Στο επίκεντρο των ενεργειακών εξελίξεων μπαίνει η Ανατολική Μεσόγειος και ο East Med, εν όψει της αυξημένης ανάγκης της Ευρώπης για ενεργειακή ασφάλεια και αυτονομία. Η συγκυρία λειτουργεί θετικά, η βιωσιμότητα του αγωγού εξασφαλίζεται και άρονται οι επιφυλάξεις και να προχωρήσουν γρήγορα οι διαδικασίες για την έναρξη της επένδυσης για τον εξαιρετικής γεωπολιτικής σημασίας αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου στην Ευρώπη.

Μέχρι πριν ένα χρόνο το έργο είχε σημαντικούς πολέμιους σε Ευρώπη και ΗΠΑ και προκαλούνταν καθυστερήσεις στην υλοποίηση του, καθώς  άλλες δυνάμεις εντός της Ευρώπης, προωθούσαν κυρίως την υλοποίηση του αγωγού Nord Stream 2, ο οποίος πλέον, μετά και τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, βρίσκεται εκτός κάθε συζήτησης.

Σήμερα όλα έχουν αλλάξει. Το περιβάλλον αβεβαιότητας που δημιουργεί η  διακοπής τροφοδοσίας της ΕΕ με ρωσικό φυσικό αέριο, η ανάγκη απεξάρτησης από το ρωσικό αέριο και τα νέα κοιτάσματα που ανακαλύπτονται στη Ν. Α Μεσόγειο αυξάνουν την ανάγκη για νέους ενεργειακούς δρόμους όπως ο East Med. Το χρονοδιάγραμμα για την ολοκλήρωσή του γίνεται ακόμη πιο κοντινό και στόχος είναι να είναι έτοιμος μέχρι το 2025, όπως ανέφεραν χθες αξιωματούχοι της ΕΝΙ. Σύμφωνα με το Reuters η δήλωση ανήκει στον αξιωματούχο της ΕΝΙ, Γκουίντο Μπρούσκο, ο οποίος αναφερόμενος στις εξελίξεις κατά τη διάρκεια εκδήλωσης στο Μιλάνο σημείωσε ότι ο αγωγός East Med θα έχει ολοκληρωθεί πλήρως έως το 2025. Η δήλωση αυτή έχει ειδικό βάρος αφού η στάση της Ιταλίας είναι σημαντική για την ολοκλήρωση της μεγάλης επένδυσης, και συνδέεται με την ανάγκη για τον αγωγό που δημιουργείται από τις ανακαλύψεις νέων κοιτασμάτων από την ENI και Total στην Κύπρο, τα οποία και εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητά του. Την ίδια εκτίμηση,  ότι ο East Med μπορεί να ολοκληρωθεί σε 36 μήνες είχε κάνει πριν λίγες ημέρες μιλώντας στο mononews.gr και ο πρώην υπουργός Ενέργειας κ. Γιάννης Μανιάτης.

Η στροφή της Ιταλίας – που είχε επιφυλάξεις μέχρι πέρυσι- υπέρ του αγωγού, είναι ξεκάθαρη και υπήρξε και ομόφωνο ψήφισμα από τα πέντε μεγαλύτερα κόμματα της Ιταλικής Βουλής, τα οποία ζήτησαν την άμεση στήριξη και υλοποίηση του αγωγού, διατυπώνοντας μάλιστα στο σχετικό ψήφισμα, σαφείς υπαινιγμούς ότι έχουν δημιουργηθεί καθυστερήσεις.

Σημειώνεται ότι το έργο βρίσκεται σήμερα στην τελική φάση αδειοδοτικής διαδικασίας και τεχνικών μελετών οι οποίες αναμένεται να ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος του 2022.Με δεδομένο το υψηλό κόστος του έργου που υπολογίζεται, βάσει πρόσφατης επικαιροποίησης των οικονομικών στοιχείων, στα 5,2 δισεκατομμύρια ευρώ,  καθοριστική για την υλοποίησή του είναι η ενίσχυση από τα ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Και πλέον το περιβάλλον είναι θετικό, αφού η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η ραγδαία αύξηση των τιμών σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, αλλά και η έντονη προσπάθεια που καταβάλλει η Ευρωπαϊκή Ένωση για ενεργειακή ανεξαρτησία, με την παρότρυνση των Ηνωμένων Πολιτειών, δημιουργούν νέα δεδομένα.

