“Ασυνήθιστοι καιροί απαιτούν ασυνήθιστα μέτρα” είχε πει το Μάρτιο του 2022 ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης υποστηρίζοντας στο Bloomberg την τολμηρή τότε, όπως χαρακτηρίστηκε, πρότασή του, για πλαφόν στη χρηματιστηριακή τιμή του φυσικού αερίου TTF. Χρειάστηκαν αρκετές Σύνοδοι, 7 μήνες, πολλά σχέδια και συζητήσεις, συμμαχίες και επιμονή για να γίνει η τολμηρή πρόταση του έλληνα Πρωθυπουργού, απόφαση της Συνόδου.

Μια πρόταση που επιβεβαίωσε πολύ γρήγορα την αποτελεσματικότητά της, αφού και μόνο η σχετική απόφαση  προκάλεσε άμεσα αποκλιμάκωση των τιμών του φυσικού αερίου. Μια εξέλιξη -που αν διατηρηθεί- θα φέρει ελάφρυνση στους προϋπολογισμούς των κρατών μελών που στήριζαν, για λογαριασμό των πολιτών, το υπερβολικό κόστος των τιμών ενέργειας και επομένως έτσι θα αφήσει περισσότερο δημοσιονομικό χώρο για άλλες δράσεις και ελαφρύνσεις.

Επιπλέον, αυτή η απόφαση της Συνόδου των Ευρωπαίων ηγετών, κάνει  τις κυβερνήσεις να κερδίζουν, για μια φορά, την αναμέτρηση με τις κερδοσκοπικές αγορές.

Ειδικότερα, η Σύνοδος αποφάσισε, δύο άμεσα μέτρα παρέμβασης στην τιμή του φυσικού αερίου:  νέο συμπληρωματικό σημείο αναφοράς έως τις αρχές του 2023 που αντικατοπτρίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια τις συνθήκες στην αγορά φυσικού αερίου·

Και, έναν προσωρινό δυναμικό διάδρομο τιμών για τις συναλλαγές φυσικού αερίου  (ένα όριο τιμών ή πλαφόν) για τον άμεσο περιορισμό των «επεισοδίων» υπερβολικών τιμών του φυσικού αερίου, λαμβάνοντας υπόψη τις διασφαλίσεις που ορίζονται στο άρθρο 23 παρ. 2 του Σχεδίου Κανονισμού του Συμβουλίου που προτάθηκε τη 18η Οκτωβρίου 2022· Δηλαδή ένα τρόπο που θα περιορίζει τις μεγάλες διακυμάνσεις που προκαλούν μεγάλες κερδοσκοπικές αποδόσεις και μεγάλα ρίσκα στην ενεργειακή αγορά.

Τα αποτελέσματα των αποφάσεων αυτών ήταν άμεσα. Το ευρωπαϊκό φυσικό αέριο σημείωσε σημαντική πτώση, αφού οι ηγέτες της ΕΕ συγκεντρώθηκαν για να υποστηρίξουν επείγοντα μέτρα κατά των αυξημένων τιμών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένου ενός ανώτατου ορίου τιμών. Τα futures του TTF, παράδοσης Νοεμβρίου, υποχώρησαν έως και 10% χθες, οδεύοντας προς την τρίτη συνεχόμενη εβδομαδιαία απώλεια.  Σε εβδομαδιαία βάση κινείται πτωτικά κατά 18%.

Μπορεί να μη χρειαστεί να εφαρμοστεί το πλαφόν

Γιατί όμως συνέβη αυτό; Μπορεί η απόφαση για το πλαφόν να είναι τόσο αποτελεσματική στον περιορισμό της τιμής του φυσικού αερίου, ώστε το ίδιο το πλαφόν να μη χρειαστεί ποτέ;

Η απόφαση της Συνόδου προβλέπει τη λειτουργία του πλαφόν για τον περιορισμό των «επεισοδίων» υπερβολικών τιμών του φυσικού αερίου. Αν δεν υπάρξουν επεισόδια υπερβολικών τιμών, δεν θα εφαρμοστεί το πλαφόν.

