Οδυσσέας Κυριακόπουλος: Η μεγάλη πορεία ενός αστού της επιχειρηματικότητας

Στις 27 Φεβρουαρίου του 2015 η πολυεθνική Imery’s ανακοίνωσε την εξαγορά του ομίλου S&B, ενός «μεγάλου παίκτη στα βιομηχανικά ορυκτά». Πωλητές ήταν οι ιδρυτές της εταιρείας, δηλαδή η οικογένεια Κυριακόπουλου, και ένας ακόμη μέτοχος το επενδυτικό κεφάλαιο Rhone Capital.

Μία από τις ελάχιστες ελληνικές πολυεθνικές με παρουσία σε 22 χώρες, πωλήσεις πάνω από 400 εκατ. ευρώ και 2000 εργαζόμενους ενώθηκε με μία άλλη πολυεθνική με παρουσία σε 50 χώρες, πωλήσεις 3,7 δις. ευρώ, και 15.000 εργαζόμενους.

H Βωξίται Παρνασσού είναι εκτός της συμφωνίας. Αγοραστής, όμως, υπάρχει: είναι η Κerneos που ειδικεύεται στον τομέα των πυρίμαχων τσιμέντων, του εφαρμογών αλουμινίου και των αργιλικών ασβεστίου. Οι δύο συμφωνίες υλοποιούνται σχεδόν ταυτόχρονα.

Δύο χρόνια αργότερα, τον Ιούλιο του 2017 η Imery’s εξαγοράζει και την Κerneos!

Λίγοι μπορούσαν να φανταστούν ότι, με βάση την τραγική εξέλιξη του θανάτου του Οδυσσέα Κυριακόπουλου, η πώληση στην Imery’s ήταν επιχειρηματική κίνηση ματ.

Και αυτής είχε προηγηθεί μία άλλη ριζική εξέλιξη: η αλλαγή της μορφής της S&B από εταιρεία εξόρυξης σε όμιλο μετατροπής των ορυκτών για βιομηχανικές χρήσεις και προσφοράς στους πελάτες συγκεκριμένων και εξειδικευμένων λύσεων για τις ανάγκες τους.

Με αυτήν την εξέλιξη της S&B  η Γαλλική πολυεθνική αντιμετώπιζε έναν ισχυρό ανταγωνιστή. Ταυτόχρονα,  ελληνική πολυεθνική, ήθελε να επεκταθεί – διότι στον κλάδο της το μέγεθος, η διασπορά του ρίσκου και οι συνέργειες μεγέθους και εξειδικευμένων προϊόντων αποτελούν συνθήκη sine qua non για την βιώσιμη ανάπτυξη.

Το «πάντρεμα» ήταν περίπου αναπόφευκτο. Ποια ήταν, όμως, η πορεία που οδήγησε σ’ αυτήν την κατάληξη;

Το ξεκίνημα

Καολίνη και βαρυτίνη, βωξίτης, περλίτης, μπετονίτης, Παρνασσός και Μήλος, όλα είναι στο DNA της εταιρείας – που έφτιαξαν οι Ηλιόπουλοι-Κυριακόπουλοι. Στο DNA είναι και οι συνεχείς επενδύσεις, η έρευνα και η εξωστρέφεια: από τον Καναδά για τον μπετονίτη μέχρι στην Σοβιετική Ένωση και την Pechine για τον βωξίτη.

Αφού έχει εκπαιδευτεί σε διάφορες θέσεις μέσα στις επιχειρήσεις, ο Οδυσσέας Κυριακόπουλος αναλαμβάνει διευθύνων σύμβουλος στην Βωξίται Παρνασσού το 1986 —και αμέσως δοκιμάζεται σκληρά.

Ειδικότερα, πρώτα η κρίση της Ρουμανίας και λίγο μετά η διακοπή εξαγωγών και προς την Ρουμανία και προς την Ρωσία, που συνδυαστικά συνεπαγόταν την απώλεια πωλήσεων 600.000 – 700.000 τόνων, υποχρεώνει την εταιρεία να  συρρικνωθεί.

Η διαδικασία έγινε με κοινωνικά κριτήρια χωρίς απεργίες ή συγκρούσεις.

Το 1987 η εταιρεία ιδρύει την ΙΒΕCO GmbH, την πρώτη δραστηριότητα της εκτός Ελλάδος.

Η IBECO είναι προϊόν συνεργασίας μεταξύ της τότε Α&Β (Αργυρομεταλλευμάτων & Βαρυτίνης) και της γερμανικής ΙΚΟ που δραστηριοποιείται σε εφαρμογές του μπεντονίτη.

