Φαίδων Στράτος: Ποιος ήταν ο βιομήχανος της Πειραϊκής Πατραϊκής

Κηδεύεται στη 1 το μεσημέρι από το Α’ Νεκροταφείο ο εμβληματικός βιομήχανος, πατέρας της Δανάης Στράτου και πεθερός του Γιάνη Βαρουφάκη, Φαίδων Στράτος, ο οποίος έφυγε εχθές από τη ζωή σε ηλικία 86 ετών.

Ο Φαίδων Στράτος έπασχε από καρκίνο στον οισοφάγο, ο οποίος δυστυχώς είχε κάνει μεταστάσεις και σε άλλα σημεία.

Η οικογένεια ζήτησε αντί στεφάνων να δοθούν δωρεές στην Εταιρεία Προστασίας Σπαστικών/Πόρτα Ανοιχτή.

Ποιος ήταν ο Φαίδων Στράτος

Ο Φαίδων Στράτος είχε γεννηθεί το 1933 στην Αθήνα. Σπούδασε στο Οικονομικό Τμήμα της ΑΣΟΕΕ και έκανε μεταπτυχιακό στη διοίκηση επιχειρήσεων στο INSEAD. Ήταν γιος του ιδρυτή της Πειραϊκής Πατραϊκής. Ο πατέρας του Σταμούλης Στράτος ίδρυσε τη θρυλική βιομηχανία βάμβακος με τον Χριστόφορο Κατσάμπα.

«Με τα τσαρούχια ξεκίνησαν οι δυο τους, από τα χωριά τους. Ως υπάλληλοι γνωρίστηκαν και συμφώνησαν να ξεκινήσουν κάτι μαζί. Μάλιστα, συμφώνησαν να θέσει πρώτος ο ένας από τους δύο τις προϋποθέσεις για τη νέα εταιρεία και να μοιράζονται τον μισθό εκείνου που θα παρέμενε στο μεταξύ υπάλληλος. Ξεκίνησε ο Κατσάμπας και όταν το έδαφος ήταν έτοιμο, τον ακολούθησε ο πατέρας μου. Έχω δει παλιά τους γράμματα. Απευθύνονταν ο ένας στον άλλο με την προσφώνηση “αδελφέ”. Είχαν επίσης μιαν αρχή: εάν προκύψει κάποια διαφωνία μεταξύ τους, δεν θα ανατείλει ο ήλιος την επομένη αν δεν την έχουν λύσει. Έτσι δεν κράτησαν πικρίες μέσα τους και δυο-τρεις φορές χρειάστηκε να το κάνουν αυτό», είπε πει το 2013 μιλώντας στην Καθημερινή.

Αργότερα, με εφόδιο τις σπουδές του στη Γαλλία, ανέλαβε, ως μέλος της δεύτερης γενιάς, διοικητική ευθύνη στην οικογενειακή επιχείρηση. Συγκεκριμένα ανέλαβε τη διοίκηση των θυγατρικών του ομίλου ενώ ο αδελφός του, Ιάσων τα ηνία της ίδιας της Πειραϊκής Πατραϊκής. Κάτι όμως που δεν είχε ευτυχές τέλος με δεδομένο ότι στην πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ η οικογένεια θα χάσει απ’ τα χέρια της την Πειραϊκή Πατραϊκή που θα κρατικοποιηθεί τελικά στο πλαίσιο του προγράμματος των προβληματικών εταιρειών. Ένα γεγονός που θα χαραχθεί ανεξίτηλα μέσα του. Έκτοτε, έχοντας διασφαλίσει προσωπική περιουσία, θα στρέψει το ενδιαφέρον του στους θεσμικούς φορείς, αναπτύσσοντας και σχετική δραστηριότητα.

Στην ίδια εκείνη συνέντευξη στην Καθημερινή είχε επιτεθεί στο ΠΑΣΟΚ και τον Ανδρέα Παπανδρέου για τη διάλυση της Πειραϊκής Πατραϊκής. «Καμία σχέση με χρεοκοπία. Αυτό το είπαν από το ΠΑΣΟΚ “κοινωνικοποίηση”. Το βαθύτερο σκεπτικό του ΠΑΣΟΚ ήταν απλώς να ελέγχει τη βιομηχανία. Το ίδιο έκανε σε όλους τους βιομηχανικούς τομείς. Στη δική μας περίπτωση, επέβαλε αναγκαστική αύξηση του κεφαλαίου, με αποτέλεσμα να μην έχουμε την πλειοψηφία. Το αποτέλεσμα ήταν να διαλυθεί η ελληνική βιομηχανία. Και το πληρώνουμε σήμερα. Δυστυχώς, η διάλυση της βιομηχανίας έγινε κάπως αθόρυβα στην Ελλάδα διότι στη χώρα μας έχει επικρατήσει μία νοοτροπία που θέλει τον βιομήχανο “κακό άνθρωπο”, ότι είναι ο “εχθρός”. Το στερεότυπο του τύπου με το καπέλο και το πούρο, όπως στην Αγγλία. Μα απ’ το χωριό τους ξεκίνησαν πολλοί από αυτούς. Και δεν υπήρξε τέτοια τάξη στην Ελλάδα, ποτέ».