Η πραγματικότητα απέδειξε ότι το πλαφόν έφερε αποτέλεσμα και μόνο με την απόφαση για την εφαρμογή του, επιβεβαιώνοντας αυτό που ισχυριζόταν ο Έλληνας Πρωθυπουργός όταν το είχε προτείνει.  Υποστήριζε τότε ότι και μόνο η αποφασιστική  εξαγγελία του πλαφόν θα αποθαρρύνει τους κερδοσκόπους και θα αφήσει την αγορά να λειτουργήσει μόνο με την προσφορά και τη ζήτηση.

Πώς ανέβαινε κερδοσκοπικά το φυσικό αέριο

Οι χρηματιστηριακές αγορές προεξοφλούν και έχουν ευαίσθητα αντανακλαστικά. Λειτουργούν με βάση τη διαθέσιμη πληροφορία κάνουν τους υπολογισμούς τους και προβλέπουν. Και με τη δύναμή τους κλιμακώνουν, επιταχύνουν και φέρνουν στο τώρα αυτό που προβλέπουν για το μέλλον. Κι αυτό γιατί στις εξισώσεις των επενδυτικών  επιλογών οι πληροφορίες και οι πολιτικές αποφάσεις των κυβερνήσεων -και πολύ περισσότερο θεσμών όπως η Κομισιόν που καθορίζουν τις πολιτικές ολόκληρης της Ευρώπης- αποτιμώνται από την εξαγγελία τους.

Το ράλι στο φυσικό αέριο που ακολούθησε την έναρξη του ρωσο-ουκρανικού πολέμου, δεν έγινε για το φυσικό αέριο ως καύσιμο, αλλά για το φυσικό αέριο commodity. Δηλαδή δεν είχε προκύψει στην πραγματικότητα έλλειψη προσφοράς και υπερβολική ζήτηση από τους ενεργειακούς ομίλους, αλλά η εκτίμηση ότι θα συμβεί.  Καθώς οι traders προεξόφλησαν μια μελλοντική έλλειψη προσφοράς, αγόραζαν για να κερδίσουν από την άνοδο της τιμής του με αποτέλεσμα να την επιταχύνουν.

Γνωρίζοντας καλά την αλληλεπίδραση αγορών και πολιτικής, ο Κυριάκος Μητσοτάκης από το Μάρτιο του 2022 και αφού το φυσικό αέριο είχε αρχίσει το ράλι, μετά την έναρξη του πολέμου, μίλησε για την ανάγκη παρέμβασης στο Δείκτη TTF, την ανάγκη να λειτουργήσει ξανά ως αγορά με βάση την προσφορά και τη ζήτηση και να μη γίνεται πεδίο κερδοσκοπικών κινήσεων.

Και βάσισε την πρότασή του στη σκέψη, ότι αν ο πόλεμος σημαίνει για τους traders προσδοκία κερδών από την αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου που θα έφερνε η μείωση της προσφοράς, το ….αντίδοτο είναι κάτι που θα έκανε τους traders να εγκαταλείψουν κάθε τέτοια προσδοκία αποδόσεων, δηλαδή μια ευρωπαϊκή απόφαση για πλαφόν που θα σταθεροποιεί τις τιμές και ένας μηχανισμός ικανός να το υλοποιήσει.

Είναι μια τολμηρή πρόταση, αλλά “οι ασυνήθιστοι καιροί απαιτούν ασυνήθιστα μέτρα” είχε πει ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στο Bloomberg το Μάρτιο του 2022 λίγο πριν τη Σύνοδο στην οποία συζητήθηκε για πρώτη φορά  η πρότασή του προς την Φον ντερ Λάιεν για να μπει πλαφόν στη χονδρική τιμή φυσικού αερίου. Τότε για πρώτη φορά στο ανακοινωθέν της ΕΕ εκφράστηκε το αίτημα να εξεταστεί ως επιλογή ένα πλαφόν της τιμής φυσικού αερίου.

