To  νομοθετικό πλαίσιο για τις περικοπές ενέργειας από ΑΠΕ είναι στις προτεραιότητες του υπουργείου Ενέργειας για το 2025, με στόχο, τα νέα μέτρα για την καλύτερη διαχείριση των περικοπών να είναι σε ισχύ στο επόμενο κύμα περικοπών που αναμένεται την άνοιξη του 2025.

Οι περικοπές της ενέργειας των ΑΠΕ προκύπτουν για την ευστάθεια του ηλεκτρικού συστήματος, με πρωτοβουλία του Διαχειριστή, όταν κρίνει ότι η παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, όπως αιολικά ή φωτοβολταϊκά πάρκα, πρέπει να περιοριστεί σκόπιμα και να μην εγχυθεί στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό συμβαίνει συνήθως όταν η προσφορά ενέργειας από τις ΑΠΕ υπερβαίνει τη ζήτηση ή όταν υπάρχουν περιορισμοί στο δίκτυο που δεν επιτρέπουν τη μεταφορά ή την αποθήκευση της παραγόμενης ενέργειας.

1

Η συστηματική αύξηση της ισχύος των ΑΠΕ εν λειτουργία, αυξάνει την παραγόμενη ενέργεια από ΑΠΕ κάθε χρόνο, χωρίς  αυξάνεται ανάλογα η ζήτηση. Το 2024 οι περικοπές έφτασαν το 3,4% της παραγόμενης ενέργειας από ΑΠΕ από 1% το 2023.

Το πρώτο εννεάμηνο του 2024, οι ΑΠΕ (χωρίς τα μεγάλα υδροηλεκτρικά) παρήγαγαν 19.060 GWh, καλύπτοντας το 50,2% της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο, στο ίδιο διάστημα, περικόπηκαν 673 GWh, που αντιστοιχούν στο 3,4% της παραγόμενης ενέργειας από ΑΠΕ. Μέχρι τον Οκτώβριο του 2024, η “ψαλιδισμένη” παραγωγή από ΑΠΕ έφτασε τις 718 GWh, σημειώνοντας αύξηση 210% σε σύγκριση με τις 228 GWh που καταγράφηκαν το 2023. Εκτιμάται ότι για το σύνολο του 2024 οι περικοπές θα ανέλθουν σε περίπου 1.000 GWh, αντιπροσωπεύοντας το 3,5% της ετήσιας παραγωγής από ΑΠΕ.

 Αυτή η αύξηση των περικοπών αποδίδεται κυρίως στην ταχεία διείσδυση νέων μονάδων ΑΠΕ στο σύστημα, χωρίς την παράλληλη ανάπτυξη υποδομών αποθήκευσης ενέργειας. Οι πρώτες μπαταρίες, ισχύος 400 MW, αναμένεται να τεθούν σε λειτουργία το νωρίτερο στα τέλη του 2025, γεγονός που σημαίνει ότι η συνεισφορά τους στη μείωση των περικοπών θα γίνει αισθητή από το 2026 και μετά.

Σήμερα οι καμπύλες ζήτησης και προσφοράς ενέργειας στο ηλεκτρικό σύστημα της χώρας είναι ασταθείς, καθώς παρουσιάζεται υπερπαραγωγή ενέργειας τα μεσημέρια όταν λειτουργούν τα φωτοβολταϊκά πάρκα, μειωμένη παραγωγή τη νύχτα όταν δεν λειτουργούν και δεν υπάρχει η δυνατότητα αποθήκευσης της παραγόμενης ενέργειας.  Μεσομακροπρόθεσμα, μετά από δύο χρόνια η έλευση της αποθήκευσης και η σταδιακή αύξηση της ζήτησης για ενέργεια αναμένεται να  ισορροπήσει τις καμπύλες ζήτησης και προσφοράς και να αποκλιμακωθούν οι περικοπές.

Καθώς αυξάνεται η ισχύς των ΑΠΕ, κάθε χρόνο, αυξάνονται και οι περικοπές, με αποτέλεσμα οι επενδυτές και οι παραγωγοί ενέργειας χάνουν έσοδα από τη μη αξιοποιούμενη ενέργεια. Επίσης, καθώς στην παραγωγή ενέργειας ενός έργου , βασίζονται τα έσοδά του και ο χρόνος απόσβεσης της επένδυσης για την κατασκευή του, οι περικοπές, απειλούν τη βιωσιμότητα των έργων ΑΠΕ και τις τραπεζικές χρηματοδοτήσεις που βασίζονται σε κάποια επιχειρηματικά σχέδια και προβλέψεις εσόδων.

Υπενθυμίζεται ότι με στόχο την αντιμετώπιση του προβλήματος των περικοπών και της βιωσιμότητας των έργων ΑΠΕ, πριν ένα χρόνο το Υπουργείο Ενέργειας ανέθεσε σε Ομάδα Έργου με επικεφαλής τον καθηγητή Σταύρο Παπαθανασίου, να διερευνήσει το πρόβλημα και να προτείνει λύσεις. Σήμερα η Ομάδα Έργου έχει ολοκληρώσει τη  δουλειά της και έχει καταθέσει τις εισηγήσεις της στο Υπουργείο και η όλη διαδικασία θα ολοκληρωθεί εντός του πρώτου εξαμήνου του 2025.

