Νέα μελέτη  περιβαλλοντικών επιπτώσεων για το υδροηλεκτρικό στη Μεσοχώρα ετοιμάζει η ΔΕΗ, ενσωματώνοντας τις αναθεωρήσεις των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του Δεκεμβρίου του 2017 και του Περιφερειακού Χωροταξικού Σχεδίου Θεσσαλίας του Οκτωβρίου του 2019. Σημειώνεται ότι η τελευταία απόφασή του το ΣτΕ, παρότι δεν αμφισβητεί την περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική σκοπιμότητα του έργου, θεωρεί ότι η ΑΕΠΟ απώλεσε το νόμιμο έρεισμά της, καθώς δεν επανεξετάστηκε ώστε να είναι συμβατή με τις αναθεωρήσεις των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών τον Δεκέμβριο του 2017 και του Περιφερειακού Χωροταξικού Σχεδίου Θεσσαλίας τον Οκτώβριο του 2019.

Η ΔΕΗ και το ΥΠΕΝ υποστηρίζουν, ότι μπορεί να γίνει νέα Περιβαλλοντική Μελέτη από τη ΔΕΗ  και ακολούθως νέα ΑΕΠΟ από το υπουργείο και το έργο να προχωρήσει ώστε να λειτουργήσει το 2024. Είναι όμως έτσι;

Έργο εξαιρετικής σημασίας

Το φράγμα της ΔΕΗ στη Μεσοχώρα και η δημιουργία υδροηλεκτρικής μονάδας ξεκίνησε το 1985 και σήμερα 36 χρόνια μετά, έχουν επενδυθεί  500 εκατ. ευρώ και ακόμη κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα, ότι η επένδυση θα λάβει το τελικό πράσινο φως για να ολοκληρωθεί και να λειτουργήσει.

H αξία του έργου, για το ενεργειακό σύστημα και τη ΔΕΗ είναι μεγαλύτερη και από την επένδυση για την κατασκευή του. Με εγκατεστημένη ισχύ 161,6 MW αν λειτουργούσε θα προσέφερε στο σύστημα ετησίως 362 GWh. Στην εποχή της απολιγνιτοποίησης και της στροφής στην πράσινη ενέργεια, ένα υδροηλεκτρικό φράγμα μπορεί να αντικαταστήσει ένα ή δυο μεσαία ή μικρά εργοστάσια λιγνίτη, αυξάνει τον πράσινο χαρακτήρα της ΔΕΗ και βέβαια μπορεί να είναι πολύ χρήσιμο για τις ανάγκες της χώρας σε ηλεκτρική καθαρή ενέργεια.

Ταυτόχρονα το μισοτελειωμένο έργο δημιουργεί και κινδύνους.  Η κατασκευή σταμάτησε το 2010, και όλα αυτά τα χρόνια χρησιμοποιείται μια σήραγγα εκτροπής, πεπερασμένης δυνατότητας, που σε περίπτωση ακραίων φαινομένων μπορεί να δημιουργήσει υπερχείλιση και καταστροφές.

Δηλαδή, με το έργο παρατημένο,  ο Αχελώος περνά από μια σήραγγα που έχει φτιαχτεί δίπλα από το φράγμα  και ξαναβγαίνει στην κοίτη του Αχελώου παρακάτω κι αυτό έχει γίνει κατά τη διάρκεια της κατασκευής του φράγματος για να μη βουλώσει το φράγμα. Ο κίνδυνος που υπάρχει αυτή τη στιγμή είναι αυτή η σήραγγα που μένει εκεί και δε συντηρείται κι έχει περάσει το χρόνο ζωής της κατά πολλά χρόνια να φραγεί και να υπάρξει ανεξέλεγκτη πλήρωση του ταμιευτήρα και το έργο να πλημμυρίσει την περιοχή.

Η ΔΕΗ είχε προειδοποιήσει, λένε, κάθε πολιτική ηγεσία ότι μπορεί να συμβεί φυσική τραγωδία.

Όλοι συμφωνούν ότι πρέπει να βρεθεί μια λύση.

