O οικονομολόγος Nuriel Rubini υποστηρίζει ότι τα ασφαλή καταφύγια, όπως το ελβετικό φράγκο, θα ενισχυθούν και οι τιμές του χρυσού θα αυξηθούν περαιτέρω.

Ο Putin γνωρίζει ότι μπορεί να προκαλέσει ασύμμετρη ζημιά στις δυτικές οικονομίες και αγορές, επειδή πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της τελευταίας δεκαετίας δημιουργώντας μια οικονομική ασπίδα έναντι μελλουσών οικονομικών κυρώσεων, αναφέρει σε άρθρο του ο διακεκριμένος οικονομολόγος Nouriel Roubini σε ανάλυσή του στο Project Syndicate, προσθέτοντας πως το σοκ θα είναι τέτοιο που τα χρηματιστήρια παγκοσμίως θα κατρακυλήσουν πέρα από 20%.

1

Ειδικότερα, στα τέλη του περασμένου Δεκεμβρίου, όπως αναφέρει ο Roubini, «προειδοποίησα ότι το 2022 θα είναι μια δύσκολη χρονιά – άλλωστε, το 2021, οι αγορές και οι οικονομίες σε όλο τον κόσμο τα πήγαν καλά μετά τη μαζική ύφεση του 2020.

Τις παραμονές του νέου έτους, είχε καταστεί φανερό ότι η άνοδος του πληθωρισμού δεν θα ήταν απλώς προσωρινή, ότι οι μεταλλάξεις του κορονοϊού θα συνέχιζαν να σπέρνουν την αβεβαιότητα σε όλο τον κόσμο και ότι οι διαφαινόμενοι γεωπολιτικοί κίνδυνοι θα εντείνονταν.

Η πρώτη μεταξύ των τριών γεωπολιτικών απειλών που ανέφερα ήταν η συγκέντρωση στρατευμάτων από τον Ρώσο πρόεδρο Vladimir Putin κοντά στα σύνορά του με την Ουκρανία.

Μετά από δύο μήνες διαπραγματεύσεων και κακής πίστης από την πλευρά του Κρεμλίνου, η Ρωσία έχει ξεκινήσει μια πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία ή, όπως λένε Αμερικανοί αξιωματούχοι, μια επιχείρηση «αποκεφαλισμού» της σημερινής δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης.

Παρά τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις από την κυβέρνηση Biden ότι η Ρωσία θα επιτεθεί, οι εικόνες των ρωσικών τανκς και μοιρών ελικοπτέρων να περνούν μέσω της Ουκρανίας έχουν συγκλονίσει τον κόσμο».

Σε ό,τι αφορά τις συνέπειες, ο Nouriel Roubini αναφέρει πως πρέπει να εξετάσουμε τις οικονομικές και χρηματοοικονομικές συνέπειες αυτής της ιστορικής εξέλιξης.

«Ας ξεκινήσουμε με μια παρατήρηση που έχει γεωπολιτική βάση: Πρόκειται για μια επικίνδυνη κλιμάκωση ενός δεύτερου Ψυχρού Πολέμου, στον οποίο τέσσερις ρεβιζιονιστικές δυνάμεις – Κίνα, Ρωσία, Ιράν και Βόρεια Κορέα – αμφισβητούν τη παγκόσμια κυριαρχία των Ηνωμένων Πολιτειών και της διεθνούς τάξης της οποίας ηγείται η Δύση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο».

Σε αυτό το πλαίσιο, έχουμε εισέλθει σε μια γεωπολιτική ύφεση που θα έχει τεράστιες οικονομικές και χρηματοοικονομικές συνέπειες πολύ πέρα από την Ουκρανία».

Συγκεκριμένα, ένας θερμός πόλεμος μεταξύ μεγάλων δυνάμεων είναι πλέον πιο πιθανός μέσα στην επόμενη δεκαετία.

Καθώς ο νέος ανταγωνισμός ψυχρού πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας συνεχίζει να κλιμακώνεται, η Ταϊβάν, επίσης, θα γίνεται όλο και περισσότερο ένα πιθανό σημείο ανάφλεξης, φέρνοντας τη Δύση απέναντι στην αναδυόμενη συμμαχία των ρεβιζιονιστικών δυνάμεων.

Στασιμοπληθωριστική ύφεση

Ένας σημαντικός κίνδυνος είναι ότι οι αγορές και οι πολιτικοί αναλυτές θα υποτιμήσουν τις επιπτώσεις αυτής της αλλαγής στο γεωπολιτικό καθεστώς.