Η εισήγηση της Ομάδας Έργου Παπαθανασίου

Σύμφωνα με την εισήγηση της ομάδας έργου του ΥΠΕΝ, οι περικοπές πρέπει να γίνονται σε λελογισμένα πλαίσια, να είναι προβλέψιμες, να κατανέμονται δίκαια μεταξύ των συμμετεχόντων και να αποζημιώνονται σύμφωνα με το ευρωπαϊκό και εθνικό θεσμικό πλαίσιο. Η Πολιτεία όπως είπε πρέπει να μεριμνήσει για την τήρηση των συγκεκριμένων προϋποθέσεων, όπως και για τα κίνητρα που πρέπει να δοθούν για την ανάπτυξη της αποθήκευσης που θα επιτρέψει τη διατήρηση των περικοπών σε χαμηλά επίπεδα.

Όπως έχει δηλώσει ο καθηγητής Παπαθανασίου, είναι ανάγκη να ληφθούν μέτρα έκτακτης διαχείρισης για το επόµενο κύµα περικοπών αλλά και να τεθούν ζητήµατα καθολικότητας επιβολής περικοπών και τυχόν εξαιρέσεων. Επίσης, εξετάζονται θέµατα αποζηµίωσης των περικοπών στα διάφορα στάδια εφαρµογής τους. Στα επόμενα θέματα που θα απασχολήσουν την Ομάδα Έργου είναι η διερεύνηση λύσεων αποθήκευσης για µείωση των περικοπών ενέργειας ΑΠΕ και ζητήµατα χωρητικότητας δικτύων και αρχών διάθεσης ηλεκτρικού χώρου.

Πώς θα μοιράζεται δίκαια το κόστος των περικοπών

Η πρόταση της Ομάδας Έργου αφορά στη δημιουργία ενός μηχανισμού αντιστάθμισης περικοπών ώστε να χρεώνονται ισόποσα το κόστος των περικοπών οι παραγωγοί ΑΠΕ ενώ επίσης προτείνει να επιτραπούν αρνητικές τιμές στην αγορά εξισορρόπησης για να μην έχουμε τόσες περικοπές.

Ειδικότερα, προκειμένου να μοιράζονται οι περικοπές στην αγορά με δίκαιο τρόπο, προτείνει την εφαρμογή  µηχανισµού αντιστάθµισης περικοπών ενέργειας ΑΠΕ  που θα εξισορροπεί την επίπτωση στα έσοδα των σταθµών ΑΠΕ από την ασύµµετρη επιβολή περικοπών, όπως ορίζεται στο άρ. 117 του ν. 5106/2024.
Μετά τις περικοπές θα εξετάζεται αν ο βαθμός της περικοπής είναι ορθός. Αν είναι παραπάνω θα πιστώνεται αξία για την παραπάνω περικοπή, την οποία θα καταβάλει το έργο που έχει περικοπεί λιγότερο.
Οι χρεοπιστώσεις έργων θα υπολογίζονται βάσει της διαφοράς διορθωµένης & µετρηθείσας παραγωγής. Η ετήσια αντιστάθµιση υπολογίζεται ως άθροισµα (για κάθε περίοδο εκκαθάρισης αποκλίσεων) των διαφορών διορθωµένης και µετρηθείσας (πραγµατικής) παραγωγής επί την τιµή ενίσχυσης κάθε έργου (ΤΑ – ΕΤΑ για ΣΕΔΠ, ΤΑ για ΣΕΣΤ/ΣΠΗΕ).  Σε περίπτωση µερικής κάλυψης των πιστώσεων από τις χρεώσεις, οι ΦοΣΕ που δεν τήρησαν τα Προγράμματα  Αγοράς τους αναλαµβάνουν τµήµα του ελλείµµατος. Οι  χρεοπιστώσεις µηχανισµού θα αναλαµβάνονται από ειδικό λογαριασµό που τηρεί ο ΔΑΠΕΕΠ και οι υπολογισµοί προτείνεται να πραγµατοποιούνται σε ετήσια βάση, µε την εκκαθάριση να ολοκληρώνεται εντός του Απριλίου του επόµενου έτους.

Επίσης, προτείνεται να γίνουν   παρεµβάσεις στις αγορές για τη διαχείριση της παραγωγής ΑΠΕ. Θα προταθούν μέτρα  άµεσης εφαρµογής στις αγορές, ώστε να αντιµετωπιστούν τα αίτια που οδηγούν στη διαµόρφωση καταστάσεων υπερπαραγωγής ΑΠΕ στο στάδιο της λειτουργίας και να εξορθολογιστεί η διαχείριση τους.

Αναγκαία προϋπόθεση για την ομαλή διαχείριση της υπερπαραγωγής ΑΠΕ αποτελεί η ανάπτυξη συστημάτων εποπτείας και ελέγχου των έργων από τον ΔΕΔΔΗΕ. Στόχος του Διαχειριστή είναι   ο έλεγχος του  70% της ισχύος ΑΠΕ παραγωγής έως τον Ιούνιο του 2025. Ο Διαχειριστής  στοχεύει έως τις αρχές του επόμενου καλοκαιριού, να εντάξει στα Κέντρα Ελέγχου Δικτύων Διανομής (ΚΕΔΔ) 1.400 σταθμούς ΑΠΕ ισχύος 2,4 GW.

Στο ίδιο διάστημα θα  υλοποιηθεί διασύνδεση με τα συστήματα εποπτείας και ελέγχου των ΦΟΣΕ  και θα ελέγχει μέσω αυτών 4.300 σταθμούς ισχύος 2,9 GW. Τέλος θα  εντάξει στα ΚΕΔΔ σε δεύτερο χρόνο και σταδιακά αυτούς τους 4.300 σταθμούς. Έτσι, από τον ερχόμενο Ιούνιο ο   ΔΕΔΔΗΕ προγραμματίζει να  ελέγχει απευθείας ή μέσω Φο.Σ.Ε. 5.700 σταθμούς ΑΠΕ, ισχύος 5,3 GW, εκπροσωπώντας το 70% της ισχύος παραγωγής.