Είναι λύση η νέα Περιβαλλοντική Μελέτη από τη ΔΕΗ  και η νέα ΑΕΠΟ από το υπουργείο; Θα μπορέσει έτσι το έργο να προχωρήσει ώστε να λειτουργήσει το 2024 ή θα μείνει έτσι για δεκαετίες ακόμη;

Κάποιοι πιστεύουν ότι θα  επαναληφθεί για ακόμη μια φορά το ίδιο μοτίβο: Προσφεύγουν οι κάτοικοι οι οποίοι ζουν σε χωριά τα οποία είναι σε διάφορα σημεία κοντά στην κοίτη του Αχελώου, προσφεύγουν περιβαλλοντικές Οργανώσεις, αποφασίζει το Συμβούλιο της Επικρατείας κατά του έργου, σταματούν οι εργασίες, καταθέτει η ΔΕΗ καινούργια σχέδια, αλλάζει τη μορφή του έργου και το μικραίνει, ξεκινούν ξανά οι εργασίες, ξαναπροσφεύγουν οι κάτοικοι, ξανασταματάει το έργο και επαναλαμβάνεται ο ίδιος φαύλος κύκλος.

Είναι ανεξάρτητο υδροηλεκτρικό έργο

Το υδροηλεκτρικό της Μεσοχώρας είναι ένα «στοιχειωμένο» έργο, που είχε «εγκλωβιστεί» για χρόνια στην αντιπαράθεση του «υπέρ ή κατά» της εκτροπής του Αχελώου προς τη Θεσσαλία και σήμερα επιδιώκει να έχει ακόμη μια ευκαιρία να ολοκληρωθεί. Μετά το 2014, αντιμετωπίζεται ως ανεξάρτητο υδροηλεκτρικό έργο που δεν συνδέεται με την εκτροπή του Αχελώου.

Το έργο της Μεσοχώρας είναι ολοκληρωμένο κατά 90% και από τη λειτουργία του η ΔΕΗ θα προσέθετε στα έσοδά της 30 εκατομμύρια  ευρώ ετησίως. Η ενέργεια που θα παράγεται από τη Μεσοχώρα, είναι ίση με το 10% της συνολικής παραγόμενης ενέργειας όλων των Υδροηλεκτρικών έργων της χώρας.

Ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ κ. Γιώργος Στάσσης, (πριν την ακύρωση της ΑΕΠΟ από το ΣτΕ το Νοέμβριο του 2020), είχε υποστηρίξει στη Βουλή, ότι «αναμένεται η δυνατότητα έμφραξης στο γ’ τρίμηνο 2022 που θα οδηγήσει σε λειτουργία του έργου εντός του 2023». Νεότερες πληροφορίες, μετά την ακυρωτική απόφαση του ΣτΕ, τοποθετούν  τη λειτουργία του έργου στο 2024.

Για να λειτουργήσει, σύμφωνα με τον πρόεδρο  και διευθύνων σύμβουλο  της ΔΕΗ κ. Γιώργο Στάσση, η επιχείρηση καλείται να επενδύσει την πενταετία 2020-2025 κονδύλια περίπου 84 εκατ. ευρώ, στα οποία εμπεριέχονται και τα ποσά για τις αναγκαίες απαλλοτριώσεις. Επιπλέον υπολογίζονται σε €25-30 εκατ. τα διαφυγόντα έσοδα της ΔΕΗ σε ετήσια βάση, για κάθε έτος που το έργο της Μεσοχώρας δεν λειτουργεί.

Νέα προσπάθεια από τη ΔΕΗ -αβέβαιο το χρονοδιάγραμμα

Πηγές από το ΥΠΕΝ και από τη ΔΕΗ εκτιμούν ότι με τη νέα περιβαλλοντική μελέτη θα ξεπεραστούν τα προβλήματα που μπλόκαραν για ακόμη μια φορά την επένδυση στο ΣτΕ, το οποίο με απόφασή του το Νοέμβριο του 2020 ακύρωσε την Απόφαση Εγκρισης Περιβαλλοντικών Ορων (ΑΕΠΟ) του υδροηλεκτρικού έργου (ΥΗΕ) Μεσοχώρας. Η υπόθεση κρίθηκε στο ΣτΕ έπειτα από σχετική προσφυγή του Συνδέσμου κατακλυζομένων Μεσοχώρας.