Είναι ένα σημαντικό βήμα εξωστρέφειας, (της προσφέρει πρόσβαση στις αγορές της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης, και, «λανσάρει» την καθετοποίηση της εταιρείας, καθώς μέσω της ΙΚΟ μπαίνει στην παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας για την βιομηχανία χυτηρίων –η οποία και απορροφά το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής μπεντονίτη διεθνώς.

Η σημαδιακή δεκαετία του 1980 κλείνει με την Βωξίται Παρνασσού να σημειώνουν νέο ρεκόρ πωλήσεων και κερδοφορίας και τον Οδυσσέα Κυριακόπουλο να αναλαμβάνει διευθύνων σύμβουλος και στην Α&Β.

Οι χειρισμοί τους στους Βωξίται είχαν αποδείξει την αξία του και η εταιρεία είναι έτοιμη να περάσει σε νέα φάση ανάπτυξης.

Η Καίτη Κυριακοπούλου που για μία εικοσαετία οδήγησε με επιτυχία την εταιρεία ανάμεσα σε πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές συμπληγάδες παραμένει πρόεδρος του Ομίλου.

Το 1994 η Α&Β εισάγεται στο ΧΑΑ και το 1996 απορροφά την Βωξίται Παρνασσού.  Είναι η αρχή μίας νέας περιόδου ανάπτυξης, μίας νέας φάσης, μίας νέας στρατηγικής. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 ο Όμιλος ολοκληρώνει την διασφάλιση της βάσης του, έχει δώσει εξετάσεις για εξωστρέφεια και έχει πετύχει και είναι έτοιμος πλέον για επέκταση με εξαγορές και συγχωνεύσεις.

Στα χρόνια χονδρικά από το 1995 έως το 2015 ο Οδυσσέας Κυριακόπουλος ξεκινά έναν εντυπωσιακό κύκλο εξαγορών και συγχωνεύσεων και ίδρυσης νέων εργοστασίων που του προσδίδουν διεθνή παρουσία και τον μετατρέπουν σε πολυεθνική, αρχικά με έμφαση στον μπεντονίτη και στον περλίτη και στην συνέχεια και με τον βολλαστονίτη.

Ο βωξίτης παραμένει, βέβαια, το ένα από τα τρία (και μετέπειτα τέσσερα) στηρίγματα του Ομίλου, αλλά από την στιγμή που δεν προχώρησε η καθετοποίηση στην παραγωγή αλουμίνας και αλουμινίου, ο συγκεκριμένος κλάδος δεν έχει πλέον την δυναμική προοπτική των άλλων δύο.

Οι εξαγορές και συγχωνεύσεις απορρέουν από την ευρύτερη στρατηγική του Ομίλου καθώς και από τις συγκριμένες εξελίξεις στις αγορές αυτών των δύο (και στην συνέχεια τριών) ορυκτών.

Μία από τις πρώτες πρωτοβουλίες του Οδυσσέα Κυριακόπουλου ήταν να υιοθετήσει η εταιρεία μία σειρά διαδικασιών που οδηγούσαν στην δημιουργία ενός Χάρτη Ανθρώπινου Κεφαλαίου (Human Capital Mapping) και να προσλαμβάνει στελέχη που –μεταξύ άλλων – ήταν έτοιμα να μετεγκατασταθούν (globally mobile), ιδιαίτερα αν ήθελαν να προάγονται.

Στη βάση αυτή, ο Όμιλος είχε έτοιμο, από πλευράς αριθμού και ικανοτήτων, ανθρώπινο δυναμικό σε επίπεδο στελεχών για να αναλάβει τις πάνω από 20  εξαγορές και συγχωνεύσεις που πραγματοποίησε με επιτυχία στην περίοδο 1995-2015.

Με την εξαγορά της OTAVI η εταιρεία γίνεται διεθνής παίκτης στον περλίτη.

Με την  εξαγορά της Stollberg η εταιρεία αποκτά πρόσβαση στις αγορές της Κορέας, της Βραζιλίας της Ινδίας και των ΗΠΑ και γίνεται διεθνής παίκτης στον βολλαστονίτη, που προστίθεται στις νέες δραστηριότητες του Ομίλου, δημιουργώντας έτσι, κατά μία έννοια, έναν τέταρτο άξονα παραγωγής, επεξεργασίας και διάθεσης, μαζί με τον μπεντονίτη, τον περλίτη και τον βωξίτη.

Η είσοδος στον συγκεκριμένο κλάδο είναι αυτή που πρωταρχικά οδηγεί τον Όμιλο στην αναζήτηση ορυχείων βολλαστονίτη στην Κίνα.

Στην διαδικασία της διεθνοποίησης, ο Όμιλος αποκτά ορυχεία και εργοστάσια στην Βουλγαρία, Βραζιλία,  Γαλλία, Γερμανία, Γεωργία, ΗΠΑ, Ινδία, Ισπανία, Ιταλία, Καναδά, Κίνα, Κύπρο, Μαρόκο, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία και Τουρκία.

