Την αντιμετώπιση του φαινομένου των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών στα δημόσια έργα, επιχειρεί, μεταξύ άλλων, το υπουργείο Υποδομών με τις ρυθμίσεις που έχει συμπεριλάβει στο νομοσχέδιο «εκσυγχρονισμός, απλοποίηση και αναμόρφωση του ρυθμιστικού πλαισίου των δημοσίων συμβάσεων, ειδικότερες ρυθμίσεις προμηθειών στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας και άλλες διατάξεις για την ανάπτυξη και τις υποδομές» το οποίο κατατέθηκε χθες στη Βουλή από το υπουργείο Ανάπτυξης.

Στο ίδιο νομοσχέδιο προβλέπεται η ιδιωτική επίβλεψη έργων και μελετών, η ενίσχυση του συστήματος μελέτη – κατασκευή και της διαιτησίας, ενώ προωθείται ο εκσυγχρονισμός, η ψηφιοποίηση και η απλοποίηση των διαδικασιών.

Ειδικότερα, με την ψήφιση του νέου νόμου επιβάλλεται να αιτιολογείται όποια προσφορά έχει απόκλιση μεγαλύτερη των 10 ποσοστιαίων μονάδων από τον μέσο όρο της έκπτωσης, του συνόλου των παραδεκτών προσφορών που υποβλήθηκαν. Η αιτιολόγηση θα αποτελεί δεσμευτική συμφωνία και τμήμα της σύμβασης ανάθεσης, που δεν μπορεί να μεταβληθεί καθ’ όλη την διάρκεια εκτέλεσης της σύμβασης. Ταυτόχρονα η εγγύηση καλής εκτέλεσης υπολογίζεται πλέον επί του προϋπολογισμού δημοπράτησης του έργου και όχι επί της τελικής αξίας της σύμβασης.

Το φαινόμενο των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών έχει επισημανθεί και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στο υπό κατάθεση νομοσχέδιο και στο άρθρο 32 που τροποποιεί το άρθρο 88 του ν. 4412/2016 ορίζεται μεταξύ άλλων ότι όταν οι προσφορές φαίνονται ασυνήθιστα χαμηλές (με βάση την προαναφερόμενη λογική) οι αναθέτουσες αρχές απαιτούν από τους οικονομικούς φορείς να εξηγήσουν την τιμή ή το κόστος που προτείνουν στην προσφορά τους εντός αποκλειστικής προθεσμίας 20 ημερών από την κοινοποίηση του θέματος.

Με το ίδιο νομοσχέδιο θεσμοθετείται η ιδιωτική επίβλεψη έργων και μελετών, δηλαδή η δυνατότητα να μπορεί να ασκηθεί επίβλεψη εκτός από την Υπηρεσία και από πιστοποιημένο ιδιωτικό φορέα (φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή ένωση προσώπων), ο οποίος θα διαθέτει τις αναγκαίες εξειδικευμένες γνώσεις. Ιδιαίτερα για τις μελέτες θα μπορούν να προσλαμβάνονται ιδιώτες εξειδικευμένοι μηχανικοί (checkers) στο στάδιο της παραλαβής.

Με τη ρύθμιση αυτή ουσιαστικά το αρμόδιο υπουργείο «ομολογεί» ότι ο Δημόσιος Τομέας αδυνατεί συχνά να ανταποκριθεί στην συστηματική και ορθή παρακολούθηση των έργων με αποτέλεσμα είτε να ανακαλύπτονται κακοτεχνίες, χρόνια μετά την παράδοση έργων, είτε το συχνό επίσης φαινόμενο της δήλωσης αδυναμίας από πλευράς Υπηρεσιών και η συνεχής ανάγκη για σύναψη Προγραμματικής Συμφωνίας με Περιφέρειες ή Υπουργεία προκειμένου να εκτελεστούν τα έργα.

Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε υπερ συσσώρευση έργων σε ορισμένους φορείς με τις όποιες καθυστερήσεις αυτό συνεπάγεται. Σε ότι αφορά το κομμάτι των μελετών, οι εξελίξεις της επιστήμης απαιτούν πολλές φορές εξειδικευμένες γνώσεις που πολλές φορές οι Τεχνικές Υπηρεσίες είτε των ΟΤΑ, είτε των Υπουργείων, δεν διαθέτουν. Παρατηρείται συχνά χαμηλό επίπεδο εγκεκριμένων μελετών, γιατί απλούστατα οι υπηρεσίες αδυνατούν να ελέγξουν πραγματικά τις παραδοθείσες μελέτες είτε λόγω έλλειψης επιστημονικής επάρκειας είτε λόγω ελλείψεων σε ανθρώπινο δυναμικό, πράγμα που με τη σειρά του οδηγεί σε νέες καθυστερήσεις και προβλήματα.

Ταυτόχρονα ενισχύεται το σύστημα μελέτη – κατασκευή, ώστε να μπορεί να εκκινεί η διαδικασία δημοπράτησης των έργων αμεσότερα απ’ ό,τι ισχύει σήμερα, παράλληλα με την περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου. Η περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί πριν την ανακήρυξη αναδόχου, υπό τον όρο οι περιβαλλοντικοί όροι που έχουν εγκριθεί να μην μεταβάλλουν ουσιωδώς το αντικείμενο του έργου. Βασική αρχή του συγκεκριμένου τρόπου ανάθεσης αποτελεί η μετατόπιση της ευθύνης των μελετών στον Ανάδοχο.

