Υπέρ της Ελλάδας είναι οι πιθανότητες να έχει επιτυχημένη έξοδο από το πρόγραμμα, όπως σημειώνει σε νέα έκθεσή της η Morgan Stanley, η οποία τονίζει πως η οικονομία βρίσκεται σήμερα σε καλύτερη πορεία και η βιωσιμότητα χρέους έχει βελτιωθεί.

Επίσης, θα υπάρξουν περαιτέρω αναβαθμίσεις από τους οίκους αξιολόγησης, ενώ δημιουργείται παράθυρο ευκαιρίας για ένταξη της χώρας στο πρόγραμμα QE. Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, όπως προειδοποιεί, το μονοπάτι του χρέους δείχνει περισσότερο αβέβαιο, ενώ κλειδί αποτελεί η επίτευξη υψηλής και διατηρήσιμης ανάπτυξης. Παράλληλα, η τράπεζα προειδοποιεί ότι οι επενδύσεις στην Ελλάδα παραμένουν εξαιρετικά χαμηλές, ενώ και οι εξωτερικοί κίνδυνοι αυξάνονται.Η Ελλάδα φαίνεται να βγαίνει από την περίοδο διάσωσης χωρίς άμεση ανάγκη για συνεχή υποστήριξη των πιστωτών

Ένας πολύ νέος κύκλος

Η Ελλάδα κάνει αυτή τη μετάβαση σε ένα σημείο όπου η οικονομία αρχίζει να δείχνει τα πρώτα σημάδια βελτίωσης παρόλο που η ύφεση ήταν πολύ βαθιά, η οικονομική ανάπτυξη φαίνεται να δείχνει ισχυρότερη ορμή, με το συναίσθημα να ανακάμπτει.

Ο χρηματοπιστωτικός τομέας εξαρτάται λιγότερο από την ΕΚΤ για χρηματοδότηση, και οι έλεγχοι κεφαλαίου είναι τώρα περισσότερο χαλαροί συμβάλοντας στην οικονομική ανάκαμψη.

Αναβαθμίσεις αξιολόγησης και QE;

Το σημείο εκκίνησης είναι πολύ χαμηλότερο από αυτό που πέτυχαν άλλες περιφερειακές χώρες, έχει ήδη ξεκινήσει μια θετική τάση αναβάθμισης της αξιολόγησης και αυτό είναι πιθανόν να συνεχιστεί, με κάθε αναβάθμιση να ενισχύει πιθανώς το κλίμα των επενδυτών όσον αφορά τη βιωσιμότητα της ανάκαμψης.

Εν τω μεταξύ, η ΕΚΤ θα μπορούσε να συμπεριλάβει την Ελλάδα στο πρόγραμμα QE, αλλά ίσως μόνο για μερικές εβδομάδες.  Οι ευνοϊκές δηλώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την πορεία του χρέους θα μπορούσαν να βοηθήσουν, αλλά αυτές οι αποφάσεις δεν είναι αυτόματες.

Η ανθεκτικότητα είναι το κλειδί

Για να γίνει επιτυχής αυτή η έξοδος, πρέπει η ανάκαμψη να είναι βιώσιμη άρα χρειάζεται συνεχιζόμενη εστίαση στη δημοσιονομική εξυγίανση, η οποία θα παρακολουθείται από τα θεσμικά όργανα.

Περισσότερο σίγουροι στο εγγύς μέλλον

Αν δεν υπάρξει σημαντική αλλοίωση στις εξωτερικές συνθήκες, η ανάλυση της βιωσιμότητας του χρέους καθιστά βέβαιο ότι το δημόσιο χρέος πιθανότατα θα μειωθεί τα επόμενα χρόνια.
Αυτό έχει να κάνει με τις αποφάσεις για την ελάφρυνση χρέους, όχι μόνο χάρη στη μακροχρόνια περίοδο χάριτος, αλλά και στις επεκτάσεις ληκτότητας και τις ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης.

Αβεβαιότητα μακροπρόθεσμα

Η Morgan Stanley πιστεύει ότι η υποκείμενη ανάπτυξη παραμένει αδύναμη, εξαιτίας διάφορων δομικών προκλήσεων.  Βέβαια, η ορμή της μεταρρύθμισης υπήρξε ισχυρή τα τελευταία χρόνια.