«Θεωρώ αδιανόητο το ελληνικό Δημόσιο να έχει δαπανήσει εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε σημαντικά έργα υποδομής τα οποία παραμένουν αυτή τη στιγμή ημιτελή. Έχω δώσει την κατεύθυνση στο υπουργείο, στον Κώστα Σκρέκα, ο οποίος ηγείται του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σε συνδυασμό με τις πρωτοβουλίες που πρέπει να αναλάβει η ΔΕΗ, να επικαιροποιηθεί αμέσως η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για το φράγμα της Μεσοχώρας, έτσι ώστε να προχωρήσουμε σε νέα έγκριση περιβαλλοντικών όρων και το φράγμα επιτέλους να λειτουργήσει ως μεγάλο υδροηλεκτρικό έργο», ανέφερε ο Κ. Μητσοτάκης.

Σύμφωνα με πηγές της ΔΕΗ, το έργο αν όλα πάνε καλά με την νέα Μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και τη νέα ΑΕΠΟ, ώστε να προχωρήσουν και οι πρόσθετες επενδύσεις που απαιτούνται, θα μπορούσε να λειτουργήσει από το 2024.

Ωστόσο, άλλοι εκτιμούν ότι θα χρειαζόταν μία δεκαετία για την πρόσκτηση του τμήματος που θα κατακλυστεί, την αποκατάσταση των δικαιούχων, την υλοποίηση των έργων και την πλήρωση της λίμνης.

Μετά την κήρυξη της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης, θα πρέπει να ακολουθήσει δικαστικά η αναγνώριση των δικαιούχων και ο ορισμός τιμής μονάδας για τις αποζημιώσεις. Τα σπίτια που θα κατακλυσθούν είναι περί τα 180, αλλά οι δικαιούχοι – κληρονόμοι είναι χιλιάδες. Φανταστείτε αντιδικίες και ενστάσεις. Θα πρέπει λοιπόν να γίνουν και έργα αντιστήριξης ώστε να μην κινδυνέψει ο υπόλοιπος  μισός οικισμός που δεν θα κατακλυστεί, να φτιαχτούν τα νέα σπίτια πάνω από το χωριό και εκ νέου οι υποδομές (δρόμοι, δίκτυα κ.λπ.). Αυτά σήμερα δεν έχουν καν σχεδιαστεί. Αν όλα δουλέψουν ρολόι – βάσει της νομοθεσίας – απαιτείται μία τριετία. Άλλη μία τριετία χρειάζεται για την πλήρωση της τεχνητής λίμνης για να λειτουργήσει το υδροηλεκτρικό έργο, αφού η νομοθεσία προβλέπει ότι μόνο το 20% των υδάτων του ποταμού μπορούν να παρακρατούνται ετησίως…

Γιώργος Χονδρός, Πρόεδρος περιβαλλοντικής οργάνωσης “Αχελώος Ρους”

Οι αποφάσεις του ΣτΕ

Η ακυρωτική απόφαση του ΣτΕ του Νοεμβρίου είναι η έβδομη απόφασή του εναντίον του φράγματος της Μεσοχώρας.

Στην τελευταία απόφασή του το ΣτΕ, παρότι δεν αμφισβητεί την περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική σκοπιμότητα του έργου, θεωρεί ότι η ΑΕΠΟ απώλεσε το νόμιμο έρεισμά της, καθώς δεν επανεξετάστηκε ώστε να είναι συμβατή με τις αναθεωρήσεις των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών τον Δεκέμβριο του 2017 και του Περιφερειακού Χωροταξικού Σχεδίου Θεσσαλίας τον Οκτώβριο του 2019.

Στις προηγούμενες έξι αποφάσεις το ΣτΕ– από το 1994 έως το 2014 – οι ανώτατοι δικαστές έκριναν ότι το έργο της εκτροπής του ποταμού παραβιάζει την ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία. Εν τούτοις, τμήμα του κατασκευάστηκε, όπως η μονάδα της Μεσοχώρας, που σχεδόν ολοκληρώθηκε το 2001, αλλά δεν λειτούργησε ποτέ διότι ήταν ενταγμένη στους περιβαλλοντικούς όρους του έργου της εκτροπής, το οποίο διαρκώς ακυρωνόταν από το ΣτΕ.