Η προσωπική ζωή

Και αν στην επαγγελματική του πορεία είχε μεγάλες εκπλήξεις, στην προσωπική του ζωή τα πράγματα ήταν πιο στρωτά παρά το γεγονός ότι στα τελευταία χρόνια της ζωής του όλοι θα εστιάσουν στη δημόσια διάσταση απόψεων που είχε με τον γαμπρό του, το Γιάνη Βαρουφάκη, κάνοντας μάλιστα πολλούς να πουν δημοσίως ότι τα «χνώτα» του Φαίδωνα ταιριάζουν περισσότερο με αυτά του άλλου του γαμπρού, συζύγου της Μαρίνας, Πέτρου Τζανεττάκη. Ο τελευταίος είναι ο αναπλ. διευθύνων σύμβουλος της Μότορ Όιλ. και γιος του πρώην πρωθυπουργού Τζαννή Τζαννετάκη.

Στα νιάτα του ο Φαίδων Στράτος θα παντρευτεί με την γνωστή γλύπτρια και εικαστικό Ελένη Πόταγα – Στράτου, που θεωρείται θρύλος της σύγχρονης ελληνικής τέχνης. Μαζί θα αποκτήσουν τρία κορίτσια, τη Δανάη, τη Μαρίνα και την Αμαλία. Πάντα όμως θα λέει ότι είχε πέντε κορίτσια αφού είχε φροντίσει να «αγκαλιάσει» την Νταβίνα και τη Χριστίνα, τα δύο παιδιά που είχε αποκτήσει νωρίτερα η Ελένη Πόταγα με τον Ίαν Ντάτον. Θα προλάβει να δει εγγόνια και δισέγγονα.

Αν και πολυσχιδής προσωπικότητα αυτό που θα τον συνοδεύει μέχρι το τέλος της ζωής του ήταν η ιδιότητα του «βιομηχάνου». Διόλου τυχαία βέβαια αφού η «Πειραϊκή Πατραϊκή» κάποτε αποτελούσε συνώνυμα της ελληνικής κλωστοϋφαντουργίας και ένα απ’ τα επιχειρηματικά σύμβολα ανάπτυξης της χώρας. Το «καμάρι της εγχώριας βιομηχανίας» όπως έλεγαν τότε, όταν κυριαρχούσαν στην ελληνική αγορά διαφημιστικά σλόγκαν της όπως το «Ντύνει, στολίζει, νοικοκυρεύει» και το «η ούγια να γράφει Πειραϊκή – Πατραϊκή». Ήταν η πρώτη επιχείρηση που εισήγαγε πετρελαιοκίνητα μηχανήματα από τη Γερμανία, ενώ μεταξύ άλλων εφοδίαζε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου με κουβέρτες τα ελληνικά στρατεύματα.

Κατά Τσίπρα

Αν και ο γαμπρός του, Γιάνης Βαρουφάκης ήταν υπουργός Οικονομικών της πρώτης κυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα μετά τις εκλογές τον Ιανουάριο του ’15, ο Φαίδων Στράτο είχε, σε δύο περιπτώσεις, επιτεθεί δημόσια στον πρώην πρωθυπουργό.

Τον Φεβρουάριο του 2015, με επιστολή του στην Καθημερινή, ο Φαίδων Στράτος είχε επιτεθεί στον Αλέξη Τσίπρα για το γεγονός πως είχε ορκιστεί πρωθυπουργός πολιτικό όρκο, αλλά και γιατί μετά την ορκωμοσία του επισκέφθηκε το Σκοπευτήριο της Καισαριανής, λέγοντας πως δεν είναι το μόνο σημείο στο οποίο «έπεσαν» Έλληνες κατά την Κατοχή. Από τα πυρά του δεν είχε… γλιτώσει ούτε ο Αντώνης Σαμαράς για την επιλογή του να μην παραδώσει στον Αλέξη Τσίπρα τα… «κλειδιά» του Μαξίμου και να μην τον περιμένει στο πρωθυπουργικό μέγαρο.

Η δεύτερη επιστολή του Φαίδωνα Στράτου στον Αλέξη Τσίπρα ήταν εκείνη τον Απρίλιο του 2015. Τότε, είχε καλέσει τον τότε πρωθυπουργό να γράψει ιστορία και να απαλλαγεί από τα διάφορα «βάρη ανθρώπων ιδίως, προσκολλημένων σε ένα αποτυχημένο παρελθόν και σε μια νοοτροπία που αγγίζει το παράλογο».

Ο Φαίδων Στράτος, είχε αναφερθεί σε όσους σχολίασαν αρνητικά την επέμβαση της αστυνομίας στην κατάληψη της πρυτανείας και καλούσε τον Αλέξη Τσίπρα να μην εφησυχάζει με τη νίκη στις εκλογές, που δεν ήταν σε καμία περίπτωση «λευκή επιταγή».

