Έμφαση στη μείωση κατανάλωσης φυσικού αερίου με κάθε τρόπο, προτείνει στο σημερινό Συμβούλιο υπουργών Ενέργειας, ο Κανονισμός έκτακτης ανάγκης, που έχει ετοιμάσει η Κομισιόν ο οποίος αποσκοπεί στον μετριασμό των επιπτώσεων στην τιμή του αερίου με την αντιμετώπιση της ζήτησης και της προσφοράς την κατοχύρωση της ασφάλειας του εφοδιασμού σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ενίσχυση της αλληλεγγύης.  Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά η Κομισιόν στο εισαγωγικό σημείωμα του Κανονισμού είναι πολύ πιθανό να μη φτάνει καμία ποσότητα ρωσικού αερίου μέσω των αγωγών. Και σημειώνει πως ο στόχος για την πλήρωση των αποθηκών αερίου πριν τον επόμενο χειμώνα είναι 90% έναντι 80% φέτος.

Η Κομισιόν τονίζει στην πρόταση Κανονισμού, ότι  οι προσπάθειες για μείωση της ζήτησης αερίου θα πρέπει να συνεχιστούν και μετά τον Μάρτιο του 2023, προκειμένου να επιτευχθεί η πλήρωση των υπόγειων εγκαταστάσεων αποθήκευσης έως και κατά 90 %, όπως συμφωνήθηκε στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/1032. Η Επιτροπή θα παρακολουθεί στενά τα μέτρα μείωσης της ζήτησης και είναι έτοιμη να κηρύξει κατάσταση επιφυλακής στην ΕΕ ή ακόμη και να επανεξετάσει τους στόχους μείωσης της ζήτησης αερίου εάν τα προαιρετικά μέτρα μείωσης της ζήτησης αποδειχθούν ανεπαρκή για τη διασφάλιση επαρκούς εφοδιασμού με αέριο κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

“Δεδομένης της σημασίας που έχει η συμβολή όλων των ομάδων κατανάλωσης στην εξοικονόμηση αερίου στο πλαίσιο των δυνατοτήτων τους, η παρούσα πρόταση περιλαμβάνει διατάξεις που επιτρέπουν στα κράτη μέλη να λαμβάνουν κατ’ εξαίρεση μέτρα για τη μείωση της «μη απαραίτητης κατανάλωσης» των προστατευόμενων πελατών, υπό την προϋπόθεση ότι τα μέτρα αυτά δεν θα μειώσουν την προστασία της βασικής τους κατανάλωσης”, σημειώνει χαρακτηριστικά.

Κι αυτό γιατί μετά τη σημερινή πτώση των τιμών του φυσικού αερίου με την εξαγγελία της θέσπισης πλαφόν, προτεραιότητα για την Κομισιόν είναι η ασφάλεια εφοδιασμού, καθώς μια ενδεχόμενη αναντιστοιχία στην προσφορά και τη ζήτηση φυσικού αερίου τους επόμενους μήνες, ενέχει όχι μόνο κίνδυνο ανόδου τιμών αλλά και ελλείψεων με σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία.

Επίσης, ο Κανονισμός περιγράφει πώς θα γίνονται οι κοινές αγορές φυσικού αερίου, περιγράφοντας μια διαδικασία με δύο στάδια,πρώτον, συγκέντρωση της ζήτησης φυσικού αερίου, δεύτερον, πιθανές από κοινού αγορές στο πλαίσιο της ενεργειακής πλατφόρμας.

Οι υπουργοί θα διεξαγάγουν συζήτηση πολιτικής για τη δέσμη μέτρων για το φυσικό αέριο, η οποία περιλαμβάνει πρόταση οδηγίας και πρόταση κανονισμού σχετικά με τους κοινούς κανόνες εσωτερικής αγοράς για ανανεώσιμες πηγές και φυσικά αέρια και υδρογόνο. Αυτές οι προτάσεις αποτελούν μέρος της δέσμης μέτρων «Fit for 55» που στοχεύουν να βάλουν την ΕΕ στην πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050.

Σήμερα επίσης, οι υπουργοί ενέργειας της ΕΕ θα επιδιώξουν μια γενική προσέγγιση σχετικά με την πρόταση οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων.

Στο πλαίσιο οποιασδήποτε άλλης δραστηριότητας, η Λιθουανία θα μοιραστεί πληροφορίες σχετικά με τη σημασία της διασφάλισης της πυρηνικής ασφάλειας στον πυρηνικό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής της Λευκορωσίας στο Ostrovets σύμφωνα με τα αναγνωρισμένα επίπεδα ασφάλειας της ΕΕ.

