Προχωρούν με γρήγορο ρυθμό οι απαιτούμενες διαδικασίες για να ληφθεί στις αρχές του 2025 η επενδυτική απόφαση από την Energean και η έναρξη του έργου Prinos CO2 Storage για την πρώτη αποθήκη δέσμευσης άνθρακα της Ελλάδας, στον Πρίνο.
Με το έργο αυτό η Ελλάδα, διεκδικεί ενεργό ρόλο στην ταχέως αναπτυσσόμενη αγορά της δέσμευσης και αποθήκευσης CO2.
Όμως απαιτείται είναι ένα εθνικό στρατηγικό σχέδιο, ώστε να αποτελέσει η αγορά του CCS μια πολιτική προτεραιότητα για τη διασφάλιση των κλιματικών στόχων και την ταυτόχρονη στήριξη της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής βιομηχανίας. Το ενδιαφέρον από βιομηχανίες είναι μεγάλο, η ελληνική ναυτιλία μπορεί να πρωτοστατήσει, τα βήματα που έχουν μέχρι τώρα γίνει είναι σημαντικά, ωστόσο απαιτείται οι εκκρεμότητες να κλείσουν και οι κυβερνητικές πρωτοβουλίες να επιταχυνθούν, αν θέλουμε το εγχείρημα να στεφθεί από επιτυχία σε ένα διεθνές περιβάλλον άκρως ανταγωνιστικό που ανεβάζει ταχύτητες, όπως δείχνει και η περίπτωση της γειτονικής Ιταλίας.
Τα κρίσιμα επόμενα βήματα για τον Πρίνο και το άνοιγμα της αγοράς δέσμευσης άνθρακα στην Ελλάδα
Οι επόμενοι μήνες είναι κρίσιμοι για την ωρίμανση του έργου Prinos CO2 Storage. Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της πρώτης φάσης του έργου αναμένει την έγκρισή της και η διαβίβασή της στην Περιφέρεια Μακεδονίας-Θράκης για να ξεκινήσει η δημόσια διαβούλευση.
Αφού ολοκληρωθεί αυτό το βήμα θα ακολουθήσει το δεσμευτικό market test μέχρι το τέλος του χρόνου και η υποβολή δεσμευτικών προσφορών, που θα αποδείξει τη βιωσιμότητά του. Τους πρώτους μήνες του 2025 αναμένεται, η Energean να λάβει την επενδυτική απόφαση και να ξεκινήσει η κατασκευή του έργου, με τις εργασίες να ολοκληρώνονται το 2026.
Στο μεταξύ έχει υποβληθεί η αίτηση στην ΕΔΕΥΕΠ για τη μετατροπή της άδειας έρευνας του Πρίνου σε άδεια αποθήκευσης, ενώ μέσα στο Σεπτέμβριο αναμένεται και το θεσμικό πλαίσιο για την αποθήκευση ενέργειας.
Πρόκειται για τον Κανονισμό (Regulation), δηλαδή το ρυθμιστικό πλαίσιο για την αποθήκευση του CO2 που αναμένεται να θεσμοθετηθεί το φθινόπωρο από το ΥΠΕΝ, για να κοινοποιηθεί μετά στην Κομισιόν, και το οποίο θα καθορίζει τον τρόπο λειτουργίας της νέας αγοράς και το μηχανισμό ενίσχυσης των emitters. Δηλαδή ένα σχήμα στήριξης που θα ενεργοποιείται μόνο όταν οι τιμές των ρύπων κινούνται κάτω από ένα συγκεκριμένο όριο, καθώς και όλες τις τεχνικές πτυχές.
Επίσης, θα πρέπει να προχωρήσει η κατασκευή του δικτύου μεταφοράς των όγκων CO2 από τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις δέσμευσης των emitters μέχρι την αποθήκη του Πρίνου.
Και θα πρέπει να γίνει και η σύναψη διμερών διακρατικών συμφωνιών για τη μεταφορά όγκων CO2 από τη μια χώρα στην άλλη, π.χ. από τη Βουλγαρία, την Ιταλία ή την Κροατία προς το Πρίνο, ακριβώς όπως ισχύει σε άλλες χώρες. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η φετινή συμφωνία Δανίας – Γαλλίας. Αλλά και να οριστούν οι προδιαγραφές που πρέπει να έχουν τα πλοία μεταφοράς του υγροποιημένου CO2.