Τα επόμενα βήματα – Τι σημαίνει φθηνότερο φυσικό αέριο

Μετά την απόφαση της Συνόδου χθες, την επόμενη εβδομάδα στη Σύνοδο των υπουργών Ενέργειας θα πραγματοποιηθούν οι συζητήσεις μεταξύ των υπουργών των κρατών μελών, για τον τρόπο που θα υλοποιηθεί τεχνικά το πλαφόν ώστε να προχωρήσει και ο ανάλογος Κανονισμός.

Αναμένεται και η σχετική εισήγηση του ACER , του Ευρωπαίου Ρυθμιστή, κι εφόσον οι διαδικασίες προχωρήσουν η Ευρώπη θα είναι σε ετοιμότητα παρέμβασης αν παρουσιαστεί ανάγκη.

Η πτωτική πορεία του φυσικού αερίου, ωστόσο, ανακουφίζει ήδη τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις  γιατί το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα –και εφόσον δεν έχουμε αντιστροφή της τάσης- και το φυσικό αέριο θα γίνει φθηνότερο, και το ηλεκτρικό ρεύμα θα έχει χαμηλότερη τιμή, πρωτίστως για τις επιχειρήσεις και δευτερευόντως για τα νοικοκυριά.

Από τις 26 Αυγούστου όταν και η τιμή του φυσικού αερίου έφτανε στα 349€/Mwh , φτάσαμε χθες ακόμη και στα 108€/Mwh , μια πτώση πάνω από 223%. Σε αυτήν την εξέλιξη οδήγησε βέβαια ένας συνδυασμός παραγόντων από την πλήρωση των αποθηκών ανά την γηραιά Ήπειρο σε ποσοστό που ξεπερνά το 93%, ως την καλοκαιρία και την όλη συζήτηση γύρω από το πλαφόν στις αποφάσεις για μέτρα κατά της ενεργειακής κρίσης.

Και η χονδρική τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα υποχωρεί σημαντικά. Η μέση τιμή τον Αύγουστο ήταν στα 430€/ Mwhγια να υποχωρήσει στα 414€ τον Σεπτέμβριο ενώ για τις πρώτες 19 ημέρες του Οκτωβρίου βρίσκεται πέριξ των 260€/ Mwh.

Ταυτόχρονα όμως οι εξελίξεις αυτές ελαφραίνουν και τον κρατικό προϋπολογισμό και δημιουργούν σύμφωνα και με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Γιάννη Οικονόμου δυνατότητες για περαιτέρω παρεμβάσεις. Η επιστροφή των 15 λεπτών επιδότησης στο πετρέλαιο κίνησης είναι σχεδόν κλειδωμένη  με εφαρμογή από την 1η Νοεμβρίου και τουλάχιστον έως το τέλος του έτους. Ενδεχομένως να γίνουν κι άλλες κινήσεις με τον υπουργό Ανάπτυξης Άδωνι Γεωργιάδη να βάζει στο τραπέζι το ενδεχόμενο fuelpass 3.

Η αποκλιμάκωση των τιμών του φυσικού αερίου – το οποίο έχει σημαντική συμβολή στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος στη χώρας μας – έχει σαν αποτέλεσμα οι πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας να ανακοινώσουν έως τα μεσάνυχτα σημαντικές μειώσεις στα τιμολόγια τους που θα ισχύσουν για τον Νοέμβριο, οι οποίες σύμφωνα με πληροφορίες μπορούν να φτάσουν και το 20%.

Ταυτόχρονα όμως λύνει τα χέρια και της κυβέρνησης η οποία με μικρότερες επιδοτήσεις θα πετύχει τις ίδιες εκπτώσεις στους λογαριασμούς. Και το Νοέμβριο θα συνεχίσει δηλαδή να καλύπτει το 90% των ανατιμήσεων στους λογαριασμούς των νοικοκυριών που καταναλώνουν έως 500Kwh , τα οποία αποτελούν το 90% του συνόλου. Οι σημαντικά χαμηλότερες επιδοτήσεις που θα ανακοινωθούν τη Δευτέρα, θα εξοικονομήσουν εκατοντάδες εκατομμύρια στον προϋπολογισμό, δηλαδή σε όλους μας.