«Στο κλείσιμο της αμερικανικής αγοράς στις 24 Φεβρουαρίου –την ημέρα της εισβολής– τα χρηματιστήρια των ΗΠΑ ανέβαιναν, με την ελπίδα ότι αυτή η σύγκρουση θα επιβραδύνει την προθυμία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ και άλλων κεντρικών τραπεζών να αυξήσουν τα επιτόκια» συνεχίζει ο Roubini, «όμως ο πόλεμος της Ουκρανίας δεν είναι μια μικρή και οικονομικά ασήμαντη σύγκρουση.

Οι αναλυτές και οι επενδυτές δεν πρέπει να κάνουν το ίδιο λάθος που έκαναν την παραμονή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν σχεδόν κανείς δεν είδε τη μεγάλη παγκόσμια σύγκρουση να έρχεται.

Η σημερινή κρίση είναι ένα γεωπολιτικό κβαντικό άλμα.

Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις και η σημασία τους δύσκολα μπορούν να υπερεκτιμηθούν».

Όσον αφορά την οικονομία, μια παγκόσμια στασιμοπληθωριστική ύφεση είναι πλέον πολύ πιθανή.

Οι αναλυτές αναρωτιούνται ήδη εάν η Fed και άλλες μεγάλες κεντρικές τράπεζες μπορούν να επιτύχουν άμβλυνση αυτής της κρίσης και των επιπτώσεών της.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα πυροδοτήσει ένα τεράστιο αρνητικό σοκ προσφοράς, σε μια παγκόσμια οικονομία που προσπαθεί ακόμη να ξεπεράσει την Covid-19 και τις πληθωριστικές πιέσεις.

Το σοκ θα επιβραδύνει την ανάπτυξη και θα αυξήσει περαιτέρω τον πληθωρισμό.

Οι βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις του πολέμου στις χρηματοπιστωτικές αγορές είναι ήδη σαφείς.

Εν όψει ενός τεράστιου στασιμοπληθωριστικού σοκ, οι παγκόσμιες αγορές πιθανότατα θα μετακινηθούν από το τρέχον εύρος διόρθωσης (-10%) σε επικράτεια bear market (-20% ή περισσότερο).

Οι τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου θα εκτοξευθούν πάνω από τα 100 δολ. το βαρέλι – όπως και οι τιμές πολλών άλλων εμπορευμάτων, καθώς τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία είναι σημαντικοί εξαγωγείς πρώτων υλών και τροφίμων.

Ελβετικό φράγκο και χρυσός

Τα ασφαλή καταφύγια όπως το ελβετικό φράγκο θα ενισχυθούν και οι τιμές του χρυσού θα αυξηθούν περαιτέρω.

Eπίσης, ο πόλεμος μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας θα πλήξει την Ευρωπαϊκή Ένωση, λόγω της μεγάλης εξάρτησής της από το ρωσικό αέριο.

Αλλά ακόμη και οι ΗΠΑ θα υποφέρουν.

Επειδή οι παγκόσμιες αγορές ενέργειας είναι τόσο βαθιά ενοποιημένες, μια άνοδος στις τιμές του πετρελαίου Brent θα επηρεάσει έντονα τις τιμές του αμερικανικού αργού πετρελαίου (West Texas Intermediate).

«Ναι, οι ΗΠΑ είναι πλέον δευτερεύων καθαρός εξαγωγέας ενέργειας, αλλά η μακροκατανομή του σοκ θα είναι αρνητική.

Τα υπερκέρδη

Ενώ μια μικρή ομάδα ενεργειακών επιχειρήσεων θα αποκομίσει υψηλότερα κέρδη, τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις θα βιώσουν ένα τεράστιο σοκ τιμών, με αποτέλεσμα να αναγκαστούν να μειώσουν τις δαπάνες» σημειώνει ο διακεκριμένος οικονομολόγος.

Οι επερχόμενες κυρώσεις κατά της Ρωσίας –όσο μεγάλες ή περιορισμένες κι αν αποδειχθούν, και όσο αναγκαίες είναι για μελλοντική αποτροπή – αναπόφευκτα θα βλάψουν όχι μόνο τη Ρωσία αλλά και τις ΗΠΑ, τη Δύση και τις αναδυόμενες αγορές.

Όπως έχει επανειλημμένα ξεκαθαρίσει ο πρόεδρος των ΗΠΑ Joe Biden, «η υπεράσπιση της ελευθερίας θα έχει κόστος και για εμάς.

Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς σε αυτό».

Επιπλέον, δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει το ενδεχόμενο η Ρωσία να απαντήσει στις νέες δυτικές κυρώσεις με δικά της αντίμετρα.

