Το ενδεχόμενο επιβολής προστίμου στη ΔΕΗ από την Κομισιόν τάραξε χθες την αγορά, που αντέδρασε πιο πολύ με βάση την ψυχολογία και λιγότερο με βάση τον ρεαλισμό, προκαλώντας κατακόρυφη πτώση στη  μετοχή της εταιρείας ως και 7% (τελικά έκλεισε με απώλειες 3,84%), αν και δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η υπόθεση αυτή θα έχει σοβαρό αντίκτυπο στην οικονομική πορεία της εισηγμένης.

Ούτε η έκβαση της υπόθεσης, ούτε η ενδεχόμενη ποινή, ούτε ο χρόνος που θα επιβληθεί, αν τελικά επιβληθεί, προδικάζονται από το γεγονός ότι η Κομισιόν προχώρησε σε προκαταρκτική γνώμη χθες.

Με άμεση report της η Optima Bank (οι αναλυτές της τράπεζας απέδειξαν ότι διαθέτουν ισχυρά αντανακλαστικά) έβαλε μια ρεαλιστική διάσταση στο θέμα, δημοσιεύοντας στην ανάλυσή της πίνακα με τη συχνότητα προστίμων που έχει επιβάλει η Κομισιόν.

Από τον πίνακα προκύπτει ότι είναι 5% η πιθανότητα το πρόστιμο να είναι στο μέγιστο του 10% των εσόδων και 64% η πιθανότητα να είναι λιγότερο από 1% των εσόδων.

Επομένως υπάρχει πιθανότητα 64% αυτό να είναι λιγότερο από 100 εκατ. ευρώ ή <0,26 ευρώ/μετοχή.

Για τους παραπάνω λόγους, η ανάλυση θεωρεί την κατακόρυφη πτώση της τιμής της μετοχής της ΔΕΗ χθες, Τετάρτη 7 Φεβρουαρίου, υπερβολική, α) θεωρώντας ότι η εν λόγω έρευνα αναφέρεται στο παρελθόν, χωρίς αντίκτυπο στο επιχειρηματικό μοντέλο και στο επενδυτικό πρόγραμμα της εταιρείας και β) λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτή η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη τα τελευταία επτά χρόνια, χωρίς να αναμένονται τελικά συμπεράσματα βραχυπρόθεσμα και γ) πιθανότατα, ακόμη και αν η Κομισιόν επιβάλλει πρόστιμο στην Εταιρεία, η αρνητική επίπτωση πιθανότατα θα είναι μικρή.

Τι σημαίνει προκαταρκτική γνώμη

Η ΕΕ δημοσίευσε νωρίτερα την προκαταρκτική της άποψη που έχει η ΔΕΗ παραβίασε τους αντιμονοπωλιακούς κανόνες της ΕΕ με την πώληση ηλεκτρικής ενέργειας στην ελληνική χονδρική αγορά κάτω του κόστους, αποκλείοντας έτσι τους κύριους αντιπάλους της.

Η Κομισιόν κατηγορεί τη ΔΕΗ πως κατά τη διάρκεια του 2013-19 έκανε κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης της στην ελληνική χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας με την παροχή της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από τις θερμικές εγκαταστάσεις της (δηλαδή λιγνίτη και αέριο) τιμές κάτω από το μεταβλητό κόστος τους.

Εάν η Κομισιόν καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι υπάρχει επαρκής απόδειξη παράβασης, μπορεί να επιβάλει πρόστιμο έως και 10% του προστίμου μιας εταιρείας ετήσιο παγκόσμιο κύκλο εργασιών. Σημειώνεται ωστόσο ότι αυτή η προκαταρκτική άποψη δεν το κάνει προδικάζει το αποτέλεσμα μιας έρευνας.

Απαντώντας στην κατηγορία της Κομισιόν, η ΔΕΗ σημειώνει ότι η εν λόγω περίοδος ήταν πριν από τη μετατροπή της εταιρείας σε σύγχρονη και εταιρεία βιώσιμης ενέργειας.

Το παράδειγμα με τους λιγνίτες

Το Μάρτιο του 2008 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με απόφασή της κάλεσε την Ελλάδα να προτείνει και να υιοθετήσει διορθωτικά μέτρα ώστε να εξασφαλίσει στους ανταγωνιστές της ΔΕH επαρκή πρόσβαση στην εκμετάλλευση του λιγνίτη, προτείνοντας  να τους δοθεί πρόσβαση στο 40% τουλάχιστον των εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων λιγνίτη προκειμένου να εξασφαλιστούν ίσοι όροι ανταγωνισμού στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.

Η υπόθεση έκλεισε το 2023, με το επανορθωτικό μέτρο που προέβλεπε τη διάθεση μέρους της λιγνιτικής παραγωγής της ΔΕΗ στους προμηθευτές, σε τιμή που θα καθορίζεται από τη ΡΑΕ με βάση φόρμουλα που θα συνδέεται με την τιμή αγοράς. Διατέθηκαν έτσι ποσότητες ενέργειας,  που ήταν   το 2021 στο 50% της λιγνιτικής παραγωγής του προηγούμενου έτους και το 2022 και  2023 διαμορφώθηκαν σε ποσοστό 40% με βάση το προηγούμενο έτος.

