“Ο Ελληνικός τραπεζικός τομέας αντιμετωπίζει σήμερα μια σειρά από σημαντικές προκλήσεις, κάποιες που συνδέονται με τις επιπτώσεις της κρίσης και άλλες που οφείλονται στις διεθνείς εξελίξεις.” Αυτό επεσήμανε σε ομιλία του ο πρόεδρος της Eurobank Νίκος Καραμουζης με τίτλο: Αναδυόμενες Ευκαιρίες και Προκλήσεις για τον Χρηματοπιστωτικό Τομέα και το Ελληνικό Fintech”. Στην ίδια ομιλία ο κ. Καραμουζης υπενθύμιζε ότι οι τράπεζες έφθασαν 2 με 3 φορές κοντά στο μοιραίο. Όπως εξήγησε ο ίδιος:
Η κρίση μας κληροδότησε δύο μεγάλες προσκλήσεις να αντιμετωπίσουμε:
- Το σημαντικό ύψος των NPEs / NPLs, κοντά στα € 106 δισεκ. μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα, τα οποία οφείλουμε να μειώσουμε και απασχολούν σημαντικό χρόνο και πόρους της τράπεζας.
- Τη στενότητα ρευστότητας με την απώλεια καταθέσεων, την περιορισμένη πρόσβαση στις αγορές και τη σημαντική εξάρτηση για χρηματοδότηση του ισολογισμού από το Ευρωσύστημα (€ 65 δισεκ.).
Οι τράπεζες έφθασαν δύο/τρεις φορές κοντά στο μοιραίο, άρα και οι προτεραιότητες τα προηγούμενα χρόνια ήταν η επιβίωση και η κεφαλαιακή επάρκεια, με όλα τα άλλα θέματα να μην ιεραρχούνται υψηλά.
Παράλληλα, όμως, με την Ελληνική κρίση σημειώθηκαν ραγδαίες και σημαντικές αλλαγές στις διεθνείς αγορές που επιδρούν καθοριστικά στην πορεία του τραπεζικού συστήματος:
- Η έκταση του ανταγωνισμού από τις αγορές χρήματος και κεφαλαίου και τα μη τραπεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που αυξάνονται διαρκώς, αλλάζει τα δεδομένα, ενώ ρυθμιστικές αλλαγές που δρομολογούνται στην Ευρώπη, όπως οι οδηγίες υπό εξέταση για τις πληρωμές και την προστασία των δεδομένων των πελατών ανοίγουν τον ανταγωνισμό σε τρίτους παρόχους.
- Την αυστηροποίηση του ρυθμιστικού εποπτικού πλαισίου που έγινε και απαιτητικότερο και κοστοβόρο, απαιτώντας σημαντικές προσαρμογές στις υποδομές, τη στρατηγική και τις προτεραιότητες. Διάβασα πρόσφατα ότι οι έξι μεγαλύτερες αμερικανικές τράπεζες έχουν ξοδέψει €70 δισεκ. για ρυθμιστική συμμόρφωση την περίοδο 2007-2013.
- Τις προσκλήσεις των τεχνολογικών καινοτομιών στο χρηματοπιστωτικό χώρο, κυρίως με την ψηφιοποίηση, την αυτοματοποίηση, την τεχνητή νοημοσύνη, τη ρομποτική και τα κοινωνικά δίκτυα.
Οι επιπτώσεις της τεχνολογίας στον τραπεζικό κλάδο είναι disruptive και αλλάζουν ριζικά το σκηνικό.
Καθιστά αναγκαίο το ριζικό μετασχηματισμό του τραπεζικού προτύπου, τόσο του πελατοκεντρικού προτύπου λειτουργίας (front) και των δικτύων πελατείας, όσο και των λειτουργιών στήριξης των εργασιών (back office).
Παράλληλα, επιβάλει σημαντικές αλλαγές των εσωτερικών διαδικασιών και των λειτουργιών της εσωτερικής οργάνωσης και διοίκησης, της εσωτερικής εποπτείας, ελέγχου, κανονιστικής συμμόρφωσης, των μεθόδων διαχείρισης κινδύνων με την ανάπτυξη θεμάτων cybersecurity και των δεξιοτήτων και δραστηριοτήτων του προσωπικού, με υποχρέωση για μεγάλες εσωτερικές ανακατατάξεις και διαφοροποίηση ρόλων.