Για παράδειγμα, θα μπορούσε να μειώσει απότομα την παραγωγή πετρελαίου προκειμένου να ανεβάσει ακόμη περισσότερο τις παγκόσμιες τιμές.

Μια τέτοια κίνηση θα απέφερε καθαρό όφελος για τη Ρωσία, εφόσον η πρόσθετη αύξηση των τιμών του πετρελαίου είναι μεγαλύτερη από την απώλεια των εξαγωγών πετρελαίου.

Ο Putin γνωρίζει ότι μπορεί να προκαλέσει ασύμμετρη ζημιά στις δυτικές οικονομίες και αγορές, επειδή πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της τελευταίας δεκαετίας δημιουργώντας μια οικονομική ασπίδα έναντι πρόσθετων οικονομικών κυρώσεων.

Περιορισμένος ο έλεγχος βλαβών

Πέρα από τα παραπάνω, λέει ο Roubini, ένα βαθύ στασιμοπληθωριστικό σοκ αποτελεί εφιαλτικό σενάριο για τις κεντρικές τράπεζες, οι οποίες οφείλουν να αντιδράσουν ενώ από την άλλη είναι καταδικασμένες εάν δεν το κάνουν.

Ειδικότερα, εάν ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη, θα πρέπει να καθυστερήσουν τις αυξήσεις των επιτοκίων ή να τις καθυστερήσουν.

Ωστόσο, στο τρέχον περιβάλλον -όπου ο πληθωρισμός αυξάνεται και οι κεντρικές τράπεζες βρίσκονται ήδη πίσω από την καμπύλη- η σύσφιξη θα μπορούσε να επιταχύνει την αποδέσμευση των προσδοκιών για ανοδικό πληθωρισμό, οδηγώντας σε στασιμοπληθωρισμό.

Από την άλλη, εάν οι κεντρικές τράπεζες παραμείνουν hawkish, η διαφαινόμενη ύφεση θα καταστεί αναπόφευκτη.

Ο πληθωρισμός θα καταπολεμηθεί με υψηλότερα ονομαστικά και πραγματικά επιτόκια, αυξάνοντας την τιμή του χρήματος και επιβραδύνοντας τη συνολική οικονομία.

Αν και οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να αντιμετωπίσουν επιθετικά την επιστροφή του πληθωρισμού, πιθανότατα θα προσπαθήσουν να τον αποτρέψουν, όπως έκαναν τη δεκαετία του 1970.

Θα υποστηρίξουν ότι το πρόβλημα είναι προσωρινό και ότι η νομισματική πολιτική δεν μπορεί να επηρεάσει ή να αναιρέσει ένα εξωγενές αρνητικό σοκ προσφοράς.

Όταν έρθει η στιγμή της αλήθειας, πιθανότατα θα επιλέξουν έναν πιο αργό ρυθμό νομισματικής σύσφιξης για να αποφύγουν την πυροδότηση μιας ακόμη πιο σοβαρής ύφεσης.Οι πολιτικοί, εν τω μεταξύ, θα προσπαθήσουν να περιορίσουν το αρνητικό σοκ προσφοράς.

Οι πιέσεις των ΗΠΑ

Οι ΗΠΑ θα προσπαθήσουν να μετριάσουν την αύξηση των τιμών της βενζίνης μειώνοντας τα Στρατηγικά Αποθέματα Πετρελαίου τους και πιέζοντας τη Σαουδική Αραβία να χρησιμοποιήσει την πλεονάζουσα ικανότητά της για να αυξήσει τη δική της παραγωγή πετρελαίου.

Αλλά αυτά τα μέτρα θα έχουν περιορισμένο αποτέλεσμα, επειδή οι εκτεταμένοι φόβοι για περαιτέρω εκρήξεις των τιμών θα οδηγήσουν σε παγκόσμια συσσώρευση του ενεργειακού εφοδιασμού.

Υπό αυτές τις νέες συνθήκες, οι ΗΠΑ θα αισθανθούν ακόμη μεγαλύτερη πίεση για να επιτύχουν ένα modus vivendi με το Ιράν –μια άλλη πιθανή πηγή πετρελαίου– για την αναβίωση της πυρηνικής συμφωνίας του 2015.

Ωστόσο, το Ιράν είναι ουσιαστικά σύμμαχος με την Κίνα και τη Ρωσία και οι ηγέτες του γνωρίζουν ότι οποιαδήποτε συμφωνία κάνουν σήμερα θα μπορούσε να απορριφθεί το 2025, εάν ο Donald Trump έρθει στην εξουσία στις ΗΠΑ.