Πόση ώθηση θα έχει αυτό το αποτέλεσμα είναι ακόμα ασαφές. Υπό συντηρητικές υποθέσεις, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ότι οι κίνδυνοι γύρω από το χρέος θα επανεμφανιστούν μακροπρόθεσμα.

Γυρίζοντας σελίδα

Η Ελλάδα ακολουθεί τα βήματα άλλων περιφερειακών χωρών: μια «καθαρή» έξοδος μετά την ολοκλήρωση του πλέον πρόσφατου προγράμματος προσαρμογής.

Υπάρχουν, ωστόσο, πολλοί παράγοντες που πρέπει να συνυπάρξουν για να καταστήσουν την έξοδο αυτή επιτυχημένη, κάποια από τα οποία είναι πέρα από τον έλεγχο της Ελλάδας.

Η μεγαλύτερη μεταβλητότητα της αγοράς, για παράδειγμα λόγω της μεγαλύτερης πολιτικής αβεβαιότητας της Ευρώπης, είναι ένας κίνδυνος.  Αλλά, εκτός και αν αυτό γίνει εμφανές, η Morgan Stanley πιστεύει ότι η κατάσταση στην Ελλάδα εξελίσσεται με τρόπο που το σενάριό εξόδου είναι πιθανό να υλοποιηθεί.

Μεγάλα μαξιλάρια στο εγγύς μέλλον

Βασικά πλεονεκτήματα περιλαμβάνουν ένα πολύ μεγάλο buffer, το οποίο βοηθά την Ελλάδα ώστε να μη χρειάζεται να επιστρέψει σύντομα μεγάλο μέρος του δημόσιου χρέους της.

Στον τραπεζικό τομέα τα πράγματα βελτιώνονται, καθώς η εξάρτησή του από την έκτακτη ρευστότητα της ΕΚΤ (ELA) μειώθηκε απότομα, αν και το απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων παραμένει υψηλό.  Η χαλάρωση των ελέγχων κεφαλαίου αποτελεί θετική εξέλιξη.

Είναι βιώσιμο το δημόσιο χρέος;

Η Morgan Stanley αμφιβάλλει ότι υπάρχει μια ξεκάθαρη απάντηση.  Οι εξωτερικές συνθήκες και οι οικονομικές επιδόσεις των επόμενων δεκαετιών θα είναι βασικοί παράγοντες.

Αλλά οι βραχυπρόθεσμες προβολές της είναι εποικοδομητικές, ενώ το δημόσιο χρέος αναμένεται να μειωθεί σε μια δεκαετία.

Βραχυπρόθεσμοι θετικοί καταλύτες

Η Morgan Stanley θεωρεί ότι η αξιολόγηση της Ελλάδας είναι πιθανό να αναβαθμιστεί, ενισχύοντας έτσι την εμπιστοσύνη των επενδυτών.  Ένα άλλο ερώτημα είναι εάν η Ελλάδα μπορεί να συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα QE της ΕΚΤ.

Με το βασικό σενάριο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μια πτωτική πορεία του δημόσιου χρέους, υπάρχει ίσως παράθυρο ευκαιρίας για την ΕΚΤ να λάβει αυτή την απόφαση.  Αλλά το παράθυρο μπορεί να είναι στενό, καθώς μετά το τέλος του προγράμματος διάσωσης (20 Αυγούστου).

Μακροπρόθεσμη αβεβαιότητα

Η Morgan Stanley θα υποστήριζε ότι υπάρχουν κίνδυνοι για τη διαδρομή χρέους μακροπρόθεσμα.  Ωστόσο, η δέσμευση των θεσμικών οργάνων να βοηθήσουν, αν συμβεί κάτι χειρότερο από το αναμενόμενο, είναι κάπως καθησυχαστικό.

Τα επόμενα τμήματα περνούν από τις εκτιμήσεις για τις οικονομικές προοπτικές της Ελλάδας και τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους. Το ΑΕΠ εξακολουθεί να είναι πολύ χαμηλότερο από τα επίπεδα πριν από την κρίση.