Μερικές Επισημάνσεις
- Το θέμα των επιπτώσεων της νέας χρηματοπιστωτικής τεχνολογίας στον τραπεζικό κλάδο είναι τόσο σημαντικό, που επιβάλλεται η υιοθέτηση μιας holistic approach και η διαμόρφωση του συνολικού σχεδίου αναδιάρθρωσης της τράπεζας με βάση τα νέα δεδομένα.
Η τοποθέτηση Chief Digital Officer ή η αναδιοργάνωση της Διεύθυνσης Πληροφορικής είναι αποσπασματικά μέτρα και στο τέλος δεν επαρκούν.
Χρειάζεται ηγετική πρωτοβουλία, όραμα και κατεύθυνση από την κορυφή, να διαμορφώνει ένα σχέδιο ταχύτατης προσαρμογής του επιχειρηματικού και λειτουργικού προτύπου, ώστε να παραμείνει η τράπεζα συνολικά ανταγωνιστική.
- Η στρατηγική για την αντιμετώπιση της τεχνολογικής πρόκλησης στον τραπεζικό τομέα δεν πρέπει να είναι μόνο αμυντική, δεν πρέπει να κυριαρχεί μόνο το θέμα του κόστους και της αποτελεσματικότητας, αλλά να είναι και επιθετική, δηλαδή να διαμορφώνει τους όρους και τις προϋποθέσεις μακροχρόνιας ανταγωνιστικής παρουσίας της τράπεζας στην αγορά, να κάνει δηλαδή την τεχνολογία συγκριτικό πλεονέκτημα της τράπεζας, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα.
Η τράπεζα οφείλει να σκέφτεται η τράπεζα την ψηφιοποίηση στο πλαίσιο της βελτίωσης της εξυπηρέτησης, της εμπειρίας και των προτιμήσεων των πελατών, της ποιότητας των προσφερομένων υπηρεσιών και της ανταγωνιστικής τιμολόγησης.
Να αξιοποιεί με σύγχρονα αναλυτικά εργαλεία τη δύναμη και τον πλούτο της πληροφόρησης που έχει για τον πελάτη και την τράπεζα που προσφέρει η νέα τεχνολογία.
- Επειδή οι αλλαγές που προκαλεί η νέα χρηματοπιστωτική τεχνολογία είναι βαθιές και μεγάλες, μια σημαντική πρόκληση για τη διοίκηση κάθε τράπεζας είναι να οργανώσει μια ομαλή μετάβαση από το ένα πρότυπο λειτουργίας στο νέο ψηφιακό / ηλεκτρονικό πρότυπο.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι,
- καθημερινά θα συγκρούεται η legacy bank με την digital bank γι’ αυτό είναι σημαντικό να πείσεις και να στρατεύσεις τα στελέχη και το προσωπικό σε ένα σχέδιο ομαλής μετάβασης σε ένα νέο όραμα λειτουργίας,
- στο νέο πρότυπο θα χρειαζόμαστε λιγότερα υποκαταστήματα,
- στο νέο πρότυπο θα χρειαζόμαστε λιγότερο προσωπικό,
- τα επόμενα χρόνια θα χρειαστούν σημαντικές επενδύσεις και μεγάλος εσωτερικός μετασχηματισμός των λειτουργιών των τραπεζών και του πελατοκεντρικού και λειτουργικού προτύπου,
- στο τέλος, τα οφέλη από την ψηφιοποίηση θα διαχυθούν και ο ανταγωνισμός θα τα περιορίσει. Είναι τα άυλα στοιχεία του ανταγωνισμού, η φήμη, η αδράνεια, η εμπιστοσύνη των πελατών, η πίστη του προσωπικού, η κουλτούρα του οργανισμού και η εικόνα της στην αγορά, που συνθέτουν διαρκή ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα.
- Οι αλλαγές στα δίκτυα συναλλαγών και εξυπηρέτησης που χρησιμοποιούνται από τους πελάτες πραγματοποιούνται με γρήγορους ρυθμούς και η επιβολή των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων επιτάχυνε, όσο και αν ακούγεται παράξενο, τη στροφή των πελατών προς ιντερνετικά / ηλεκτρονικά δίκτυα συναλλαγών.