Θετικά νέα για τη βιωσιμότητα του έργου

Τελευταία ευνοϊκή εξέλιξη για την προοπτική του EastMed είναι η ανακάλυψη νέου κοιτάσματος στον στόχο Κρόνος, από την ENI και Total, στο τεμάχιο 6 της κυπριακής ΑΟΖ, εκτιμώμενης δυναμικότητας 2,5 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδιών. Η ανακάλυψη είναι μεγάλης σημασίας για τη βιωσιμότητα του αγωγού, καθώς αυτό που θα κρίνει εν πολλοίς το μέλλον του έργου είναι οι ποσότητες φυσικού αέριου που υπάρχουν στην περιοχή, δεδομένου ότι ο σκοπός του EastMed είναι η μεταφορά  φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη.

Το νέο κοίτασμα αν αθροιστεί με τα υπόλοιπα στην ίδια περιοχή ενισχύει σημαντικά το πρόγραμμα εξόρυξης υδρογονανθράκων της Λευκωσίας. Τα 2,5 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου που ανακοινώθηκαν στον στόχο Cronos-1 σε συνδυασμό με τη νέα γεώτρηση που ανακοινώθηκε στον Zeus 1 δίνουν προοπτικές στο οικόπεδο 6. Η ΕΝΙ έχει πραγματοποιήσει επίσης μια ακόμη γεώτρηση στο οικόπεδο 6, στον στόχο «Καλυψώ», τα αποτελέσματα της οποίας δεν έχουν ανακοινωθεί ακόμη, αλλά ανεπίσημες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για κοίτασμα της τάξης των 2 τρισ. ποδών. Αυτό σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα του Cronos-1 δίνουν τη δυνατότητα ενός σχεδίου συνολικής αξιοποίησης του οικοπέδου 6, αφού πλέον οι εκτιμώμενες ποσότητες προσεγγίζουν αυτές του κοιτάσματος «Αφροδίτη».

Όπως είχε αναφέρει ο Γιάννης Μανιάτης, πρώην υπουργός Ενέργειας μιλώντας στο mononews, “οι επιλογές για τη μεταφορά φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο στην Ευρώπη  είναι δύο: η πρώτη είναι να μεταφερθεί στις λειτουργούσες εδώ και χρόνια, δύο αιγυπτιακές υποδομές υγροποίησης φυσικού αερίου Idku και Damietta και στη συνέχεια, με ειδικά πλοία, να μεταφέρεται το υγροποιημένο φυσικό αέριο σε υποδομές, όπως αυτή της Ρεβυθούσας.

Η δεύτερη επιλογή είναι η μεταφορά του μέσω του Eastmed, τον οποίο από το 2013 έχουμε εντάξει με δικές μας ενέργειες, στα ευρωπαϊκά χρηματοδοτούμενα προγράμματα PCIs”.

Όπως είπε η εταιρεία IGI Posidon, που είναι υπεύθυνη για την υλοποίησή του, ανακοίνωσε την ολοκλήρωση των περιβαλλοντικών και τεχνικών μελετών του αγωγού. Έχει ήδη ζητηθεί από την ελληνική κυβέρνηση να προχωρήσει η διαδικασία προκειμένου να ενταχθεί ο Eastmed στα  χρηματοδοτούμενα προγράμματα της Ευρώπης Connecting Europe Facilities, τα προγράμματα δηλαδή, των μεταφορών και της ενέργειας τα οποία θα στηρίξουν τις αντίστοιχες υποδομές όλης της Ευρώπης.

Με βάση τις μελέτες που έχουν κατατεθεί και εγκριθεί από την Ελληνική Δημοκρατία, ο Εastmed έχει ένα συνολικό κόστος 5,2 δισεκατομμυρίων ευρώ και η υλοποίηση του μπορεί να γίνει μέσα σε 36 μήνες. Κατά συνέπεια, βρισκόμαστε πια μπροστά σε μία  πολύ ενδιαφέρουσα συγκυρία, όπου από το 2011, που σχεδιάσαμε τον αγωγό, έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες προετοιμασίας και ωρίμανσης του και προχωρούμε πια στις καθαρά οικονομικές- τραπεζικές- χρηματοοικονομικές διαδικασίες για την υλοποίηση του”, είχε τονίσει.

