Κατασχέσεις: Πώς εξαφανίζονται απροειδοποίητα από ακατάσχετους λογαριασμούς μισθοί, συντάξεις και επιδόματα 

Ραγδαία είναι η αύξηση στις κατασχέσεις εις χείρας τρίτων την τελευταία τριετία και ιδιαίτερα οι κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών, που αποτελούν την πλέον διαδεδομένη διαδικασία για την εξασφάλιση της είσπραξης των φορολογικών και ασφαλιστικών εσόδων, σύμφωνα με τα ευρήματα της Ειδικής Έκθεσης του Συνηγόρου του Πολίτη που, όπως υπογραμμίζει, τα κενά στην ισχύουσα νομοθεσία πολλές φορές καταλήγουν να είναι σε βάρος των πολιτών.

Ο Συνήγορος του Καταναλωτή Ανδρέας Ποτάκης ανέφερε ότι σε σχέση με το 2009 που ξεκίνησε η κρίση ο αριθμός των οφειλετών έχει τετραπλασιαστεί και από αυτούς οι 8 στους 10 οφείλουν λιγότερα από 2000 ευρώ, είναι δηλαδή μικροοφειλέτες ενώ το δημόσιο χρέος διατηρείται πάνω από 100 δις και μέχρι τώρα δεν έχει αναχαιτιστεί. Αλλά, συνέχισε ο ίδιος, δεν είναι μόνο το δημόσιο που επηρεάζεται δυσμενώς από τι σ ληξιπρόθεσμες οφειλές αλλά και η εξυπηρέτηση προς τους ιδιώτες πιστωτές.

Ο Συνήγορος επεσήμανε τον κίνδυνο ότι η συνεχής παροχή κινήτρων για εξοφλήσεις σε δόσεις, μπορεί να αποτελεί μία πρόσκαιρη ανάσα αλλά δημιουργεί και στρεβλώσεις τόσο στον ανταγωνισμό όσο και στη φορολογική συνείδηση των φυσικών προσώπων διότι τείνει να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι θα υπάρξει κάποια νέα ρύθμιση οπότε γιατί να πληρώσει κάποιος όπως οφείλει και όταν πρέπει.

Από τις κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών, όπως είπε, σύμφωνα με τα ευρήματα της έκθεσης, υπάρχει σε κάποιες περιπτώσεις καταστρατήγηση συνταγματικών δικαιωμάτων ενώ υπάρχει αιφνιδιασμός του οφειλέτη διότι ακόμη κι όταν υπάρχει ατομική ενημέρωση επιβάλλονται κατασχέσεις πριν τη λήξη του χρονικού ορίου που προβλέπεται ενώ προβλήματα εντοπίζονται και για τους κληρονόμους στους οποίους επιβάλλονται ποινές για χρέη που δεν γνώριζαν, ενώ πρόβλημα δημιουργείται και σχετικά με τις κατασχέσεις επιδομάτων προνοιακού χαρακτήρα.

Επίσης, όπως είπε ο ίδιος, υπάρχει μερική μόνο συμμόρφωση της κεντρικής διοίκησης σε σειρά δικαστικών αποφάσεων.

Μέσα από την καταγραφή των παθογενειών και το διάλογο μπορεί να υπάρξει αναμόρφωση, κατέληξε ο Συνήγορος.

Τριπλασιάστηκαν οι κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών μέσα σε μια τριετία

Στην έκθεση σημειώνεται ότι σε πολλές περιπτώσεις έχει παρατηρηθεί μια υπέρμετρη χρήση καταδιωκτικών μέτρων, κυρίως σε βάρος των οικονομικά αλλά και κοινωνικά πλέον ευάλωτων ομάδων, των οποίων η οικονομική αντοχή έχει εξαντληθεί από την μακρόχρονη οικονομική κρίση, παρά το γεγονός ότι η τακτική αυτή δεν πρόκειται να επιλύσει ουσιαστικά την χαμηλή εισπραξιμότητα των δημοσίων εσόδων.

Είναι χαρακτηριστικό, όπως αναφέρεται, ότι, ενώ το 2015 η ΑΑΔΕ προχώρησε σε περίπου 650.000 κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών, το 2016 ο αριθμός των κατασχέσεων διπλασιάστηκε, ενώ το 2017 οι κατασχέσεις υπερέβησαν τα 1,7 εκατομμύρια, και σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία έως τον Μάιο του 2018 οι συντελεσθείσες κατασχέσεις είχαν αγγίξει τα 1,2 εκατομμύρια.