Το παραπάνω παράδειγμα είναι ενδεικτικό του χρόνου που απαιτείται για να καταλήξει μια απόφαση της  Κομισιόν σε οριστικό κλείσιμο.

Για το θέμα της ενδεχόμενης αντι-ανταγωνιστικής συμπεριφοράς της ΔΕΗ στη χονδρεμπορική αγορά, η Κομισιόν, μετά από καταγγελίες ανταγωνιστών,  συγκέντρωσε δεδομένα από τα γραφεία της Επιχείρησης το 2017  και το 2021  ξεκίνησε έρευνα (formal antitrust investigation) για τη διερεύνηση των δραστηριοτήτων της ΔΕΗ στο παρελθόν στην ελληνική χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.

Η  έρευνα  αφορά την εξέταση πιθανών παραβάσεων της ΔΕΗ, κατά το παρελθόν, που άπτονται θεμάτων ανταγωνισμού στη χονδρεμπορική αγορά ρεύματος. Ειδικότερα, αφορά το επιχείρημα, ότι η ΔΕΗ συγκρατεί ως μεγάλος παραγωγός, την Οριακή Τιμή Συστήματος ώστε να μην αυξάνεται και να μπορεί ως μεγάλος προμηθευτής επίσης να αγοράζει φτηνά. Και επίσης αφορά την πρόσβασή της στα μεγάλα υδροηλεκτρικά, στα οποία θα ήθελαν να είχαν πρόσβαση και οι υπόλοιποι ανεξάρτητοι παραγωγοί ενέργειας.

Πού βρισκόμαστε σήμερα, τι έπεται

Χθες, ενώ η έρευνα είναι σε εξέλιξη, η Κομισιόν, λίγο πριν κατεβάσει τα μολύβια, εν όψει Ευρωεκλογών και αλλαγής φρουράς στην Επιτροπή,  ανακοίνωσε   την προκαταρκτική της άποψη  (το οποίο αποτελεί ένα βήμα της έρευνας),  ότι η ΔΕΗ παραβίασε τους αντιμονοπωλιακούς κανόνες της ΕΕ πουλώντας ηλεκτρική ενέργεια στην ελληνική χονδρική αγορά κάτω του κόστους, αποκλείοντας έτσι τους κύριους ανταγωνιστές της.

Η κοινοποίηση αιτιάσεων είναι ένα το επόμενο βήμα στις έρευνες της Επιτροπής για ύποπτες παραβιάσεις των αντιμονοπωλιακών κανόνων της ΕΕ. Η Επιτροπή ενημερώνει εγγράφως τα ενδιαφερόμενα μέρη για τις αντιρρήσεις που διατυπώθηκαν εναντίον τους.

Ακολουθεί  η εξέταση των εγγράφων του φακέλου έρευνας της Επιτροπής, από τη ΔΕΗ η οποία μετά μπορεί να απαντήσει γραπτώς και να ζητήσει προφορική ακρόαση για να παρουσιάσει τις απόψεις της για την υπόθεση ενώπιον εκπροσώπων της Επιτροπής και των εθνικών αρχών ανταγωνισμού.

Αφού τα μέρη ασκήσουν τα δικαιώματα υπεράσπισής τους, και αν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για την παράβαση, η Επιτροπή θα  καταλήξει στο συμπέρασμα. Και τότε μπορεί να εκδώσει απόφαση που να απαγορεύει τη συμπεριφορά και να επιβάλει πρόστιμο έως και 10% του ετήσιου παγκόσμιου κύκλου εργασιών μιας εταιρείας.

Δεν υπάρχει νομική προθεσμία για την ολοκλήρωση της αντιμονοπωλιακής έρευνας από την Επιτροπή σχετικά με αντιανταγωνιστική συμπεριφορά. Η διάρκεια μιας αντιμονοπωλιακής έρευνας εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως η πολυπλοκότητα της υπόθεσης, ο βαθμός στον οποίο οι ενδιαφερόμενες εταιρείες συνεργάζονται με την Επιτροπή και η άσκηση των δικαιωμάτων υπεράσπισης.

Εκτιμήσεις κάνουν λόγο για τουλάχιστον  μια πενταετία ή και δεκαετία, ότι μπορεί να χρειαστεί για να ολοκληρωθεί η έρευνα που ξεκίνησε το 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για ΔΕΗ στη βάση ότι παραβίασε, την περίοδο 2013-2019, τους αντιμονοπωλιακούς κανόνες της ΕΕ πουλώντας ηλεκτρική ενέργεια στην ελληνική χονδρική αγορά κάτω του κόστους, αποκλείοντας έτσι τους κύριους ανταγωνιστές της, όπως αναφέρει ανακοίνωση της Κομισιόν. Πλέον, αναμένεται στο πλαίσιο της έρευνας, να αποσταλούν οι νομικές θέσεις της ΔΕΗ για το θέμα. Όπως αναφέρουν πληροφορίες από την εταιρεία, η διαδικασία της έρευνας είναι μια μακρά νομική διαδικασία, με ανταλλαγές επιχειρημάτων και στοιχείων που διαρκεί αρκετά χρόνια και εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθεί σε μια δεκαετία.