Ιστορικό ενδιαφέρον  έχει η εξαγορά του παλαιού ανταγωνιστή στην Μήλο, της ΜΥΚΟΒΑR.

Επίσης με την εξαγορά της OTAVI αυτόματα ο Όμιλος απέκτησε και την εταιρεία ΣΑΡΙΔΗ που είχε ιδρύσει παλαιότερα η OTAVI στην Μήλο για τον περλίτη.

Παράλληλα, επεκτείνει την παρουσία του στον ελληνικό βωξίτη με την εξαγορά  παραδοσιακών εταιρειών όπως την Ελληνικοί Βωξίτες Ελικώνος -Γ.Λ. Μπάρλος.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η οικονομική διαχείριση της περιόδου της διεθνοποίησης υλοποιείται με αυστηρές προϋποθέσεις. Ως βασικός όρος, που έχει τεθεί από τους Καίτη και Οδυσσέα Κυριακόπουλο είναι η σχέση ιδίων προς ξένα να μην ξεπεράσει το 1:2.

Ο Ευθύμιος Βιδάλης, που ως ειδικός προΐσταται και ως COO (1998-2001) και ως CEO (2001-2010) του κύματος των εξαγορών και συγχωνεύσεων έχει λάβει αυτήν την αυστηρή εντολή από τους κύριους μετόχους.

Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στην τριετία 2006-2008,  ακριβώς πριν την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου του 2009, η σχέση ιδίων προς ξένα κεφάλαια  είναι 1,6 1,7 και 1,6 αντιστοίχως, η δε σχέση του καθαρού δανεισμού προς EBITDA είναι 2,39 2,81 και 3,08 αντίστοιχα.

Διεθνώς η θέση του Ομίλου περιγράφεται ως εξής:

• Στην παραγωγή μπετονίτη είναι ο 1^ος στην Ευρώπη και ο 2^ος παγκοσμίως. Στις εξαγωγές  μπετονίτη είναι ο 1^ος παγκοσμίως. Λειτουργεί 29 εργοστάσια και ορυχεία σε 9 χώρες και παράγει 1400 προϊόντα που διατίθενται σε 50 χώρες.
• Στον περλίτη είναι ο 1^ος προμηθευτές αδιόγκωτου διαβαθμισμένου περλίτη παγκοσμίως. Λειτουργεί 35 ορυχεία, εργοστάσια και κέντρα διανομής σε 13 χώρες, παράγει 105 προϊόντα και τα διαθέτει σε 30 χώρες.
• Στον βωξίτη είναι ο 1^ος παραγωγός στην Ευρώπη, παράγει 14 διαφορά διαβαθμισμένα προϊόντα που διαθέτει σε 23 χώρες.
• Στα συλλιπάσματα (Stollberg)  είναι ο 1ος παραγωγός παγκοσμίως, με εργοστάσια σε 7 χώρες, παραγωγή 1000 προϊόντων και διάθεση τους σε 44 χώρες.

Στα βιομηχανικά ορυκτά OTAVI και στα ειδικά ορυκτά λειτουργεί 8 γραμμές παραγωγής στην Γερμανία, 6 κέντρα διανομής σε χώρες, 2 ορυχεία βολλαστονίτη στην Κίνα και διαθέτει τα 30 προϊόντα του σε 23 χώρες.

Η ευρύτερη στρατηγική που «κατευθύνει» τον Όμιλο αποδίδεται με το τσιτάτο «Από την αγορά στο ορυχείο».

Η αντίστιξη με την αναμενόμενη εναλλακτική διατύπωση «από το ορυχείο στην αγορά» είναι προφανής και προφανώς σκόπιμη.

Διότι, σηματοδοτεί ακριβώς την ανατροπή της παραδοσιακής προσέγγισης των μεταλλευτικών επιχειρήσεων που ήταν, και σε πολλές περιπτώσεις εξακολουθεί να είναι, η απλή εξόρυξη και πώληση με την ανάληψη της μεταφορά ως μία ενδιάμεση επιλογή. Ο Οδυσσέας Κυριακόπουλος αναφερόταν σ’ αυτό με την φράση diggers and shippers.

Αντίθετα, ο Όμιλος ξεκινά από το απλό γεγονός ότι στην τεχνολογικά εξελιγμένη οικονομία το κάθε  ορυκτό έχει περισσότερες από μία χρήσεις.