Και όσο προχωρούν οι διαδικασίες για την υλοποίηση της πρώτης φάσης του σχεδίου για αποθήκευση 1 εκ. τόνων διοξειδίου του άνθρακα, προετοιμάζεται η δεύτερη φάση για την επέκταση της αποθήκης μέχρι τα 3 εκ. τόνους.
Ήδη δρομολογούνται και οι μελέτες από ανεξάρτητους οίκους που θα πιστοποιήσουν τη συνολική αποθηκευτική ικανότητα του έργου ως τους 3 εκ. τόνους, αλλά και το για πόσο χρόνο μπορεί το διοξείδιο του άνθρακα να διατηρηθεί στις αποθήκες.
Η δέσμευση άνθρακα είναι ζωτική για τη βιομηχανία
Το έργο Prinos CO2 Storage, είναι το πρώτο project δέσμευσης άνθρακα στη χώρα μας και το δεύτερο, σημαντικής δυναμικότητας, σε όλη τη Μεσόγειο.
Η δέσμευση άνθρακα θα προστατεύει τη βιομηχανία από τις υπερβολικά υψηλές τιμές δικαιωμάτων ρύπων και όπως είναι φυσικό, το ενδιαφέρον είναι τεράστιο, και οι πιέσεις από κλάδους, όπως το τσιμέντο και η διύλιση, όπου η παραγωγή CO2 είναι άρρηκτα δεμένη με την παραγωγική διαδικασία, μεγαλώνουν συνεχώς και η Ελλάδα θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις, να καλύψει ένα σημαντικό κενό στη συγκεκριμένη περιοχή της Αν. Μεσογείου.
Σε ένα περιβάλλον διαρκών αυξήσεων στη τιμή των δικαιωμάτων ρύπων, που εκτιμάται ότι θα τετραπλασιαστεί μέσα στην επόμενη δεκαετία, φτάνοντας τα 300 ευρώ/ τόνο, βαριές βιομηχανίες και κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο επενδύουν τεράστια ποσά στη δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα. Η παγκόσμια αγορά Carbon Capture & Storage (CCS), υπολογίζεται στα 5 δισ. δολάρια στα τέλη του 2030 (https://www.grandviewresearch.com/press-release/global-carbon-capture-storage-ccs-market ), και στη συγκυρία αυτή η Ελλάδα επιδιώκει να βρεθεί σε πλεονεκτική θέση σε σχέση με από άλλες χώρες-μέλη της ΕΕ.
Γιατί ο Πρίνος δεν είναι το μόνο έργο δέσμευσης άνθρακα που σχεδιάζεται, αλλά ακολουθούν projects των δυο τσιμεντοβιομηχανιών (IFESTOS του Titan και OLYMPUS της ΑΓΕΤ Ηρακλής), καθώς και του IRIS της Motor Oil, που έχουν ήδη λάβει χρηματοδότηση από το Ταμείο Καινοτομίας (Innovation Fund), ενώ και η Helleniq Energy υπέβαλε πρόσφατα ανάλογο αίτημα.
Η Ελλάδα εκπέμπει συνολικά το χρόνο από βιομηχανικές δραστηριότητες γύρω στους 33 εκατ. τόνους CO2. Μόνο στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής, οι εκπομπές CO2 ανέρχονται στα 14,7 εκατ. τόνους ετησίως (εντός μιας ακτίνας 100 χλμ), ενώ επιπλέον 5 εκατ. προέρχονται από τις περιφέρειες της Μακεδονίας και της Θράκης. Δηλαδή, απαιτούνται και άλλες γεωλογικές αποθήκες, πέραν του Πρίνου, οι οποίες ακριβώς επειδή, ακόμη και αν βρεθούν δεν πρόκειται να είναι λειτουργικές σε σύντομο σχετικά διάστημα, εξετάζονται λύσεις απόθεσης σε γειτονικές χώρες, όπως η Αίγυπτος και η Ιταλία, οι οποίες διαθέτουν εξαντλημένα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ωστόσο, για την εξαγωγή CO2 σε τρίτες χώρες θα πρέπει πρώτα να συναινέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία δεν έχει πάρει μέχρι σήμερα σαφή θέση. Βρισκόμαστε άρα σε αναμονή για τη στάση που θα τηρήσει στο θέμα η νέα Επιτροπή που θα αναλάβει τον Νοέμβριο.