Σήμερα στην Ελλάδα, κατά προσέγγιση και αναφορικά με τις εγχρήματες συναλλαγές, το 2016
μόνο το 29% των παραπάνω συναλλαγών πραγματοποιήθηκαν μέσω καταστημάτων, έναντι 38% το 2014,
το 33% μέσω internet ή κινητού τηλεφώνου, έναντι 19% το 2014,
το 32% μέσω ΑΤΜs, έναντι 35% το 2014, και
6% ταμειακές μηχανές.
Είναι φανερό ότι, ο ρόλος του καταστήματος περιορίζεται σημαντικά όσον αφορά στις εγχρήματες συναλλαγές, ενώ ο ρόλος των εναλλακτικών δικτύων, κυρίως e/m banking αυξάνεται με υψηλό διψήφιο ποσοστό.
Η Ελλάδα υστερεί ακόμα σημαντικά στη χρήση internet banking και πάρα πολύ στη χρήση mobile banking, αλλά οι χρήστες αυξάνονται ραγδαία:
Παράλληλα, εντυπωσιακή είναι η αύξηση της χρήσης POSs στις συναλλαγές, όπου θα προσεγγίσουμε στο τέλος του 2017 πάνω από 400.000 εγκατεστημένα μηχανάκια, έναντι 200.000 δύο χρόνια πριν, αλλά η χρήση τους σε αριθμό συναλλαγών 122 εκατ. το 2015 παραμένει 7 φορές χαμηλότερη των συναλλαγών στην Πορτογαλία και 12 φορές χαμηλότερη του αριθμού συναλλαγών στο Βέλγιο.
- Οι ελληνικές τράπεζες σχεδιάζουν σημαντικό ύψος επενδύσεων σε υποδομές και τεχνολογία, κυρίως ψηφιακή, τα επόμενα χρόνια. Εκτιμώ ότι, την επόμενη τριετία, οι τράπεζες θα επενδύσουν μεταξύ € 800 εκατ. και € 1 δισεκ. σε υποδομές και ψηφιακή τεχνολογία, ενώ σχεδιάζουν σημαντικές αναδιατάξεις και αναδιοργανώσεις στο λειτουργικό και επιχειρησιακό πρότυπο λειτουργίας.
- Η επιτάχυνση της χρήσης ψηφιακής τεχνολογίας στις πληρωμές, τις μεταβιβάσεις και τις συναλλαγές, αλλά και στις εγκριτικές διαδικασίες χορηγήσεων, θα μπορούσε να υποβοηθηθεί αν διαμορφωνόταν ένα περιβάλλον περιοριστικό για τη χρήση μετρητών.
Για παράδειγμα, αν μετά από μία μεταβατική περίοδο καταργείτο η χρήση μετρητών από τις επιχειρήσεις και γίνονταν υποχρεωτικά όλα ηλεκτρονικά,
οι μισθοδοσίες και οι ασφαλιστικές εισφορές να πληρώνονταν μέσω τραπεζών, κάτι που πρόσφατα επέβαλε η κυβέρνηση,
θα έδινε επίσης μεγάλη ώθηση στην αποτελεσματικότερη λειτουργία των τραπεζών και της οικονομίας.
Αν οι τράπεζες, με άδεια των πελατών, είχαν ηλεκτρονική πρόσβαση σε όλα τα δικαιολογητικά που απαιτούνται για την ολοκλήρωση τραπεζικών εργασιών (π.χ. δάνεια, άνοιγμα λογαριασμών), όπως φορολογικές δηλώσεις, κτηματολόγιο, υποθηκοφυλακείο, ΔΕΗ κ.ά., θα έδινε μεγάλη ώθηση στις ηλεκτρονικές συναλλαγές,
επίσης και αν ετίθετο ένα μικρό όριο, π.χ. € 100 για εμπορικές συναλλαγές των ιδιωτών σε μετρητά και όλες οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας δέχονταν μόνο ηλεκτρονική εξόφληση οφειλών.
