ίδιον το χώρο του εργοταξίου, τότε η βιώσιμη δόμηση εφαρμόζεται σε ύψιστο επίπεδο, αφού σέβεται το περιβάλλον ενώ δημιουργεί αξία στις τοπικές κοινωνίες.
Οι επιχειρήσεις που θα τολμήσουν να αντισταθούν στο ευκαιριακό, εύκολο κέρδος, και να αξιοποιήσουν τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη για τον τόπο, φέρνουν και έναν αέρα καινοτομίας καθώς αναπτύσσουν λύσεις και πρότυπα συστήματα που αφορούν την έξυπνη διαχείριση του νερού και της ενέργειας.
Ζητήματα που πολύ συχνά αποτελούν τεράστιο θέμα στα ελληνικά νησιά. Μέσα από έργα επεξεργασίας λυμάτων, έργα πυροπροστασίας, αλλά και ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχωρισμού ανακυκλώσιμων υλικών, δε, οι επιχειρηματίες που θα επενδύσουν στον βιώσιμο τουρισμό, επιτυγχάνουν να διασφαλίσουν την ευρωστία των επιχειρήσεών τους, ενώ παράλληλα προσφέρουν έργο για τις νησιωτικές κοινωνίες.
Προς μια τέτοια κατεύθυνση κινούνται πολλές επιχειρήσεις, και ένα ενδιαφέρον παράδειγμα, που εξυμνείται και από τον διεθνή Τύπο, αποτελεί ο Όμιλος Calilo, οι επενδύσεις του οποίου στο νησί της Ίου συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα των φυσικών πόρων του νησιού.
Η επένδυση στο νησί φέρεται να βασίζεται σε ένα όραμα για ήπια τουριστική ανάπτυξη με υψηλή ποιότητα υπηρεσιών. Και υψηλής ποιότητας υπηρεσίες συνεπάγονται σε προσέλκυση επισκεπτών υψηλής αγοραστικής δύναμης. Το ζητούμενο φαίνεται να είναι μια απόλυτη μεταστροφή των ποιοτικών χαρακτηριστικών των επισκεπτών του νησιού συγκριτικά με τις δύο-τρεις προηγούμενες δεκαετίες.
Η συγκεκριμένη επένδυση μάλιστα έχει ενταχθεί στις στρατηγικές επενδύσεις εθνικής σημασίας, ενώ έχει επιλεχθεί να διατηρηθεί ιδιαίτερα χαμηλή δόμηση, σημαντικά μικρότερη σε σχέση με τα όρια που επιτρέπει ο νόμος για τέτοιας κλίμακας επενδύσεις, ώστε να ενισχύεται ακόμα περισσότερο ο βιώσιμος χαρακτήρας της.
Είναι η στρατηγική αυτή επιλογή του μοντέλου βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης, που με ανώτατο επιτρεπόμενο συντελεστή δόμησης 0.2, τα σχέδια της επένδυσης αυτής στην Ίο διατηρούνται σε ποσοστό μόλις 0.04 έως 0.06.
Σημαντικό επίσης ρόλο για το βιώσιμο χαρακτήρα μιας τουριστικής επένδυσης διαδραματίζουν οι περιοχές προστασίας, που εντάσσονται σε ένα σχέδιο τουριστικής ανάπτυξης, όπου επιτρέπεται μόνο η επέμβαση με έργα αναβάθμισης των δασικών και χορτολιβαδικών εκτάσεων με στόχο την ανάδειξη της αισθητικής αξίας του τοπίου.
Οι επεμβάσεις αυτές είναι απαραίτητο να είναι προϊόν περιβαλλοντικής εκτίμησης και εξαιρετικά περιορισμένης κλίμακας, ώστε να διασφαλίζεται η προστασία του φυσικού τους περιβάλλοντος. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι περιοχές προστασίας που ενσωματώνονται στα επενδυτικά σχέδια του Ομίλου Calilo στην Ίο, καλύπτουν περισσότερο από 80% των συνολικών εκτάσεων του σχεδίου, με τα ανάλογα οφέλη για το φυσικό τοπίο του νησιού ως τουριστικός προορισμός.
«Στη μάχη μεταξύ ανθρώπου και φύσης δεν υπάρχει νικητής, παρά μόνο χαμένοι. Στη βάση αυτής της φιλοσοφίας στηρίζεται το τουριστικό μοντέλο ανάπτυξης που ακολουθούμε στην Ίο», δηλώνει η Βασιλική Πετρίδου, Επικεφαλής του Ομίλου Calilo.
«Αντιλαμβανόμαστε ότι είναι κάποιες φορές δύσκολο να γίνει αυτό αντιληπτό από ένα μέρος της κοινωνίας, καθώς υπάρχει πάντα η δυνατότητα του γρήγορου και ευκαιριακού κέρδους στον τομέα του τουρισμού. Όμως, ο Όμιλός μας έχει υιοθετήσει μια βασική αρχή βιώσιμης ανάπτυξης, σύμφωνα με την οποία τα τοπία και οι προορισμοί που στο βάθος του χρόνου δεν αλλοιώνονται, είναι εκείνα στα οποία ο άνθρωπος συνεργάζεται με τη φύση αντί να την πολεμά. Έτσι, αποτελεί αδιαπραγμάτευτο στόχο μας, η επενδυτική μας δραστηριότητα να γίνεται με όρους βιωσιμότητας, μέσα από ήπια δόμηση και προστασία της φυσικής ομορφιάς του νησιού. Γι’αυτό το λόγο, έχουμε μειώσει μέχρι και 43% την έκταση δόμησης της επένδυσής μας στα επικαιροποιημένα σχέδια που έχουν εγκριθεί από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Με στόχο το νησί το οποίο αγαπήσαμε και στο οποίο επενδύσαμε να συνεχίσει να αποτελεί ένα στολίδι για τις μελλοντικές γενιές», εξηγεί η κα Πετρίδου.
Η επιλογή της χαμηλής δόμησης, έναντι της άναρχης υπερδόμησης, εξασφαλίζει όντως, σε όλες τις περιπτώσεις, εγγυήσεις ότι το φυσικό τοπίο του κάθε τόπου θα παραμείνει εκτός ανθρώπινης επέμβασης, διατηρώντας τη φυσική του ομορφιά και τον παρθένο χαρακτήρα του.
Τελικά αυτό που καλούμαστε να αποφασίσουμε είναι τι είδους τουρισμό αποζητούμε. Μια τουριστική ανάπτυξη που βασίζεται σε νούμερα; ‘Η μια τουριστική ανάπτυξη που έρχεται μέσα από την επένδυση που υλοποιείται λαμβάνοντας υπόψη τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των επισκεπτών που θέλουμε να προσελκύσουμε; Μια τουριστική ανάπτυξη που είναι άκρως παρεμβατική για τον εκάστοτε προορισμό; Ή μια τουριστική ανάπτυξη ήπια που σέβεται απόλυτα το περιβάλλον και συνεπάγεται υψηλής ποιότητας υπηρεσίες;
Η απάντηση φαντάζει προφανής. Μοντέλα πρότυπης τουριστικής ανάπτυξης που στηρίζονται σε αρχές βιωσιμότητας είναι μονόδρομος αν αποζητούμε μια νέα εποχή για τον ελληνικό τουρισμό!