Αντίστοιχη είναι και η εικόνα από το ΚΕΑΟ σε ό,τι αφορά κατασχέσεις λογαριασμών για την είσπραξη ασφαλιστικών εισφορών. Μάλιστα η αυτοματοποίηση και η διασύνδεση με τα τραπεζικά ιδρύματα επιτρέπουν πλέον τη διαρκή αύξηση των δυνατοτήτων του συστήματος για βεβαίωση οφειλών και επιβολή κατασχέσεων. Με δεδομένο, μάλιστα, ότι περίπου 4 εκατομμύρια φορολογούμενοι ανήκουν σήμερα στην ομάδα των οφειλετών, είτε για χρέη προς την εφορία είτε για χρέη προς τα ασφαλιστικά ταμεία το ενδεχόμενο ενεργοποίησης διαδικασίας κατάσχεσης τραπεζικού λογαριασμού αφορά ανησυχητικά μεγάλη ομάδα του πληθυσμού.

Όπως υπογραμμίζεται, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του ο Συνήγορος του πολίτη έχει επανειλημμένως κληθεί είτε μέσω διαμεσολαβητικών παρεμβάσεων είτε μέσω νομοθετικών εισηγήσεων, να αναλάβει ενεργητικό ρόλο σε περιπτώσεις καταστρατήγησης της ισχύουσας νομοθεσίας. Μάλιστα όπως αναφέρεται στην ετήσια Έκθεση η διαρκής αύξηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς τη φορολογική και την ασφαλιστική διοίκηση ” επαναφέρει περιοδικά την ανάγκη εξέτασης διαδικασιών για διακανονισμό ή ρύθμιση χρεών με παράλληλη πρόβλεψη για λιγότερο ή περισσότερο γενναίο «κούρεμα» μέρους αυτών των οφειλών, ενώ η συνεχής αύξηση των υποχρεώσεων και βαρών συντείνει στην αύξηση της φοροδιαφυγής, της φοροαποφυγής και της εισφοροδιαφυγής.

Συνέπεια των παραπάνω είναι νόθευση του υγιούς ανταγωνισμού και η διακινδύνευση της εισπραξιμότητας των οφειλών προς το Δημόσιο”.

Τα προβλήματα

Η περιπτωσιολογία που παρουσιάστηκε στην Έκθεση οδηγεί στην εξαγωγή των ακόλουθων συμπερασμάτων:

-η παρεμπόδιση της αυτόματης και αυτοδίκαιης προστασίας του άρθρου 31 του ΚΕΔΕ στα εισοδήματα από μισθούς, συντάξεις και ασφαλιστικά βοηθήματα με την ανάδειξη της διαδικασίας γνωστοποίησης του ακατάσχετου λογαριασμού στη φορολογική διοίκηση, από διαδικαστική προϋπόθεση σε ουσιαστική προϋπόθεση, δυναμιτίζει τον σκοπό του νομοθέτη για προστασία των μισθοσυντήρητων φορολογούμενων.

–η δικαστική προστασία, είτε με τη μορφή της προσωρινής δικαστικής προστασίας (αναστολή εκτέλεσης κατάσχεσης, αναστολή καταδιωκτικών μέτρων) είτε με τη μορφή της υπαγωγής σε διαδικασία διαγραφής οφειλών λόγω οικονομικής αδυναμίας, αποδεικνύεται δύσχρηστη και αναποτελεσματική.

-τόσο οι ίδιοι οι οφειλέτες του δημοσίου και των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης, όσο και οι κληρονόμοι τους ή τα φυσικά πρόσωπα αλληλεγγύως ευθυνόμενα με νομικά πρόσωπα που έχουν παύσει να υφίστανται, συχνά αιφνιδιάζονται από τη διαδικασία κατάσχεσης, την οποία πληροφορούνται όταν επιχειρούν πρόσβαση στις καταθέσεις τους. Αυτό συμβαίνει είτε επειδή το κατασχετήριο δεν κοινοποιείται στον οφειλέτη, πράγμα που κρίθηκε ως συνταγματικά ανεκτό από το ΣτΕ, είτε γιατί η φορολογική ή η κοινωνικοασφαλιστική διοίκηση συσχετίζει τις οφειλές των εκλιπόντων φυσικών προσώπων ή των λυθέντων νομικών προσώπων με τους ήδη μη υφιστάμενους ΑΦΜ τους, και όταν, εν συνεχεία, προβεί σε λήψη καταδιωκτικών μέτρων, τότε τα στρέφει κατά των κληρονόμων και των αλληλεγγύως ευθυνόμενων φυσικών προσώπων, τα οποία ωστόσο ουδέποτε είχε ενημερώσει για τις οφειλές αυτές.