Μια νέα πυρηνική συμφωνία με το Ιράν είναι επομένως απίθανη.

Ακόμη χειρότερα, ελλείψει μιας συμφωνίας, το Ιράν θα συνεχίσει να προωθεί το πυρηνικό του πρόγραμμα, αυξάνοντας τον κίνδυνο να εξαπολύσει το Ισραήλ επίθεση κατά των εγκαταστάσεών του.

Αυτό θα προκαλούσε ένα διπλό αρνητικό σοκ προσφοράς στην παγκόσμια οικονομία.

Το αποτέλεσμα είναι ότι διάφοροι γεωπολιτικοί περιορισμοί θα περιορίσουν σοβαρά την ικανότητα της Δύσης να αντιμετωπίσει το στασιμοπληθωριστικό σοκ θα προκληθεί από τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Ένα νέο, παλιό πρόβλημα

Ούτε οι δυτικοί ηγέτες μπορούν να βασιστούν στη δημοσιονομική πολιτική για να αντιμετωπίσουν τις επιδράσεις του σοκ στην Ουκρανία που περιορίζουν την ανάπτυξη.

Πρώτον, οι ΗΠΑ και πολλές άλλες προηγμένες οικονομίες έχουν εξαντλήσει τα όπλα τους καθώς τα μεταχειρίστηκαν στην πανδημία Covid-19.

Οι κυβερνήσεις έχουν δημιουργήσει μη βιώσιμα ελλείμματα και η εξυπηρέτηση αυτών των χρεών θα γίνει πολύ πιο ακριβή σε ένα περιβάλλον υψηλότερων επιτοκίων.

Πιο συγκεκριμένα, ένα δημοσιονομικό πακέτο ελάφρυνσής είναι η λανθασμένη απάντηση πολιτικής στο πλαίσιο ενός στασιμοπληθωριστικού σοκ προσφοράς.

Αν και μπορεί να μειώσει τον αρνητικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη, θα αυξήσει την πληθωριστική πίεση.

Και εάν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής βασιστούν τόσο στη νομισματική όσο και στη δημοσιονομική πολιτική για την αντιμετώπιση του σοκ, οι στασιμοπληθωριστικές συνέπειες θα γίνουν ακόμη πιο σοβαρές, λόγω της αυξημένης επίδρασης στις προσδοκίες για τον πληθωρισμό.

Οι τεράστιες νομισματικές και δημοσιονομικές πολιτικές τόνωσης που εφάρμοσαν οι κυβερνήσεις μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 δεν ήταν πληθωριστικές επειδή η πηγή αυτού του σοκ ήταν από την πλευρά της ζήτησης, σε μια εποχή που ο πληθωρισμός ήταν χαμηλός και κάτω από τον στόχο.

«Η κατάσταση σήμερα είναι εντελώς διαφορετική.

Αντιμετωπίζουμε ένα αρνητικό σοκ προσφοράς, σε έναν κόσμο όπου ο πληθωρισμός ήδη αυξάνεται πολύ πάνω από τον στόχο.

Είναι δελεαστικό να πιστεύουμε ότι η σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας θα έχει μόνο μικρό και προσωρινό οικονομικό και δημοσιονομικό αντίκτυπο.

Εξάλλου, η Ρωσία αντιπροσωπεύει μόνο το 3% της παγκόσμιας οικονομίας (και η Ουκρανία πολύ λιγότερο).

Όμως τα αραβικά κράτη που επέβαλαν εμπάργκο πετρελαίου το 1973 και το επαναστατικό Ιράν το 1979 αντιπροσώπευαν ακόμη μικρότερο μερίδιο του παγκόσμιου ΑΕΠ από ό,τι η Ρωσία σήμερα.

Ο παγκόσμιος αντίκτυπος του πολέμου του Πούτιν θα διοχετευθεί μέσω του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, αλλά δεν θα σταματήσει εκεί.

Τα κρουστικά αποτελέσματα θα επιφέρουν τεράστιο πλήγμα στην παγκόσμια εμπιστοσύνη σε μια εποχή που η εύθραυστη ανάκαμψη από την πανδημία εισερχόταν ήδη σε μια περίοδο βαθύτερης αβεβαιότητας και αυξανόμενων πληθωριστικών πιέσεων.

Οι επιπτώσεις της κρίσης στην Ουκρανία –και από την ευρύτερη γεωπολιτική ύφεση που προμηνύεται– θα είναι κάθε άλλο παρά παροδικές» καταλήγει ο Roubini.