Καθώς η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία πυροδοτεί μια νέα έξαρση της ενεργειακής κρίσης, η συζήτηση για την ενεργειακή μετάβαση αλλάζει και τα σχέδια της Ευρώπης για απαλλαγή από τα ορυκτά καύσιμα μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα.

Η εκτόξευση του ενεργειακού κόστους στην Ευρώπη μετά την έναρξη του πολέμου έχει προκαλέσει αναταραχή στις αγορές, ενώ καθιστά την ανάγκη για απεξάρτηση από τη Ρωσία για την κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών πιο επιτακτική από ποτέ. Ωστόσο το μεγάλο δίλημμά που ανακύπτει για την Ένωση είναι αν η κρίσιμη αυτή κατάσταση θα επιταχύνει ή θα αναστείλει τα σχέδια της για την ενεργειακή μετάβαση.

Από τη μία, καθώς υπογραμμίζεται η αναγκαιότητα να αυτονομηθεί η ενεργειακή παραγωγή της Ευρώπης, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η λύση βρίσκεται στην επιτάχυνση των επενδύσεων σε ΑΠΕ για την κάλυψη της ενεργειακής ζήτησης με καθαρή ενέργεια. Από την άλλη όμως, η ανοδική πορεία των τιμών ενέργειας στην Ευρώπη δεν αφήνει πλέον περιθώριο να συνεχίσει η ίδια πολιτική στην ενεργειακή παραγωγή. Έτσι, προκειμένου να προστατευθούν άμεσα οι καταναλωτές από τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας, η λύση για την ενεργειακή αυτονομία φαίνεται να είναι η επιστροφή στα ορυκτά καύσιμα.

Εντείνεται η ενεργειακή κρίση με πρωτοφανή αύξηση των τιμών αερίου και πετρελαίου

Οι προεκτάσεις του πολέμου έχουν ήδη γίνει αισθητές στις ευρωπαϊκές αγορές, καθώς το ενεργειακό κόστος σημειώνει πρωτοφανή αύξηση, με την τιμή του φυσικού αερίου (ολλανδικά συμβόλαια TTF) να αυξάνεται κατά 62%, νέα υψηλή αύξηση από το 2005, και το πετρέλαιο να αναρριχάται στα 105 δολάρια ανά βαρέλι.

Συνολικά, η Ευρώπη προμηθεύεται περισσότερο από το 1/3 του φυσικού αερίου της και το 25% του πετρελαίου της από τη Ρωσία. Οι παραδόσεις όμως έχουν μειωθεί σημαντικά τους τελευταίους μήνες, με αποτέλεσμα τα αποθέματα στην Ευρώπη έχουν φτάσει μόλις στο 31% της δυναμικότητας. Η σύγκρουση στην Ουκρανία, επομένως, φέρνει την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης στο προσκήνιο, καθώς εγείρει ανησυχίες σχετικά με την πιθανή διακοπή του εφοδιασμού με πετρέλαιο και φυσικό αέριο.

«Ο διπλασιασμός της παραγωγής με ΑΠΕ θα συμβάλει στη μείωση της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, δήλωσε τη Δευτέρα η επίτροπος Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης Κάντρι Σίμσον, τονίζοντας όμως ότι η ενεργειακή ασφάλεια εξακολουθεί να είναι κρίσιμη. Επιπλέον δήλωσε ότι «είναι σημαντικό τα σχέδια έκτακτης ανάγκης να είναι έτοιμα για το χειρότερο δυνατό σενάριο» και ανακοίνωσε ότι η ειδική συμβουλευτική ομάδα για τον συντονισμό της ασφάλειας προμήθειας της Ε.Ε. με φυσικό αέριο συνεδρίασε την Τρίτη.

«Αν θέλουμε πραγματικά να σταματήσουμε μακροπρόθεσμα να κάνουμε τον Πούτιν πολύ πλούσιο, πρέπει να επενδύσουμε στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και πρέπει να το κάνουμε γρήγορα», είπε ο επικεφαλής της Ε.Ε. για το κλίμα Frans Timmermans. Πολλές χώρες σε όλη την Ευρώπη ήδη παράγουν περίπου το ένα τρίτο έως το ένα τέταρτο της ηλεκτρικής τους ενέργειας από αιολική και ηλιακή ενέργεια. Ειδικότερα η Ιρλανδία καλύπτει το 35% του ενεργειακού της μίγματος, η Γερμανία το 33%,το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ισπανία το 29% και η Ελλάδα 27%.

Επιβράδυνση της ενεργειακής μετάβασης προκειμένου να αυτονομηθεί η Ευρώπη

Παράλληλα όμως με τις φωνές που υποστηρίζουν ότι η μετάβαση πρέπει να επιταχυνθεί αν η Ευρώπη θέλει να απεξαρτηθεί από τα παιχνίδια εξουσίας του Πούτιν, η εκτόξευση των τιμών και η επιβάρυνση των Ευρωπαίων καταναλωτών δεν αφήνουν σημαντικά χρονικά περιθώρια και η επιστροφή στον άνθρακα φαίνεται να είναι η πιο ευέλικτη επιλογή.

«Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν σταδιακά αναστείλει την λειτουργία των υποδομών άνθρακα τα τελευταία χρόνια, καθώς η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας κινείται προς μια πιο πράσινη κατεύθυνση χωρίς εκπομπές διοξειδίου. Ωστόσο, όπως δείχνει η πορεία της ενεργειακής κρίσης, τα ορυκτά καύσιμα παραμένουν ένα κρίσιμο συστατικό του ενεργειακού μείγματος, ιδίως όταν τίθεται υπό αμφισβήτηση η αξιοπιστία άλλων πηγών ενέργειας, και αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει στο άμεσο μέλλον», δήλωσε ο Carlos Torres Diaz, επικεφαλής της έρευνας για τις αγορές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας της Rystad Energy.

Μια άλλη λύση για την ενεργειακή ανεξαρτησία είναι η πυρηνική ενέργεια, η οποία ενέχει άλλους κινδύνους αλλά λειτουργεί χωρίς σημαντικές εκπομπές ρύπων, η παραγωγή της οποίας αυξήθηκε κατά 6% το 2021 σε σύγκριση με το 2020, δήλωσε ο Torres Diaz.