Επιπλέον σημειώνει ο Συνήγορος του Πολίτη ότι παρατηρούνται περιπτώσεις υπερείσπραξης απαιτήσεων φορέων κοινωνικής ασφάλισης στο πλαίσιο της αναγκαστικής είσπραξης στα χέρια πιστωτικών ιδρυμάτων, λόγω τού ότι κατά την ακολουθούμενη ηλεκτρονική διαδικασία κοινοποίησης των κατασχετηρίων από το ΚΕΑΟ προς τα πιστωτικά ιδρύματα, δεν έχει προβλεφθεί τρόπος ελέγχου, σχετικά με το αν το ποσό που δεσμεύεται σε μία τράπεζα όπου τηρεί λογαριασμό ο οφειλέτης έχει ήδη δεσμευθεί και αποδοθεί στο ΚΕΑΟ από άλλη τράπεζα.

Τα σφάλματα τα οποία προκύπτουν στη διαδικασία, είτε με την μορφή αριθμητικού λάθους, είτε με την μορφή καθυστέρησης ευθυγράμμισης με τροποποιήσεις της νομοθεσίας, συχνά δεν διορθώνονται παρά μόνο με προσφυγή στην δικαιοσύνη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον φορολογούμενο.

Πάντως όπως επισημαίνεται ακόμη και εάν υπάρξει παραδοχή ενός σφάλματος, η φορολογική ή η κοινωνικοασφαλιστική διοίκηση δεν επιστρέφει στους πολίτες τα παρακρατηθέντα ποσά, αλλά τα συμψηφίζει με υπάρχουσες οφειλές.

Επίσης τα προνομιακά επιδόματα και ασφαλιστικά βοηθήματα δεν τυγχάνουν συνολικής και ενιαίας προστασίας, αλλά δημιουργούνται προβλήματα από την αποσπασματική πολυνομοθεσία, που συχνά οδηγεί στην κατάσχεσή τους, με μεγάλη δυσκολία στην επιστροφή των χρημάτων στις ευάλωτες ομάδες προς τις οποίες απευθύνονται. Κάτι αντίστοιχο ισχύει και για τις αγροτικές επιδοτήσεις, παρά την κατηγορηματική διαβεβαίωση του ενωσιακού δικαίου ότι καταβάλλονται στο ακέραιο στους δικαιούχους, καταλήγουν σε πλείστες περιπτώσεις να μην φθάνουν στα χέρια των αγροτών οφειλετών του δημοσίου, λόγω μη θέσπισης ρητής διάταξης περί ακατάσχετου στην ελληνική νομοθεσία, και διχογνωμίας και μετάθεσης ευθύνης μεταξύ των φορέων, ως προς την διαβεβαίωση περί του ακατάσχετου.

Ο Συνήγορος του Πολίτη επισημαίνει ότι η “ Η υπέρμετρη χρήση καταδιωκτικών μέτρων, κυρίως σε βάρος των οικονομικά αλλά και κοινωνικά πλέον ευάλωτων ομάδων, δηλαδή των μισθοσυντήρητων, των συνταξιούχων, των αγροτών, των ΑμεΑ, των φοιτητών, των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, των οποίων η οικονομική αντοχή έχει εξαντληθεί από την μακρόχρονη οικονομική κρίση, δεν πρόκειται να επιλύσει ουσιαστικά την χαμηλή εισπραξιμότητα των δημοσίων εσόδων. Η Πολιτεία οφείλει να διερευνήσει και να αναδείξει λύσεις που θα δώσουν στους φορολογούμενους τη δυνατότητα να αυξήσουν τα εισοδήματά τους, μέσα σε ένα κλίμα ανάπτυξης και οικονομικής ασφάλειας, ώστε να δύνανται εν τοις πράγμασι να αποπληρώσουν τις οφειλές τους. Και τότε θα το πράξουν“.

Πιτσιλής: Αισθητή η μείωση των κατασχέσεων τραπεζικών λογαριασμών για οφειλές προς το Δημόσιο το 2018

Αισθητή είναι η μείωση των κατασχέσεων το 2018 όπως ανέφερε ο διοικητής της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων Γιώργος Πιτσιλής στην σημερινή εκδήλωση για την παρουσίαση της Ειδικής Έκθεσης του Συνηγόρου του Πολίτη «Κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών για οφειλές προς το δημόσιο».