Σε πραγματικούς όρους, η ελληνική οικονομία είναι τώρα 25% μικρότερη από το 2ο τρίμηνο του 2008 – την κορυφή του προηγούμενου κύκλου.  Αυτός ο αριθμός είναι πολύ μεγάλος και δείχνει ότι ο αντίκτυπος της τελευταίας κρίσης ήταν πολύ πιο έντονος στην Ελλάδα από ότι σε άλλες χώρες.

Θετική ανάπτυξη

Ενώ το ΑΕΠ είναι αρκετά ασταθές, μετά από μερικά τρίμηνα φαίνεται ότι η ελληνική οικονομία αρχίζει τώρα να δείχνει ελαφρώς ισχυρότερη ορμή.  Αυτό είναι ενθαρρυντικό, αλλά πρέπει να διατηρηθεί.  Η πρόβλεψη ανάπτυξης είναι εποικοδομητική, σε περίπου 2,3% αυτό το έτος και μετά, και περίπου 2% μεταξύ του 2020 και του 2022.

Μεγάλος οδηγός οι επενδύσεις 

Με εξαίρεση το τελευταίο τρίμηνο, το καθαρό εμπόριο δεν έχει προσθέσει στην ανάπτυξη, αν και η εξωτερική ζήτηση αναπτύσσεται σχετικά γρήγορα, η οποία είναι αυτή καθαυτή αρκετά θετική.  Οι επενδύσεις αποτέλεσαν τη βασική κινητήρια δύναμη ανάπτυξης, ενώ η κατανάλωση, ιδιωτική και δημόσια, παραμένουν σχετικά μειωμένες.

Η εγχώρια ζήτηση παραμένει καθοριστική

Παρόμοια με αυτά που συνέβησαν σε άλλες χώρες που έχουν περάσει από αναπροσαρμογή του ισοζυγίου πληρωμών, η πρόοδος προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης θα είναι πιθανότατα κυρίως αποτέλεσμα της εσωτερικής ζήτησης.  Οι εξαγωγές φυσικά θα βοηθήσουν, αλλά η εξάρτηση από τις εισαγωγές παραμένει υψηλή.

Το κλίμα των καταναλωτών βελτιώνεται

Μετά από μια οπισθοδρόμηση το 2015, το ηθικό των καταναλωτών βελτιώνεται.  Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού εξακολουθεί να αγωνίζεται έναντι των οικονομικών προοπτικών.  Αυτό δεν είναι τόσο θετικό και είναι πιθανό να επηρεάσει τις αποφάσεις για τις δαπάνες των νοικοκυριών, οι οποίες, εν πάση περιπτώσει, εξακολουθούν να περιορίζονται από την ανάκαμψη των οικονομικών συνθηκών.

Θετική αύξηση της απασχόλησης

Η εμπιστοσύνη θα μπορούσε να αυξηθεί περαιτέρω εάν η ανάκαμψη της αγοράς εργασίας ενισχυθεί.  Αλλά το το επιχείρημα είναι πιθανώς κυκλικό, καθώς η περαιτέρω προσλήψεις είναι πιθανό να εξαρτηθούν από την ισχυρότερη ανάπτυξη.  Ίσως θα μπορούσαμε να δούμε μια επιτάχυνση.

Το σταθερό διαθέσιμο εισόδημα

Μέχρι στιγμής, τουλάχιστον, το διαθέσιμο εισόδημα έχει σταματήσει να μειώνεται.  Μετά από μια απότομη προσαρμογή, οι προϋπολογισμοί των νοικοκυριών ενδέχεται να αρχίσουν να επεκτείνονται, με την ανάκαμψη της απασχόλησης.  Αυτό θα είναι το κλειδί εάν πρέπει να επιτευχθεί μια μεγαλύτερη αύξηση των δαπανών, δεδομένου του χαμηλού ποσοστού αποταμίευσης.

Επενδύσεις

Οι επιχειρήσεις φαίνεται ότι ενδιαφέρονται για την επέκταση των σχεδίων τους, επενδύοντας ένα αυξανόμενο μερίδιο των κερδών τους.