Οι τέσσερις προτάσεις του Κανονισμού

Η πρόταση Κανονισμού του Συμβουλίου έχει τίτλο «Ενίσχυση της αλληλεγγύης μέσω του καλύτερου συντονισμού των αγορών φυσικού αερίου, των διασυνοριακών ανταλλαγών φυσικού αερίου και των αξιόπιστων σημείων αναφοράς τιμών» και την ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Επείγουσα ανάγκη για ενέργεια – προετοιμασία, αγορά και προστασία της ΕΕ από κοινού».

Ο κανονισμός περιλαμβάνει τέσσερα κύρια στοιχεία που θα συμβάλουν με συνεκτικό τρόπο στη μείωση των τιμών και στην ενίσχυση της αλληλεγγύης και της ασφάλειας του εφοδιασμού.

Πρώτον, η συγκέντρωση της ζήτησης αερίου στην ΕΕ και οι από κοινού αγορές αερίου θα δώσουν στην ΕΕ τη δυνατότητα να χρησιμοποιεί τη συλλογική αγοραστική της δύναμη για να διαπραγματεύεται με τους προμηθευτές και να εξασφαλίζει καλύτερες τιμές, καθώς και για να μειώσει τον κίνδυνο να υποβάλλουν τα κράτη μέλη ανταγωνιστικές προσφορές στην ήδη περιορισμένη αγορά προκαλώντας με τον αντιπαραγωγικό αυτό τρόπο την αύξηση των τιμών.

Δεύτερον, η πρόταση περιλαμβάνει μια ολόκληρη δέσμη μέτρων για τις τιμές του αερίου, με σκοπό την αντιμετώπιση των υπερβολικά υψηλών τιμών και τη διασφάλιση δίκαιων τιμών αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας ακόμα και σε καταστάσεις κρίσης. Η παρούσα πρόταση παρέχει βεβαιότητα ως προς την τιμή που πρέπει να χρησιμοποιείται σε συνθήκες έλλειψης αερίου, όταν κηρύσσεται κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Προτείνει επίσης έναν συμπληρωματικό δείκτη αναφοράς για τον εφοδιασμό με υγροποιημένο φυσικό αέριο (ΥΦΑ), ώστε να υπάρχει ένας αντιπροσωπευτικός δείκτης αναφοράς για εισαγωγές ΥΦΑ ο οποίος δεν επηρεάζεται από τη χειραγώγηση της Ρωσίας. Για να αντιμετωπιστεί η υπερβολική αστάθεια στις αγορές, η πρόταση περιλαμβάνει μηχανισμούς για την εξομάλυνση της μεταβλητότητας στις προθεσμιακές αγορές μέσω μηχανισμού διαχείρισης των ημερήσιων διακυμάνσεων των τιμών ο οποίος περιορίζει τις ακραίες μεταβολές εντός σύντομου χρονικού διαστήματος («μηχανισμός διακοπής συναλλαγών»).

Τρίτον, μια κοινή προσέγγιση για τον περιορισμό των τιμών απαιτεί αλληλεγγύη σε ολόκληρη την Ένωση. Δεδομένου ότι δεν έχουν συνάψει όλα τα κράτη μέλη συμφωνίες αμοιβαίας αλληλεγγύης, η Επιτροπή προτείνει ρυθμίσεις άμεσης εφαρμογής ελλείψει τέτοιων συμφωνιών αλληλεγγύης. Θα προτείνει επίσης την επέκταση της υποχρέωσης παροχής αλληλεγγύης σε μη συνδεδεμένα κράτη μέλη με εγκαταστάσεις ΥΦΑ. Με τον τρόπο αυτό θα μπορέσουμε να προετοιμαστούμε και να βρισκόμαστε σε ετοιμότητα ώστε να αναλάβουμε δράση σε περίπτωση που χρειαστούν τέτοιες συμφωνίες. Η Επιτροπή εξετάζει επίσης την ανάγκη για περαιτέρω προτάσεις όσον αφορά καταστάσεις στις οποίες ορισμένες περιοχές αντιμετωπίζουν περισσότερα προβλήματα εφοδιασμού από ό,τι άλλες.