Υιοθετεί, λοιπόν, την προσέγγιση όπου επισημαίνει τι θέλει ο κάθε πελάτης ξεχωριστά και φροντίζει να υποβάλει το ορυκτό στην επεξεργασία που το κάνει κατάλληλο για τον συγκεκριμένο πελάτη – και του το παραδίδει με τις προδιαγραφές που δίνει ο πελάτης.

Σε παραδοσιακούς όρους η στρατηγική είναι αυτή της καθετοποίησης—με την διαφορά ότι το μεταλλείο έρχεται πιο κοντά στον πελάτη, γίνεται ταυτόχρονα προμηθευτής και πρώτης και κατά μία έννοια ενδιάμεσης ύλης—σε συνδυασμό με την  διαρκή βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Παράλληλα, ο Όμιλος αποδίδει μεγάλη σημασία στις έρευνες για αποθέματα και στις εφαρμογές για νέα προϊόντα—όπως π.χ. αυτά που βασίζονται στον βολλαστονίτη.

Τα πλεονεκτήματα είναι σαφή: δυνατότητα εξυπηρέτησης διαφορετικών αγορών σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές, επακόλουθη διασπορά ρίσκου και απόκτηση σημαντικής προστιθέμενης αξίας.

Η θητεία στον ΣΕΒ

Ο 21^ος αιώνας του ΣΕΒ  ξεκίνησε με τον Οδυσσέα Κυριακόπουλο στην προεδρία του.

Γόνος παραδοσιακής βιομηχανικής οικογένειας, με επιρροή αντίστοιχη του υψηλού κύρους της και των επιχειρηματικών επιτευγμάτων της, ο νέος (και σε ηλικία και σε νοοτροπία) πρόεδρος εκσυγχρόνισε την διοικητική δομή της οργάνωσης και αποτέλεσε τον φυσικό κρίκο που ένωσε τα νέα βιομηχανικά τζάκια με τα παλιά.

Παράλληλα, ήταν η αιχμή του δόρατος που άνοιξε για αρκετά εκατοστά τις πόρτες του ΣΕΒ στην υποδοχή μη βιομηχανικών επιχειρήσεων.

Ήταν από τους πρώτους που εγκαινίασε την τακτική επαφή με τα ΜΜΕ, προχώρησε στην εσωτερική αναδιοργάνωση του Συνδέσμου σε σύγχρονες βάσεις και φρόντισε να επεκτείνει το δίκτυο των συνεργατών του ώστε να έχει πλήρη και ανεξάρτητη πληροφόρηση.

Επίλογος

Ο Οδυσσέας Κυριακόπουλος, που έφυγε από την ζωή την Κυριακή το πρωί, διακρίθηκε επιχειρηματικά για την διορατικότητα του και την ικανότητα του να συγκεντρώνει γύρω του ικανά στελέχη.

Ανέλαβε την διοίκηση μίας μεγάλης εταιρείας και μάλιστα από τα χέρια μίας ικανότατης και επιχειρηματικά αποτελεσματικής μητέρας και κατάφερε, χωρίς κόμπλεξ και έχοντας δοκιμαστεί σε σειρά από δύσκολες θέσεις και καταστάσεις να την αλλάξει ριζικά και να την γιγαντώσει.

Πολύπλευρες και πολυμήχανος όπως ο συνονόματος της Ιθάκης, εισήγαγε νέες μεθόδους διοίκησης και οργάνωσης και νέους τρόπους προσέγγισης και ανέλιξης του ανθρώπινου δυναμικού.

Με το ήθος που διακρίνει όλες τις παλιές οικογενειακές ελληνικές επιχειρήσεις, υιοθέτησε το Σκανδιναβικό μοντέλο του καπιταλισμού, διατηρώντας τον οικογενειακό έλεγχο και ταυτόχρονα ανοίγοντας τον Όμιλο σε νέες ιδέες και εφαρμόζοντας νέες τάσεις.

Άνθρωπος του 20^ου αιώνα έκανε την μετάβαση στον 21^ο με επιτυχία, ταχύτητα και αποτελεσματικότητα. Πρόσφερε στα κοινά με φιλανθρωπίες και χορηγίες και φρόντισε τους εργαζόμενους καλύπτοντας τα κενά που άφηνε το κοινωνικό κράτος.

Μετά την θητεία του στον ΣΕΒ πρόσφερε προσωπικά στα κοινά αναλαμβάνοντας ενεργό δράση στον τομέα του πολιτισμού.

Ήταν ένας άνθρωπος της Αναγέννησης.

*Το κείμενο βασίζεται σε μεγάλο μέρος στο σχετικό κεφάλαιο του βιβλίου του  συγγραφέα  ‘Όψεις εκβιομηχάνισης: Ελλάδα 1945-2010

Διαβάστε επίσης

Πέθανε ο πρώην πρόεδρος του ΣΕΒ, Οδυσσέας Κυριακόπουλος