Το 2014 βγήκε η τελευταία απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας που απέρριπτε τελεσίδικα πια την εκτροπή του Αχελώου. Η ΔΕΗ κατέθεσε νέα μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων που αφορά πια μόνο το φράγμα της Μεσοχώρας ξεχωριστά.

Κατά συνέπεια με απόφαση και του Συμβουλίου της Επικρατείας το συγκεκριμένο έργο αντιμετωπίζει πια ως ένα καθαρά περιβαλλοντικό υδροηλεκτρικό έργο, ένα πράσινο έργο για το οποίο εμείς αφού παραδόθηκαν και τα σχέδια διαχείρισης, δώσαμε στη ΔΕΗ και εκπόνησε προσαρμοσμένη τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Ετσι, το 2017 η τότε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ αποφασίζει να απεντάξει από το έργο της εκτροπής το φράγμα της Μεσοχώρας – μια έτοιμη από το 2001 επένδυση 280 εκατ. ευρώ (άνω των 500 εκατ. ευρώ σε σημερινές τιμές) – προκειμένου να το ξεμπλοκάρει και να προχωρήσουν οι υπολειπόμενες εργασίες. Πρόκειται για έργα που συνδέονται με την έμφραξη της σήραγγας εκτροπής και την έναρξη πλήρωσης του ταμιευτήρα, ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει. Θα ακολουθούσαν οι απαλλοτριώσεις και αποκαταστάσεις των θιγόμενων κατοίκων του οικισμού της Μεσοχώρας των οποίων οι περιουσίες θα κατακλυστούν.

Δηλαδή αναγκαστική απαλλοτρίωση 1.800 στρεμμάτων.

Όμως ο Σύνδεσμος Κατακλυζομένων που προσέφυγε κατά της (ΑΕΠΟ) απόφασης  του τότε αναπληρωτή υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Σωκράτη Φάμελλου ) έγκρισης των νέων περιβαλλοντικών όρων που είχε υποβάλει η ΔΕΗ αποκλειστικά για το υδροηλεκτρικό έργο, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα προσφύγει και πάλι.

ΥΗΕ Μεσοχώρας

Το Υδροηλεκτρικό Έργο Μεσοχώρας βρίσκεται στον άνω ρου του ποταμού Αχελώου, κοντά στο χωριό Μεσοχώρα, και αποτελεί την πρώτη βαθμίδα αξιοποιήσεώς του.  Το έργο της Μεσοχώρας είναι υδροενεργειακό  και μπορεί να λειτουργήσει αυτόνομα και ανεξάρτητα από την εκτροπή ή όχι του Αχελώου προς τη Θεσσαλική πεδιάδα. Υπολείπονται ορισμένα συμπληρωματικά έργα για το κλείσιμο του φράγματος καθώς και η μεταφορά του οικισμού Μεσοχώρας.

Αποτελείται από :

Ι.Το Φράγμα Μεσοχώρας (Ύψος 150 μ. – Μήκος 240 μ. – Χωρητικότητα : 228 εκατ. μ3 νερού),

ΙΙ. Την Σήραγγα Προσαγωγής (Μήκος 7,4 χιλιόμετρα – Κυκλική διατομή 6,3 μ.) και

ΙΙΙ. Τον Υδροηλεκτρικό Σταθμό Γλύστρας (2 στρόβιλοι FRANCIS 90 MW – Ετήσια παραγωγή ενέργειας 384 GWh).

Η κατασκευή του Έργου άρχισε το 1986 και ουσιαστικά περατώθηκε τον Απρίλιο του 2001. Η σημαντική καθυστέρηση στην ολοκλήρωση των εργασιών και την έναρξη λειτουργίας του ΥΗΕ Μεσοχώρας οφείλεται ως γνωστόν βασικά στο γεγονός ότι το έργο είναι συνδεδεμένο με τα έργα εκτροπής του π. Αχελώου προς Θεσσαλία.