- Η επέκταση της ψηφιακής τράπεζας θα εξαρτηθεί επίσης από την ποιότητα και την ευρυζωνικότητα των επικοινωνιών. Χωρίς σημαντικές επενδύσεις και από τις εταιρείες επικοινωνιών, η ψηφιακή στρατηγική θα υπονομευθεί.
- Οι Ελληνικές τράπεζες, στο πλαίσιο υλοποίησης των επενδύσεών τους στην ψηφιακή και σύγχρονη τεχνολογία, θα κάνουν, κατά τη γνώμη μου, εκτεταμένη χρήση του outsourcing, δηλαδή της ανάθεσης εργασιών σε τρίτους εκτός τραπέζης.
Αυτό απαιτεί πρωτίστως τη διαμόρφωση διαδικασιών και ανοικτών όρων ανταγωνισμού, αφετέρου δημιουργεί και την προοπτική συνεργασίας με Fintech εταιρείες, Ελληνικά τεχνολογικά πανεπιστήμια και μεγάλους παρόχους αυτών των υπηρεσιών, όπως είναι η Accenture και η IBM.
Σημαντικό στη διαμόρφωση ευέλικτων συστημάτων με API (Application Programming Interfacing) με εξωτερικούς παρόχους.
Μέχρι τώρα η αξιοποίηση μικρών εταιρειών εκτιμώ ότι είναι περιορισμένη. Εξάλλου, το μέγεθος των Ελληνικών τραπεζών είναι τέτοιο που περιορίζει την αποδοτικότητα των συνεργασιών και των επενδύσεων σε πρωτοπόρες τεχνολογικές καινοτομίες.
- Βλέπουμε γύρω μας τη σημαντική ανάπτυξη πλατφορμών B2B, B2C, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook, Twitter, Instagram, Linkedin, Google plus και πλατφορμών συναλλαγών όπως το Amazon και το Ebay.
Το ζήτημα είναι αν χρειάζονται και οι μικρές επιχειρήσεις συμβουλευτική βοήθεια για να στήσουν το ηλεκτρονικό και ιντερνετικό κατάστημα, κυρίως μέσω πόρων του ΕΣΠΑ και αν είναι αναγκαία η διαμόρφωση μιας Εθνικής πλατφόρμας B2B. Στη Eurobank έχουμε ξεκινήσει και έχουμε στήσει το Exportgate με αρκετή επιτυχία, αλλά δεν είναι B2B πλατφόρμα.
- Το παραδοσιακό τραπεζικό μοντέλο απειλείται από την έκταση του ανταγωνισμού, το βαρύ ρυθμιστικό πλαίσιο, τις εξελίξεις της τεχνολογίας, τις αγκυλώσεις της συνήθειας, της αδράνειας, της κληρονομιάς του υψηλού κόστους και της κουλτούρας που φέρει ο οργανισμός.
Αν το παραδοσιακό τραπεζικό μοντέλο δεν προσαρμοστεί ενεργά και αν δεν μετασχηματιστεί, φοβάμαι ότι θα χάσει το τραίνο του ανταγωνισμού. Η εμπειρία της Xerox να μην μας διαφεύγει.
- έρχονται νέας γενιάς ATMs,
- δημιουργούνται οι συναλλαγές σε bitcoin, το πρώτο αποκεντρωμένο ψηφιακό νόμισμα, αναπτύσσονται (100.000 merchants δέχονται bitcoins as means of payment),
- οι πληρωμές μέσω κινητού αυξάνονται γεωμετρικά,
- η ταχεία διάδοση των ιντερνετικών συναλλαγών είναι γεγονός,
- η πρόσβαση τρίτων παρόχων στα στοιχεία πελατών τραπεζών είναι στα σκαριά,
- ο εντονότερος ανταγωνισμός στις πληρωμές είναι γεγονός,
- η παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών διαχείρισης και χρηματοδότησης από μη τραπεζικά ιδρύματα, πιο εξειδικευμένα, πιο τεχνολογικά προηγμένα, λιγότερο εποπτευόμενα και με χαμηλότερο κόστος λειτουργίας,
- η διάδοση των κοινωνικών δικτύων και των πλατφορμών συναλλαγών προδιαγράφουν ένα δύσκολο μέλλον για το τραπεζικό σύστημα.