Ένα πρωί στις αρχές Ιουνίου, ξέσπασε πυρκαγιά σε μια εγκατάσταση LNG στο Τέξας που παίρνει φυσικό αέριο, το υγροποιεί και το στέλνει στο εξωτερικό. Έσβησε περίπου σε 40 λεπτά. Κανείς δεν τραυματίστηκε.

Αυτό συμβαίνει επειδή το φυσικό αέριο είναι το πιο δημοφιλές αγαθό στον κόσμο αυτή τη στιγμή. Αποτελεί βασικό μοχλό του παγκόσμιου πληθωρισμού, σημειώνοντας άλματα τιμών περίπου 700% στην Ευρώπη από την αρχή του περασμένου έτους, και ωθώντας την ήπειρο στο χείλος της ύφεσης. Βρίσκεται στο επίκεντρο της νέας εποχής αντιπαραθέσεων μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, τόσο έντονης που σε όλες τις πρωτεύουσες της Δύσης, τα προηγούμενα σχέδια για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής έχουν πλέον βρεθεί σε δεύτερη μοίρα.

Εν ολίγοις, το φυσικό αέριο ανταγωνίζεται πλέον το πετρέλαιο ως το καύσιμο που διαμορφώνει τη γεωπολιτική. Και δεν είναι αρκετό για να κυκλοφορήσει.

Είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία που οδήγησε την κρίση φυσικού αερίου σε ένα νέο επίπεδο, αφαιρώντας ένα κρίσιμο κομμάτι της προσφοράς. Η Ρωσία μειώνει τις παραδόσεις αγωγών στην Ευρώπη — η οποία λέει ότι θέλει να σταματήσει τις αγορές από τη Μόσχα ούτως ή άλλως, αν όχι ακόμα. Ο αγώνας για την κάλυψη αυτού του κενού μετατρέπεται σε παγκόσμιο ξέσπασμα, καθώς οι χώρες αγωνίζονται να εξασφαλίσουν σπάνια φορτία υγροποιημένου φυσικού αερίου ενόψει του χειμώνα του βορείου ημισφαιρίου.

Εν ολίγοις, το φυσικό αέριο ανταγωνίζεται πλέον το πετρέλαιο ως το καύσιμο που διαμορφώνει τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Και δεν υπάρχει αρκετό από αυτό για όλους.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία λειτούργησε ως καταλύτης ωθώντας την κρίση του φυσικού αερίου σε νέα επίπεδα, καθώς αφαίρεσε ένα κρίσιμο τμήμα του εφοδιασμού. Η Ρωσία μειώνει τις παραδόσεις αερίου από αγωγούς προς την Ευρώπη – η οποία λέει ότι θέλει να σταματήσει να αγοράζει από τη Μόσχα ούτως ή άλλως, αν και όχι ακόμα.

Ο αγώνας για την κάλυψη αυτού του κενού προκαλεί πανικό διεθνώς, καθώς οι χώρες αγωνίζονται να εξασφαλίσουν σπάνια φορτία υγροποιημένου φυσικού αερίου πριν έρθει ο χειμώνας.

Το νέο πετρέλαιο;

Η Γερμανία αναφέρει ότι οι ελλείψεις φυσικού αερίου θα μπορούσαν να προκαλέσουν μια κατάρρευση αντίστοιχη με αυτή της Lehman Brothers, καθώς η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με την πρωτοφανή προοπτική να μείνουν χωρίς ρεύμα επιχειρήσεις και καταναλωτές. Ο κύριος αγωγός Nord Stream που μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο στη Γερμανία πρόκειται να κλείσει στις 11 Ιουλίου για δέκα ημέρες λόγω εργασιών συντήρησης και αυξάνεται ο φόβος ότι η Μόσχα μπορεί να μην τον ανοίξει ξανά. Οι ηγέτες της G7 αναζητούν τρόπους για να περιορίσουν τα κέρδη της Ρωσίας από το φυσικό αέριο, τα οποία βοηθούν στη χρηματοδότηση της εισβολής στην Ουκρανία και υποστηρίζουν νέες επενδύσεις σε LNG. Και οι φτωχότερες χώρες που έχτισαν ενεργειακά συστήματα γύρω από το φθηνό φυσικό αέριο, τώρα αγωνίζονται να ανταπεξέλθουν οικονομικά στις νέες συνθήκες.