Όπως σημειώνεται από το υπουργείο Υποδομών, ενισχύοντας το σύστημα Μελέτη – Κατασκευή επιτυγχάνεται η κάλυψη του κενού που εμφανίζεται, σχεδόν πάντα, ανάμεσα στις εγκεκριμένες μελέτες και στην πραγματικότητα που καλείται ο εκάστοτε εργολάβος να αντιμετωπίσει. Μεγάλα σφάλματα προμετρήσεων, ανεφάρμοστες τεχνικές λύσεις, αστοχίες λόγω κακής διερεύνησης των επί τόπου συνθηκών (πτωχές γεωτεχνικά έρευνες), είναι τα πιο συχνά προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζονται κατά την κατασκευή έργων και οδηγούν σε μεγάλες καθυστερήσεις και ακριβότερα έργα αφού οι συμπληρωματικές συμβάσεις έχουν γίνει κανόνας, αντί για εξαίρεση. Με την ενίσχυση του συστήματος Μελέτη-Κατασκευή ο εργολάβος αναλαμβάνει μέρος της ευθύνης, αφού το τελικό στάδιο της μελέτης (οριστικές μελέτες) συνυπογράφεται και από εκείνον.

Για έργα προϋπολογισμού άνω των 10 εκατομμυρίων ευρώ θεσμοθετείται η δυνατότητα διαιτητικής επίλυσης κάθε διαφοράς που προκύπτει σχετικά με την εφαρμογή, την ερμηνεία ή το κύρος της Σύμβασης. Για έργα κατώτερου προϋπολογισμού, απαιτείται η σύμφωνη γνώμη του αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου. Επίσης παρέχεται πλέον η δυνατότητα του φιλικού διακανονισμού ως ένα στάδιο πριν την χρήση της διαιτησίας.

Με την εισαγωγή των θεσμών της διαιτησίας και του φιλικού διακανονισμού, επιτυγχάνεται η επιτάχυνση της έννομης προστασίας, καθώς με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο οι καθυστερήσεις σε έργα που παρουσίαζαν νομική εμπλοκή, είναι μεγάλες και πολλές φορές καθοριστικές για την έκβαση των έργων.

Με το νομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή επίσης προωθείται ο εκσυγχρονισμός, η ψηφιοποίηση και η απλοποίηση των διαδικασιών. Ειδικότερα, καθιερώνεται η υποχρεωτική τήρηση από τον ανάδοχο ηλεκτρονικού ημερολογίου του έργου, σε ελεύθερο λογισμικό ευρείας χρήσης. Το ηλεκτρονικό ημερολόγιο αποστέλλεται ηλεκτρονικά στον Προϊστάμενο της Διευθύνουσας Υπηρεσίας και στον επιβλέποντα του έργου, με στόχο την επιτάχυνση ενημέρωσης όλων των εμπλεκομένων στο έργο και την επίλυση οιωνδήποτε διαφωνιών χωρίς χρονικές καθυστερήσεις. Επίσης θεσπίζεται η παραλαβή των έργων σε ένα στάδιο για την απλοποίηση των διαδικασιών.

Επίσης, καθιερώνεται κίνητρο για ταχύτερη παράδοση σημαντικών υποδομών. Στις διακηρύξεις για έργα εκτιμώμενης αξίας σύμβασης μεγαλύτερης του ενός εκατομμυρίου ευρώ, παρέχεται η δυνατότητα πρόβλεψης κινήτρου – πριμ πρόσθετης αμοιβής ίσης έως 5% της συμβατικής δαπάνης για παράδοση έργων νωρίτερα από τη συμβατική προθεσμία. Ταυτόχρονα καθιερώνεται αυτοδίκαιη λύση της σύμβασης μετά την πάροδο 24 μηνών από τη λήξη του συμβατικού χρόνου για συμβάσεις μελετών και αυξάνεται ο χρόνος υποχρεωτικής εγγύησης στα πέντε έτη για τα έργα.

Μια άλλη διάταξη που πιθανώς να συζητηθεί είναι η κατάργηση των κληρώσεων για την ανάδειξη των επιτροπών για την διεξαγωγή των διαγωνισμών. Η αρμοδιότητα συγκρότησης επιτροπής διαγωνισμών επιστρέφει στα άτομα της υπηρεσίας που δημοπρατεί το έργο.

Σύμφωνα με το υπουργείο Υποδομών η διάταξη των κληρώσεων εισήχθη με την λογική της ενίσχυσης της διαφάνειας, αλλά τελικά δεν λειτούργησε αφού καλούνταν να συμμετάσχουν σε πολύωρες συνεδριάσεις επιτροπών άτομα από άλλους οργανισμούς χωρίς καμία γνώση του αντικειμένου που είχε δημοπρατηθεί με αποτέλεσμα τις αραιές συνεδριάσεις, καθυστερήσεις και προβληματικά πρακτικά διαγωνισμών.

Προστίθεται ότι το αδιάβλητο των διαδικασιών και η αντικειμενικότητα των πρακτικών των διαγωνισμών διασφαλίζεται από την ισχύουσα διάταξη για εξέταση των ενστάσεων από την Ανεξάρτητη Αρχή Προδικαστικών Προσφυγών και όχι από την επιτροπή διαγωνισμού όπως γινόταν παλαιότερα.

Την ίδια στιγμή καθίσταται υποχρεωτική η ανάρτηση της μελέτης του έργου πριν την προκήρυξή του, ώστε οι συμμετέχοντες στο διαγωνισμό να μπορούν να διαμορφώνουν πληρέστερη εικόνα του έργου.

Διαβάστε επίσης

Τι αλλάζει στην παραγωγή και εκτέλεση δημοσίων έργων με το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο του Υπ. Ανάπτυξης

Υπ. Υποδομών: Τι αλλάζει στον νόμο για τα έργα και τις δημόσιες συμβάσεις

Διευκολύνσεις στους αναδόχους δημόσιων συμβάσεων για την προσκόμιση δικαιολογητικών