Τέλος, θα πρέπει να είναι δυνατή η περαιτέρω μείωση της ζήτησης αερίου, μεριμνώντας παράλληλα ώστε οι καταναλωτές να συνεχίσουν να προστατεύονται επαρκώς από ελλείψεις εφοδιασμού. Η ΕΕ έχει ήδη ενισχύσει τα εργαλεία που διαθέτει για την εξοικονόμηση αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο, χρειάζεται να εφαρμοστούν στο έπακρο οι συμφωνηθέντες κανονισμοί προκειμένου να επιτύχουμε τους στόχους για την τόσο αναγκαία μείωση της ζήτησης, πράγμα που θα βοηθήσει να αντιμετωπιστούν περαιτέρω διαταραχές του εφοδιασμού με αέριο και να μετριαστούν οι πιέσεις στις διεθνείς αγορές αερίου και, ως εκ τούτου, στις τιμές. Η Επιτροπή θα παρακολουθεί στενά τα μέτρα μείωσης της ζήτησης και είναι έτοιμη να κηρύξει κατάσταση επιφυλακής στην ΕΕ ή ακόμη και να επανεξετάσει τους στόχους μείωσης της ζήτησης αερίου εάν τα προαιρετικά μέτρα μείωσης της ζήτησης αποδειχθούν ανεπαρκή για τη διασφάλιση επαρκούς εφοδιασμού με αέριο κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

Κοινές αγορές φυσικού αερίου

Η πρόταση για από κοινού αγορές θεσπίζει μια διαδικασία που συνίσταται σε δύο στάδια: πρώτον, συγκέντρωση της ζήτησης φυσικού αερίου, δεύτερον, πιθανές από κοινού αγορές στο πλαίσιο της ενεργειακής πλατφόρμας.

  1. i) Πρώτο βήμα: Συγκέντρωση της ζήτησης

Στο πρώτο βήμα, οι εταιρείες που αγοράζουν αέριο θα συγκεντρώσουν τη ζήτησή τους χρησιμοποιώντας έναν πάροχο υπηρεσιών που διοργανώνει αυτή τη διαδικασία, ο οποίος θα έχει συμβληθεί από την Επιτροπή μέσω διαδικασίας σύναψης δημόσιας σύμβασης για τον σκοπό αυτό. Οι εταιρείες μπορούν να υποβάλουν τη ζήτησή τους για αέριο (όσον αφορά τον όγκο, τον χρόνο παράδοσης, τη διάρκεια και τον τόπο) στον πάροχο υπηρεσιών μέσω ενός εργαλείου ΤΠ που χρησιμοποιείται για τη συλλογή αυτών των δεδομένων. Ο πάροχος υπηρεσιών θα δημοσιεύει αυτά τα δεδομένα, με την κατάλληλη προστασία των εμπιστευτικών πληροφοριών, στον ιστότοπό του, αναζητώντας προσφορές μέσω δημόσιας διαδικασίας διαγωνισμού για ποσότητες φυσικού αερίου που θα επαρκούν για να καλύψουν τη συνολική ζήτηση. Το βήμα αυτό θα ήταν εθελοντικό εκτός από το ότι, δεδομένης της σημασίας της πλήρωσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης, τα κράτη μέλη θα πρέπει να απαιτήσουν να συμπεριληφθούν ποσότητες που ισοδυναμούν με τουλάχιστον 15 % (περίπου 13,5 bcm για την ΕΕ συνολικά) των απαιτήσεων πλήρωσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης για το επόμενο έτος από τις εταιρείες τους στη διαδικασία συγκέντρωσης της ζήτησης[1]. Οι εταιρείες που συμμετείχαν στη συγκέντρωση της ζήτησης βάσει δεσμευτικής υποχρέωσης θα διατηρήσουν τη δυνατότητα να αποφασίσουν αν θα αγοράσουν τελικά το αέριο ή όχι μετά τη διαδικασία συγκέντρωσης. Επιπλέον, το αέριο που θα αγοραστεί δεν χρειάζεται να χρησιμοποιηθεί απαραιτήτως για την πλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης.

Δεδομένης της σημασίας της πλήρωσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης, ιδίως το επόμενο έτος, αυτός ο μηχανισμός για από κοινού αγορές αερίου θα είχε να ωφεληθεί από τη μόχλευση που θα είχαν οι από κοινού αγορές και θα συνέβαλε στη μείωση των αβεβαιοτήτων και των ασυνήθιστα υψηλών τιμών που παρατηρήθηκαν κατά την τελευταία περίοδο πλήρωσης φέτος.

Δεδομένης της ανάγκης επείγουσας ανάληψης δράσης, ο πάροχος υπηρεσιών θα πρέπει να είναι υφιστάμενη εταιρεία με ενδελεχή γνώση των ενεργειακών αγορών και τα κατάλληλα εργαλεία ΤΠ και εμπειρογνωσία για την εκτέλεση των καθηκόντων αυτών. Οι από κοινού αγορές είναι ανοικτές στη συμμετοχή εταιρειών από συμβαλλόμενα μέρη της Ενεργειακής Κοινότητας (Δυτικά Βαλκάνια, Ουκρανία, Μολδαβία και Γεωργία).