“Αυτή είναι η δεκαετία του 1970 για το φυσικό αέριο”, επισημαίνει ο Kevin Book, διευθύνων σύμβουλος της ClearView Energy Partners LLC, εταιρείας ερευνών με έδρα την Ουάσιγκτον. “Ο κόσμος σκέφτεται τώρα για το φυσικό αέριο όπως σκεφτόταν κάποτε για το πετρέλαιο, και ο ουσιαστικός ρόλος που παίζει το φυσικό αέριο στις σύγχρονες οικονομίες και η ανάγκη για ασφαλή και ποικίλο εφοδιασμό είναι πλέον πολύ ορατά”.

Το φυσικό αέριο ήταν παλαιότερα ένα μάλλον αδρανές εμπόρευμα που άλλαζε χέρια σε περιφερειακές αγορές. Τώρα, παρόλο που η παγκοσμιοποίηση φαίνεται να υποχωρεί σε μεγάλο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας, το εμπόριο φυσικού αερίου κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση. Παγκοσμιοποιείται γρήγορα, αλλά ίσως όχι αρκετά γρήγορα.

Πολλές χώρες έχουν στραφεί στο φυσικό αέριο ως μέρος της μετάβασης σε καθαρότερη ενέργεια, καθώς επιδιώκουν να καταργήσουν σταδιακά τη χρήση πιο βρώμικων ορυκτών καυσίμων όπως ο άνθρακας και σε ορισμένες περιπτώσεις και η πυρηνική ενέργεια. Μεγάλοι παραγωγοί – όπως οι ΗΠΑ, που ανέβηκαν γρήγορα στις τάξεις των εξαγωγέων LNG για να ανταγωνιστούν το Κατάρ – βλέπουν αυξανόμενη ζήτηση για την παραγωγή τους. Σαράντα τέσσερις χώρες εισήγαγαν LNG πέρυσι, σχεδόν διπλάσιες από ό,τι πριν από μια δεκαετία. Αλλά το καύσιμο είναι πολύ πιο δύσκολο να μεταφερθεί σε όλο τον πλανήτη από το πετρέλαιο, επειδή πρέπει να υγροποιηθεί σε μέρη όπως το εργοστάσιο Freeport στο Τέξας.

Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μια μικρή έκρηξη σε μια εγκατάσταση που θεωρείται πως δεν είναι τίποτα το ιδιαίτερο σύμφωνα με τους γνώστες του κλάδου – δεν είναι ο μεγαλύτερος ή ο πιο εξελιγμένος από τους επτά τερματικούς σταθμούς που στέλνουν LNG από τις αμερικανικές ακτές – είχε τόσο μεγάλο αντίκτυπο.

Η τρέχουσα κρίση

Οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη και την Ασία αυξήθηκαν περισσότερο από 60% τις εβδομάδες που ακολούθησαν από τότε που η εγκατάσταση Freeport αναγκάστηκε να κλείσει προσωρινά, μια περίοδο κατά την οποία σημειώθηκαν επίσης περαιτέρω περικοπές της προμήθειας από τη Ρωσία. Στις ΗΠΑ, αντιθέτως, οι τιμές του καυσίμου έπεσαν σχεδόν 40% – επειδή η διακοπή σημαίνει ότι μεγαλύτερο μέρος του αερίου θα παραμείνει διαθέσιμο για εγχώρια χρήση.

Υπήρχαν ήδη πολλά σημάδια ακραίας στενότητας στην αγορά. Μπορεί ο πόλεμος και ο Covid να προκαλούν διαταραχές σε κάθε εμπόρευμα, από το σιτάρι μέχρι το αλουμίνιο και τον ψευδάργυρο, αλλά ελάχιστα συγκρίνονται με την μεταβλητότητα των παγκόσμιων τιμών του φυσικού αερίου. Στην Ασία, το καύσιμο είναι τώρα περίπου τρεις φορές πιο ακριβό από ό,τι πριν από ένα χρόνο. Στην Ευρώπη, είναι ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους ο πληθωρισμός μόλις σημείωσε νέο ρεκόρ.

Το φυσικό αέριο παραμένει φθηνότερο στις ΗΠΑ – αλλά ακόμη και εκεί, οι τιμές είχαν υπερδιπλασιαστεί φέτος πριν από το κλείσιμο του Freeport.  Με τους βασικούς πολιτικούς συμμάχους από τη Γερμανία έως την Ουκρανία να επιθυμούν απεγνωσμένα να αγοράσουν αμερικανικό φυσικό αέριο, οι Αμερικανοί έμποροι προειδοποιούν ότι περισσότερες πωλήσεις στο εξωτερικό θα σημάνουν υψηλότερο κόστος στο εσωτερικό. Η αντίδραση της αγοράς στην πυρκαγιά στην εγκατάσταση Freeport δείχνει μια “σαφή σύνδεση μεταξύ των εξαγωγών LNG και των πληθωριστικών επιπτώσεων στις εγχώριες τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας”, επισήμανε ο Paul Cicio, πρόεδρος της Industrial Energy Consumers of America.