Η βιομηχανία

Η βιομηχανία βάμβακος και ετοίμων ενδυμάτων ιδρύθηκε το 1919, όταν έλαβε σάρκα και όστα το όραμα δύο φιλόδοξων νέων, των Χριστόφορου Κατσάμπα και Σταμούλη Στράτου, για τη δημιουργία μιας μονάδας που θα μπορούσε να παράγει υφάσματα και βαμβακερά εφάμιλλα σε ποιότητα εκείνων που μέχρι τότε εισάγονταν στη χώρα.

Ο πρώτος σταθμός ήταν η ίδρυση της «Πατραϊκής Εμποροβιομηχανικής Εταιρείας», ενώ το 1923 οι δύο συνεταίροι συνεργάστηκαν με Μικρασιάτες πρόσφυγες για να δημιουργήσουν στην Πάτρα μία ταπητουργία. Εκεί θα ανεγερθεί το πρώτο κτίριο της εταιρείας, το οποίο στεγάζει το ταπητουργείο, το καλτσοποιίο και το βαφείο. Η παραγωγή την εποχή εκείνη γίνεται χάρη σε μια πρωτόγονη ατμομηχανή, η οποία αρκετά αργότερα θα έμπαινε στη βιτρίνα της Πειραϊκής – Πατραϊκής για να θυμίζει την αφετηρία.

Το 1928 ξεκίνησε η λειτουργία του κλωστοϋφαντουργείου, μετά την αγορά του υπερσύγχρονου κλωστηρίου από τη Γερμανία, αλλά η μεγάλη ύφεση έπληξε καίρια την εταιρία, η οποία το 1932 αναγκάστηκε να συγχωνευθεί με την «Πειραϊκή» για να εξασφαλίσει δάνεια από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και να γλιτώσει τη χρεοκοπία.

Η «Πειραϊκή» ήταν τότε μια προβληματική –και με ξεπερασμένη τεχνολογία- κλωστοϋφαντουργεία, η οποία είχε ιδρυθεί το 1919 και διέθετε δύο εργοστάσια, ένα στον Πειραιά και ένα στην Καλλιθέα.

Το 1933 που γεννήθηκε ο Φαίδων Στράτος, η «Πειραϊκή–Πατραϊκή» βρισκόταν σε τροχιά ανάπτυξης, η οποία θα διακοπεί προσωρινά λόγω του πολέμου και της κατοχής.

Ένα χρόνο μετά τον εμφύλιο πόλεμο (1950), η «Πειραϊκή-Πατραϊκή» κατασκεύασε στο Μεγάλο Πεύκο μεγάλη σύγχρονη εργοστασιακή μονάδα, την πρώτη που κτίστηκε στην Ελλάδα μεταπολεμικά. Από εκεί και έπειτα ξεκινά μία ανοδική πορεία που θα φθάσει στο ζενίθ τη δεκαετία του 1960 όταν η εταιρεία διέθετε πέντε σύγχρονες εργοστασιακές μονάδες και απασχολούσε περισσότερους από 4.000 υπάλληλους.

Στις 7 Δεκεμβρίου 1962 το φημισμένο αμερικανικό περιοδικό «Time» φιλοξένησε δηλώσεις του 38χρονου τότε Χριστόφορου Στράτου, γενικού διευθυντή της επιχείρησης και γιου ενός εκ των ιδρυτών της. Στο αφιέρωμα για την «Πειραϊκή – Πατραϊκή», ο συντάκτης χαρακτήριζε το εργοστάσιο «πρότυπο» για κάθε ελληνική βιομηχανία που βασίστηκε σε ό,τι είχε να προσφέρει η χώρα σε αφθονία: βαμβάκι και φτηνά εργατικά χέρια.

Η παρακμή για την «Πειραϊκή – Πατραϊκή» αρχίζει από τα τέλη της δεκαετίας του ’70, με τις πετρελαϊκές κρίσεις και τις αυξημένες απαιτήσεις των εργαζομένων, που συνοδεύονταν από μαζικές απεργίες. Το 1981 η επιχείρηση αγοράζει τις εγκαταστάσεις της εταιρείας V. Deiden στη Δυτική Γερμανία, με στόχο την επικράτησή της στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια αγορά. Έχει ήδη επεκταθεί με νέες μονάδες στην Ελλάδα και μία στο Χαρτούμ.

Οικονομικοί αναλυτές και κύκλοι της αγοράς εκτιμούσαν από τότε ότι οι κινήσεις αυτές έγιναν κυρίως για να εξυπηρετήσουν πολιτικές σκοπιμότητες.

Το 1984 εντάχθηκε με τον περίφημο νόμο 1386 στις «προβληματικές εταιρείες» και κρατικοποιήθηκε (κάτι που συνέβη σε συνολικά 128 τέτοιες εταιρείες). κεί κόβονται και οι δεσμοί της οικογένειας με την μεγάλη εταιρεία. Κάτι που θα το κουβαλάει μέσα του ο Φαίδων για το υπόλοιπο της ζωής του και θα αποτελέσει και τον κύριο λόγο να αντιπαρατεθεί δημόσια με τον γαμπρό του και το ΣΥΡΙΖΑ κατά την κυβερνητική αλλαγή του 2015.