  1. ii) Δεύτερο βήμα: Συντονισμένες αγορές αερίου

Σε δεύτερο στάδιο, οι εταιρείες που έχουν συμμετάσχει στη διαδικασία συγκέντρωσης της ζήτησης η οποία περιγράφεται ανωτέρω θα μπορούν να αποφασίσουν να συστήσουν κοινοπραξία αγοράς αερίου προκειμένου να συνάψουν συμβάσεις με τους προμηθευτές που έχουν προσφέρει αέριο στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής. Με τον τρόπο αυτόν, θα μπορούσαν να αποφασίσουν να προβούν σε από κοινού αγορά του αέριου και να συντονίσουν στοιχεία των θέσεών τους, όπως τις ποσότητες, τις τιμές, τα σημεία παράδοσης και τον χρόνο παράδοσης. Μια ενιαία κοινοπραξία αγοράς αερίου με ισχυρή αγοραστική ισχύ αυξάνει την πιθανότητα επίτευξης καλύτερων τιμών, αλλά θα μπορούσαν να συσταθούν περισσότερες από μία κοινοπραξίες αγοράς αερίου, δεδομένων των πολύ διαφορετικών μοτίβων ζήτησης των επιχειρήσεων ανά την ΕΕ. Θα πρέπει να διασφαλιστεί η τήρηση των κανόνων ανταγωνισμού (βλ. «Συνέπεια με άλλες πολιτικές της ΕΕ» κατωτέρω).

iii) Ad hoc ρυθμίσεις διακυβέρνησης

Τα προαναφερθέντα μέτρα θα πρέπει να συνοδεύονται από μια κατάλληλη δομή διακυβέρνησης ώστε να εξασφαλίζεται αποτελεσματικός συντονισμός που χρειάζεται για την επίτευξη των στόχων. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να συσταθεί διοικητικό συμβούλιο σε βάση ad hoc, αποτελούμενο από εκπροσώπους της Επιτροπής και των κρατών μελών, για την εποπτεία τόσο της διαδικασίας α) συγκέντρωσης της ζήτησης όσο και β) συντονισμένων αγορών αερίου. Το διοικητικό συμβούλιο μπορεί να μεριμνά ώστε να υπάρχει διαφάνεια στη διαδικασία και να παρέχει καθοδήγηση ώστε να διασφαλίζεται ότι οι από κοινού αγορές εγγυώνται αποτελεσματικά την ασφάλεια του εφοδιασμού και τηρούν την αρχή της ενεργειακής αλληλεγγύης.

Η πρόταση είναι προσεκτικά ισορροπημένη και τηρεί την αρχή της αναλογικότητας. Υπάρχουν ορισμένα αναγκαία υποχρεωτικά στοιχεία –για παράδειγμα σχετικά με τη συγκέντρωση της ζήτησης για την πλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης αερίου– αλλά αυτά δεν περιορίζουν σε καμία περίπτωση την ελευθερία των επιχειρήσεων να αποφασίζουν εάν θα αγοράσουν ή όχι ανάλογα με τους όρους που προσφέρονται μέσω της διαδικασίας συγκέντρωσης της ζήτησης. Οι από κοινού αγορές αποσκοπούν στη στήριξη των επιχειρήσεων της ΕΕ στις προσπάθειές τους να αποκτήσουν πρόσθετο αέριο και στη διασφάλιση πιο ισότιμης πρόσβασης σε νέες ή πρόσθετες πηγές αερίου ενόψει της σοβαρής απειλής που αντιμετωπίζει σήμερα η ασφάλεια του εφοδιασμού. Επιπλέον, η πρόταση λαμβάνει υπόψη το έντονο ενδιαφέρον που εκδηλώνεται σε ορισμένα κράτη μέλη για τη δυνατότητα συμμετοχής σε κοινοπραξίες αγοράς αερίου, με την επιφύλαξη των σχετικών ζητημάτων ανταγωνισμού.

[1]               Ο στόχος όσον αφορά την πλήρωση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης είναι 90 % για τις χώρες με υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης· για τα υπόλοιπα άλλα κράτη μέλη ισχύει ισοδύναμη υποχρέωση για τον χειμώνα του 2023/24.

Διαβάστε επίσης:

Σύνοδος Κορυφής: Ικανοποίηση για τη συμφωνία για την ενέργεια εκφράζει η Ελλάδα

Σύνοδος Κορυφής: Συμφωνία για τη μείωση των τιμών της ενέργειας – Οι προτάσεις που υιοθετήθηκαν

Ενεργειακή κρίση: Οι ηγέτες της ΕΕ ψάχνουν κοινή αντίδραση απέναντι στην ανάφλεξη των τιμών και τον κοινωνικό αναβρασμό