Ο κ. Πιτσιλής σημείωσε ότι θα δημοσιοποιήσει τα σχετικά στοιχεία το αμέσως προσεχές διάστημα αλλά εξήγησε ότι αυτή η εξέλιξη οφείλεται στο ότι από το τέλος του 2017 οι αρμόδιες υπηρεσίες συμβουλεύονται το σύστημα μητρώου τραπεζικών λογαριασμών.

Ο κ. Πιτσιλής στον χαιρετισμό του στη σχετική εκδήλωση σημείωσε ότι στόχος είναι το δημόσιο να εισπράττει με εκούσια μέσα τα φορολογικά έσοδα “καθώς σε κανέναν δεν αρέσει να δεσμεύονται λογαριασμοί και καταβάλλεται μία οργανωμένη προσπάθεια για την δημιουργία μίας πρότυπης φορολογικής διοίκησης”.

Ο ίδιος πρόσθεσε ότι η Ελλάδα έχασε στα χρόνια της κρίσης πάνω από το 25% του ΑΕΠ αλλά έχει γυρίσει στην πορεία της ανάπτυξης και σε αυτό βοήθησε και η είσπραξη των δημοσίων εσόδων.

Επεσήμανε ότι η έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη είναι πολύ σημαντική για την εξαγωγή συμπερασμάτων αλλά πρόσθεσε ότι ήδη επιχειρούνται μακροπρόθεσμες στρατηγικές για τη φορολογική συμμόρφωση και σε αυτό το πλαίσιο διευρύνεται η εφαρμογή ηλεκτρονικών μέσων και εφαρμογών όπως η ηλεκτρονική ρύθμιση για οφειλές και η διεύρυνση της ηλεκτρονικής φορολογικής ενημερότητας.

Για το στοιχείο του αιφνιδιασμού του οφειλέτη που αναφέρει μέσα η έκθεση ο κ. Πιτσιλής σημείωσε ότι υπάρχει έγκυρη και επαρκής ενημέρωση του οφειλέτη ενώ σημείωσε ότι “άλλο είναι το πλήθος των κατασχέσεων και άλλο το πλήθος των οφειλετών” και πρόσθεσε ότι το 2017 επιβλήθηκαν 1,6 εκατ. ευρώ ηλεκτρονικές κατασχέσεις σε 312.000 οφειλέτες ενώ υπογράμμισε ότι από το τέλος του 2017 οι υπηρεσίες συμβουλεύονται το σύστημα μητρώου τραπεζικών λογαριασμών και φαίνεται αισθητή μείωση των κατασχέσεων το 2018.

Επίσης όπως είπε, μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου 2018 ήταν περίπου στα 4 δις ευρώ το παλαιό και το νέο χρέος και από αυτά, ποσά ύψους μέχρι 3000 ευρώ αφορούσαν στο 7,3% του παλαιού χρέους και 18% στο νέο ληξιπρόθεσμο χρέος ενώ για οφειλές πάνω από 50.000 ευρώ η συμβολή αυτών είναι πάνω από 50% στο παλιό χρέος και στο νέο χρέος πάνω από 55%.

Αριθμητικά, οι οφειλέτες που έχουν χρέος μέχρι 3.000 ευρώ είναι 993 στο παλαιό χρέος και 1 εκατομμύριο 322 χιλιάδες στο νέο ληξιπρόθεσμο χρέος.

Ο πρόεδρος της Διαρκούς Επιτροπής Οικονομικών Υποθέσεων, εκπρόσωπος του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων Γεράσιμος Μπαλαούρας σημείωσε ότι η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων δημιουργήθηκε ως ένας τεχνοκρατικός μηχανισμός για την είσπραξη των εσόδων αλλά ωστόσο, συμπλήρωσε, η τεχνοκρατική προσέγγιση δεν θα πρέπει να αποκλείει την κοινωνική ευαισθησία.

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ: «Σαφάρι» κατασχέσεων σε κατεθέσεις, ακίνητα, μισθούς και συντάξεις-Ποιοι μπαίνουν στο στόχαστρο

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Έρχονται κατασχέσεις – σοκ από την Εφορία για χρέη ακόμα και 500 ευρώ

ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ: Αυτόματες κατασχέσεις με διαδικασίες – εξπρές για 1,7 εκατ. οφειλέτες της Εφορίας