Ωστόσο, το ποσό των νέων επενδύσεων εξακολουθεί να είναι χαμηλό, γεγονός που σημαίνει ότι η χώρα ως σύνολο δεν είναι ακόμα έτοιμη να διατηρήσει το σημερινό της κεφάλαιο.
Σημειώστε ότι αυτό συμβαίνει μετά από πολλά χρόνια πολύ μειωμένων επενδύσεων, πράγμα που σημαίνει ότι η δυνητική ανάπτυξη πιθανώς θα επηρεαστεί.

Οι εξωτερικοί κίνδυνοι αποκτούν μεγαλύτερη σημασία

Είναι αναμφισβήτητο ότι τα πράγματα βελτιώνονται, ειδικά όταν λαμβάνεται υπόψη το σημείο εκκίνησης.  Αλλά αν θέλουμε τη μετάβαση σε μια υψηλότερη τροχιά ανάπτυξης πιθανώς θα εξαρτηθεί από μια σειρά θετικών εξελίξεων που μπορούν να φυτέψουν τους σπόρους ενός ενάρετου κύκλου, καθιστώντας την ανάκαμψη βιώσιμη.

Ωστόσο, είναι η ανάκαμψη της Ελλάδας αρχίζει σε μια στιγμή που οι αντιληπτοί εξωτερικοί κίνδυνοι αυξάνονται.

Σκέψεις για την πιθανή ανάπτυξη

Τρεις θα είναι οι οδηγοί της ανάπτυξης: Τα δημογραφικά στοιχεία, το κεφάλαιο και η παραγωγικότητα.  Είναι οι συνήθεις ύποπτοι που πρέπει να εξετάσει κανείς όταν προσπαθεί να αξιολογήσει την ικανότητα μιας χώρας να συνεχίσει να αναπτύσσεται μεσοπρόθεσμα. Τα δημογραφικά στοιχεία είναι πιθανώς μια πρόκληση.

Αυτό δεν είναι ιδιοσυγκρασιακό της Ελλάδας, αλλά τα δημογραφικά στοιχεία θα αποτελέσουν πιθανώς μια πρόκληση ανάπτυξης κατά τις επόμενες δεκαετίες.
Με εξαίρεση τη Γαλλία, οι προβολές υποδηλώνουν συρρίκνωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας.

Στα επόμενα 40 χρόνια, ο πληθυσμός θα μπορούσε να είναι περίπου 30% χαμηλότερος από αυτόν σήμερα.

Κατά τη διάρκεια των επόμενων 80 ετών, θα μπορούσε να είναι περίπου 50% χαμηλότερος στις μικρότερες περιφερειακές χώρες, όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία.

Αν και οι επενδύσεις έχουν αρχίσει και ανακάμπτουν, οι νέες επενδύσεις από τις ελληνικές εταιρείες συνεχίζουν να είναι εξαιρετικά χαμηλές, κάτι που σημαίνει ότι η Ελλάδα συνολικά δεν επενδύει αρκετά ώστε να διατηρηθεί το υφιστάμενο δυναμικό. Αυτό γίνεται μετά από χρόνια πολύ μειωμένων επενδύσεων και πιθανά επηρεάζει τη δυνητική ανάπτυξη.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα πράγματα βελτιώνονται, συνεχίζει η Morgan Stanley αλλά το να επιστρέψει η Ελλάδα σε υψηλότερη αναπτυξιακή τροχιά θα εξαρτηθεί από μια σειρά θετικών αποτελεσμάτων που θα βάλουν τον “σπόρο” ενός “ενάρετου κύκλου”, κάνοντας αυτήν την ανάκαμψη διατηρήσιμη. Πάντως, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι τα εξωτερικά ρίσκα αυξάνονται.

Όπως καταλήγει η Morgan Stanley, η κυκλική ανάκαμψη θα αρχίσει να αποκτά σταδιακά κάποιο momentum, ωστόσο, εκτός από τον οικονομικό κύκλο, η δυνητική ανάπτυξη είναι επίσης “κλειδί”. H πρόκληση του πολύ υψηλού χρέους σημαίνει ότι η Ελλάδα θα βρίσκεται στο επίκεντρο για δεκαετίες.