Για να καλυφθεί όλη η νέα ζήτηση θα απαιτηθεί ένα τεράστιο κύμα επενδύσεων στον εφοδιασμό. Αυτό βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και πήρε ώθηση στη συνάντηση των μεγαλύτερων οικονομιών του δυτικού κόσμου την περασμένη εβδομάδα, όπου οι ηγέτες της G7 υποσχέθηκαν να υποστηρίξουν τις δημόσιες επενδύσεις σε έργα φυσικού αερίου, λέγοντας ότι είναι “απαραίτητες ως απάντηση στην τρέχουσα κρίση”.

Επείγουσες ανάγκες υποδομής:

Εγκαταστάσεις εξαγωγών: Η βιασύνη για το LNG επιταχύνει τα έργα στη Βόρεια Αμερική και πέρα από αυτή. Τον περασμένο μήνα, η Cheniere Energy Inc. άναψε το πράσινο φως για την επέκταση ενός τερματικού σταθμού στο Τέξας. Τον Απρίλιο, ένα καναδικό έργο LNG που υποστηρίζεται από τον Ινδονήσιο μεγιστάνα Sukanto Tanoto πήρε άδεια για την έναρξη της κατασκευής. Στο Κατάρ, η Exxon Mobil Corp. και η Shell Plc είναι μεταξύ των ενεργειακών κολοσσών που συμμετέχουν σε ένα έργο ύψους 29 δισ. δολαρίων για την ενίσχυση των εξαγωγών LNG.

“Οι παγκόσμιες τιμές του φυσικού αερίου είναι τόσο υψηλές που αποτελούν κίνητρο για την υπογραφή νέων μακροχρόνιων συμβάσεων”, υποστήριξε η Samantha Dart, επικεφαλής ανάλυσης για το φυσικό αέριο στην Goldman Sachs. “Βλέπουμε αυτές τις ανακοινώσεις να έρχονται από δεξιά και αριστερά, με πολλές προτεινόμενες εγκαταστάσεις υγροποίησης φυσικού αερίου στις ΗΠΑ”.

Τερματικοί σταθμοί εισαγωγής:  Στην Ευρώπη, έχουν ανακοινωθεί ή επιταχυνθεί τα σχέδια για περίπου 20 τερματικούς σταθμούς από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Η Γερμανία, η οποία δεν διαθέτει τερματικούς σταθμούς LNG, έχει διαθέσει περίπου 3 δισ. δολάρια για τη ναύλωση τεσσάρων πλωτών σταθμών και τη σύνδεσή τους με το δίκτυο της χώρας. Ο πρώτος αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία περίπου στα τέλη του τρέχοντος έτους. Δίνοντας έμφαση στην ανάγκη για επιτάχυνση, ο αντικαγκελάριος Ρόμπερτ Χάμπεκ επισήμανε ότι η Tesla κατάφερε να κατασκευάσει ένα εργοστάσιο κοντά στο Βερολίνο σε μόλις δύο χρόνια και δήλωσε ότι είναι καιρός να ξεπεραστεί η γερμανική γραφειοκρατία.

Η Κίνα, ο μεγαλύτερος αγοραστής LNG στον κόσμο πέρυσι, βρίσκεται εν μέσω μιας από τις μεγαλύτερες κατασκευές που έχουν πραγματοποιηθεί ποτέ στη βιομηχανία. Δέκα νέοι τερματικοί σταθμοί εισαγωγής πρόκειται να τεθούν σε λειτουργία μόνο το 2023, και η δυναμικότητα θα διπλασιαστεί περίπου την πενταετία έως το 2025, σύμφωνα με το BloombergNEF.

Αγωγοί: Ακόμα και με μεγαλύτερη χωρητικότητα για την παραλαβή φορτίων LNG και την επιστροφή του σε μορφή αερίου – μια διαδικασία γνωστή ως επαναεριοποίηση – η Ευρώπη δεν διαθέτει υποδομές για τη μεταφορά του εκεί όπου χρειάζεται. Η Ισπανία, για παράδειγμα, διαθέτει τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις επαναεριοποίησης στην Ευρώπη – αλλά έχει μόνο δύο συνδέσεις αγωγών με τη Γαλλία ικανές να μεταφέρουν λίγο περισσότερο από το ένα δέκατο αυτών των όγκων, σύμφωνα με το Bloomberg Intelligence.