Κρίσιμη η στάση των ΗΠΑ

Η ενεργειακή κρίση που δημιούργησε ο πόλεμος Ρωσίας -Ουκρανίας και η ανάγκη να διαθέτει η Ευρώπη νέες πηγές προμήθειας φυσικού αερίου, δίνει πνοή στο έργο, που είχε παγώσει στα τέλη του 2021 όταν οι Αμερικανοί  ήραν την υποστήριξή τους,  όπως είχε γίνει γνωστό με  κοινό υπηρεσιακό έγγραφο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ προς την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ. Το έγγραφο έκανε λόγο για «υπέρογκο κόστος, εξέφραζε περιβαλλοντικές ανησυχίες. και ζητήματα ασφαλείας. Όμως, ο  υφυπουργός για διεθνείς υποθέσεις του αμερικανικού υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, δρ. Άντριου Λάιτ μιλώντας το Μάρτιο, στο πλαίσιο του 3ου συνεδρίου για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, την Ανατολική Μεσόγειο και τα Δυτικά Βαλκάνια, είχε αναφέρει ότι υπό το φως των εξελίξεων θα επανεξεταστεί το έργο με νέα δεδομένα. Ο ίδιος εξήρε τον ρόλο της Ελλάδας στην ευρύτερη περιοχή τόσο για τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια όσο και για την απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο. «Δεν έχουμε μόνο την πράσινη μετάβαση, αλλά και τη μετάβαση μακριά από τη Ρωσία», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Ο East Med είναι υποθαλάσσιος αγωγός που έχει σχεδιαστεί για την παροχή φυσικού αερίου στην Ευρώπη από την ανατολική Μεσόγειο. Σύμφωνα με το σχεδιασμό θα ξεκινά από το Ισραήλ και μέσω της Κύπρου, της Ελλάδας και της Ιταλίας θα φτάνει στην Ευρώπη. Ένα έργο κόστους 5,2 δισεκατομμυρίων ευρώ, του οποίου ο σχεδιασμός είχε ξεκινήσει εδώ και αρκετά χρόνια, με πρωτοβουλία του πρώην πρωθυπουργού του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου.

Το τεράστιο ενεργειακό σχέδιο καλύπτει το χερσαίο τμήμα αγωγού 550 χιλιομέτρων, ξεκινώντας από το Φλοροβούνι στη βορειοδυτική Ελλάδα μέχρι νοτιοανατολικά της Πελοποννήσου, συμπεριλαμβανομένου του υπεράκτιου τμήματος 17 χιλιομέτρων που διασχίζει τον Κόλπο της Πάτρας.

Αντιδρά η Τουρκία

Ο EastMed ο αγωγός μήκους 1.900 χλμ. που θα συνδέει τα αποθέματα  φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου με την Ελλάδα και την Ευρώπη αποτελεί κόκκινο πανί για την Τουρκία. Ο λόγος για τον οποίο αντιδρά η Άγκυρα σε αυτό το σχέδιο είναι το γεγονός ότι ο αγωγός East Med «κόβει» στην μέση τα σχέδια της Τουρκίας για την απόκτηση ΑΟΖ στην Α.Μεσόγειο. Τον θεωρεί ευθεία απειλή στις διεκδικήσεις της και δη στο αφήγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας», ενώ βλέπει σε αυτόν και τον αποκλεισμό της από τους ενεργειακούς σχεδιασμούς στην περιοχή στους οποίους διεκδικεί μερίδιο.

Σύμφωνα με πληροφορίες, στην σχετικά πρόσφατη Τετραμερή ( Ελλάδα-Ισραήλ-Κύπρο-ΗΑΕ) στην Κύπρο, συζητήθηκε ακόμα και το πραγματικά φλέγον ζήτημα της φύλαξης του αγωγού αυτού που θα διέρχεται μεγάλο μέρος της ελληνικής, κυπριακής και ισραηλινής επικράτειας με μια κοινή στρατιωτική δύναμη.