Επίσης, τονίζεται ότι δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι το τελικό πόρισμα θα καταδικάζει τη ΔΕΗ, ή θα της επιδικάζει πρόστιμο. Μπορεί να καταλήξει οπουδήποτε μια έρευνα που μόλις ξεκινά, και τονίζεται ότι και η ΔΕΗ έχει τα επιχειρήματά της, καθώς στη συγκεκριμένη περίοδο, δεν υπήρχε target model και η αγορά λειτουργούσε διαφορετικά.

Η ΔΕΗ θα κάνει προβλέψεις;

Η χθεσινή προκαταρκτική άποψη της Κομισιόν, δημιούργησε ανησυχία στους επενδυτές καθώς δημιουργεί ερωτηματικά αν η ΔΕΗ θα πρέπει να κάνει προβλέψεις για την περίπτωση προστίμου. Ωστόσο, καθώς το θέμα θα επανέλθει με τη νέα Κομισιόν που θα οριστεί και στα τέλη του 2024 και θα αναλάβει από το 2025, πληροφορίες αναφέρουν ότι το ενδεχόμενο προβλέψεων αναβάλλεται προσωρινά.

 Επίσης, θα πρέπει πρώτα να μελετηθεί ο φάκελος της υπόθεσης και να αξιολογηθεί η πιθανότητα  να καταλήξει σε πρόστιμο, από τα νομικά τμήματα της εταιρείας. Θα αξιολογηθεί αν είναι πιθανό ή όχι να επιβεβαιωθεί η προκαταρκτική άποψη της Επιτροπής, αν τα επιχειρήματα της ΔΕΗ  μπορούν να αποδείξουν ότι δεν υπάρχει παράβαση του άρθρου 102 της Συνθήκης για   την κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης και για το πόσο πιθανό είναι η υπόθεση να καταλήξει σε επανορθωτικά μέτρα ή σε πρόστιμο πριν ληφθούν σχετικές αποφάσεις για την ανάγκη σχηματισμού προβλέψεων.

Τι λέει η προκαταρκτική άποψη

Όπως αναφέρεται, η Κομισιόν έχει την ανησυχία ότι, μεταξύ 2013 και 2019, η ΔEΗ έκανε κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης της στην ελληνική χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας δίνοντας την ηλεκτρική ενέργεια από τους θερμικούς σταθμούς της (π.χ. λιγνίτες και φυσικό αέριο) σε τιμές χαμηλότερες από το μεταβαλλόμενο κόστος τους (το κόστος, δηλαδή, που διαμορφώνεται ανάλογα με τον όγκο της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγει η ΔEΗ)Μεταξύ 2013 και 2019, η ΔEΗ έλεγχε όλες τις λιγνιτικές και υδροηλεκτρικές μονάδες, καθώς και ορισμένες από τις μονάδες παραγωγής φυσικού αερίου και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Δραστηριοποιείτο επίσης στην παροχή ενέργειας σε πελάτες λιανικής και επιχειρήσεις, επισημαίνει η Κομισιόν.

Η προκαταρκτική άποψη της Κομισιόν αναφέρει ότι η ΔEΗ κατείχε δεσπόζουσα θέση στη διασυνδεδεμένη ελληνική χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία κατά την υπό εξέταση περίοδο περιλάμβανε την ηπειρωτική Ελλάδα καθώς και το Ιόνιο και μερικά νησιά του Αιγαίου..

Αυτό που υποψιάζεται η Κομισιόν, όπως αναφέρει, είναι ότι με τον τρόπο αυτό οι ανεξάρτητοι πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας έμεναν στο περιθώριο και, επίσης, αποτρέπονταν επενδύσεις σε πιο φιλικές προς το περιβάλλον πηγές ενέργειας. Αυτό μπορεί να εμπόδισε την επέκταση των ανεξάρτητων παρόχων στην αγορά λιανικής, εμποδίζοντας τις προσπάθειες για την απελευθέρωση της λιανικής αγοράς που ολοκληρώθηκε επίσημα τον Ιούλιο του 2013. Επομένως, η συμπεριφορά της ΔEΗ μπορεί να οδήγησε σε υψηλότερες τιμές για τους Έλληνες καταναλωτές, καθώς και υψηλότερα επίπεδα εκπομπών ρύπων.

Διαβάστε επίσης

ΔΕΗ: Μετά το 2030 το πόρισμα της Κομισιόν

ΔΕΗ: Θα λάβουμε όλα τα απαραίτητα και αναγκαία μέτρα για να προασπίσουμε τα δικαιώματά μας

Optima για ΔΕΗ: Γιατί είναι υπερβολική η πτώση της μετοχής- Επιμένει σε τιμή στόχο στα 17,40 ευρώ και σύσταση BUY