Με τα έργα δέσμευσης άνθρακα που σχεδιάζονται στην Ελλάδα, κατατάσσεται στη 2η θέση πανευρωπαϊκά, σε ό,τι αφορά τη δυναμικότητα των έργων δέσμευσης CO2, που έχουν εξασφαλίσει χρηματοδότηση από την ΕΕ, με ένα συνολικό όγκο 3,5 εκατ. τόνων το έτος, έναντι 4 εκατ. τόνων στη περίπτωση της πρώτης, Γερμανίας.
Σημειώνεται ότι οι χώρες του Βορρά, όπως Δανία, Γερμανία και Ολλανδία, έχουν προγράμματα κρατικών ενισχύσεων δεκάδων δισ. ευρώ για την ανάπτυξη σχεδίων δέσμευσης και αποθήκευσης CO2, τα οποία ήδη έχουν εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σε αυτές επενδύονται μεγάλα ποσά για τη δέσμευση CO2 στη πηγή του, την υγροποίηση ή και συμπύκνωση, τη μεταφορά του μέσω αγωγών και πλοίων, και την εισπίεση σε κατάλληλους γεωλογικούς σχηματισμούς για μόνιμη αποθήκευση.
Τα δύο πιο ώριμα έργα στη Μεσόγειο
Το Prinos CO2 Storage, το σχέδιο μετατροπής των εξαντλημένων ταμιευτήρων πετρελαίου του Πρίνου σε αποθήκη CO2, είναι το δεύτερο πιο ώριμο project σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου, πίσω μόνο από το πιο προχωρημένο έργο στη Ραβένα της Ιταλίας. Είναι αυτό που προωθούν οι Eni και Snam, η πρώτη φάση του οποίου πρόκειται να μπει σε λειτουργία από φέτος, με στόχο μια δυναμικότητα 4 εκατ. τόνων μέχρι το 2030.
Σε μια δηλαδή περιοχή, όπως η Μεσόγειος, με μεγάλη ζήτηση για γεωλογικές αποθήκες, που σπανίζουν σε αντίθεση με τη Β. Ευρώπη με τους περισσότερους πρώην ταμιευτήρες φυσικού αερίου, πρόκειται, καλώς εχόντων των πραγμάτων, να υπάρχουν δύο τέτοια έργα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας. Το πρώτο στην Ιταλία και το δεύτερο στην Ελλάδα, προσελκύοντας αναπόφευκτα το ενδιαφέρον από emitters της ευρύτερης περιοχής.
Σημειώνεται ότι η Energean, που δρομολογεί το έργο έχει μέχρι σήμερα υπογράψει συνολικά 10 μη δεσμευτικές συμφωνίες (MoUs) με βιομηχανίες και έχει δεχτεί κρούσεις και από επιχειρήσεις γειτονικών χωρών. Εικόνα που αναμένεται να αποτυπωθεί και στο market test που προβλέπεται να γίνει το φθινόπωρο.
Η συμβολή της ναυτιλίας
Η ελληνική ναυτιλία δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη προμήθεια νέων εξειδικευμένων σκαφών μεταφοράς όλων αυτών των όγκων CO2 στα τελικά σημεία αποθήκευσης. Τις πολύ μεγάλες ανάγκες σε πλοία υποστήριξης είχε αναδείξει ο Διευθύνων Σύμβουλος, της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων και Ενεργειακών Πόρων (ΕΔΕΥΕΠ), Άρης Στεφάτος, σε παρουσίαση που έκανε τον Ιούνιο σε εκδήλωση της DNV, του διεθνούς φήμης νορβηγικού νηογνώμονα στο πλαίσιο των Ποσειδωνίων. Στο σενάριο που το έργο του Πρίνου φτάσει στη πλήρη του ανάπτυξη, και η αποθηκευτική του δυναμικότητα ανέλθει στα 3 εκατ. τόνους CO2, έναντι 1 εκατ. τόνων που προβλέπει η πρώτη φάση, τότε υπολογίζεται ότι θα απαιτούνται 73 δρομολόγια ειδικού τύπου πλοίων, το χρόνο. Το ενδιαφέρον από την ελληνική ναυτιλία για τη νέα αυτή αγορά είναι έντονο.