Δεξαμενόπλοια: Τα ναυπηγεία της Νότιας Κορέας, όπου κατασκευάζονται τα περισσότερα δεξαμενόπλοια LNG παγκοσμίως, βλέπουν μια αύξηση των παραγγελιών με αποτέλεσμα να στερούνται εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Αναγκάζονται να αναζητήσουν συγκολλητές, ηλεκτρολόγους κλπ. εκτός της χώρας, σε μέρη όπως η Ταϊλάνδη.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, όλα αυτά σημαίνουν στροφή από τις πολιτικές που έχουν στόχο την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, ιδίως στην Ευρώπη. Τράπεζες όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, οι οποίες είχαν επικεντρωθεί στη χρηματοδότηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, πραγματοποιούν στροφή και έχουν δηλώσει ότι είναι τώρα πιο πρόθυμες να υποστηρίξουν έργα φυσικού αερίου.

Ωστόσο, οι ταχύτατες προσπάθειες της Ευρώπης δεν θα είναι αρκετές, σύμφωνα με το Bloomberg Intelligence, το οποίο υπολογίζει ότι οι εισαγωγές LNG θα μπορούσαν να καλύψουν το 40% των αναγκών της περιοχής σε φυσικό αέριο μέχρι το 2026, διπλάσιο ποσοστό από το περσινό, αλλά ακόμα πολύ μικρότερο από τις ποσότητες που προμηθεύει η Ρωσία.

«Ποτέ πιο εμφανές»

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κλιμακώνονται οι προειδοποιήσεις για ύφεση των ευρωπαϊκών οικονομιών λόγω του φυσικού αερίου.

Την περασμένη εβδομάδα, η γερμανική κυβέρνηση ανέφερε ότι βρίσκεται σε συνομιλίες για τη διάσωση της εταιρείας κοινής ωφέλειας Uniper SE, η οποία χάνει περίπου 30 εκατ. ευρώ ημερησίως, καθώς πρέπει να καλύψει την έλλειψη ρωσικού φυσικού αερίου σε υψηλές τιμές της spot αγοράς. Εταιρείες όπως ο κολοσσός χημικών, BASF SE, λένε ότι μπορεί να χρειαστεί να μειώσουν την παραγωγή. Η Deutsche Bank αναφέρθηκε στους αυξανόμενους κινδύνους μιας “επικείμενης γερμανικής ύφεσης με φόντο τα δελτία για την ενέργεια” και επισήμανε την εκτίναξη των τιμών ενέργειας στην Ιταλία και τη Γαλλία επίσης. Η Morgan Stanley προέβλεψε ότι ολόκληρη η ευρωζώνη θα βρίσκεται σε ύφεση μέχρι το τέλος του έτους.

Για ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες – οι οποίες πρέπει όλο και περισσότερο να ανταγωνίζονται με πλούσιες χώρες όπως η Γερμανία σε προσφορές για φορτία LNG-  οι συνέπειες είναι ήδη καταστροφικές.

Στο Πακιστάν, το οποίο έχτισε το ενεργειακό του σύστημα με βάση το φθηνό LNG, οι προγραμματισμένες διακοπές ρεύματος βυθίζουν τις περιοχές στο σκοτάδι κατά τους θερμούς καλοκαιρινούς μήνες. Τα εμπορικά κέντρα και τα εργοστάσια στις μεγάλες πόλεις έχουν διαταχθεί να κλείνουν νωρίς και οι δημόσιοι υπάλληλοι εργάζονται με μειωμένο ωράριο.

Η Ταϊλάνδη από τη μεριά της περιορίζει τις εισαγωγές LNG λόγω της ανόδου των τιμών, θέτοντας ενδεχομένως τη χώρα στον κίνδυνο να ξεμείνει από καύσιμα. Η Μιανμάρ, στην οποία επικρατεί πολιτική αστάθεια, σταμάτησε όλες τις αγορές LNG στα τέλη του περασμένου έτους, όταν οι τιμές άρχισαν να εκτινάσσονται. Η Ινδία και η Κίνα έχουν επίσης μειώσει τις εισαγωγές.

“Εκεί που κάποτε οι αγορές φυσικού αερίου ήταν σε μεγάλο βαθμό περιφερειακά απομονωμένες, τώρα έχουμε μια παγκοσμιοποιημένη spot αγορά που συνδέει την έκθεση του κόσμου σε ένα καύσιμο το οποίο έχει καταστεί κρίσιμο για πολλές οικονομίες”, δήλωσε ο James Whistler, διευθύνων σύμβουλος της Vanir Global Markets. “Αυτό δεν ήταν ποτέ πιο εμφανές από ό,τι τους τελευταίους μήνες”.

Διαβάστε ακόμη:

Φυσικό αέριο: Εκτίναξη της τιμής στην Ευρώπη στα 160 ευρώ ανά μεγαβατώρα