Συστημική πρόκληση για την ευρωπαϊκή βιομηχανία και την ανταγωνιστικότητα είναι η αύξηση του ενεργειακού κόστους, αναφέρει η έρευνα που πραγματοποίησε το CSIS (Center for Strategic International Studies) με τη χορηγία της ΔΕΗ με τίτλο « Power Plays”.
Η μελέτη περιγράφει τις νέες προκλήσεις για την Ευρώπη, δύο και πλέον χρόνια μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και ενώ η ευρωπαϊκή πολιτική κατάφερε να απεξαρτηθούν τα κράτη μέλη σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία. Ωστόσο, το ενεργειακό κόστος είναι υψηλό, καθώς η ενεργειακή ασφάλεια κοστίζει, δημιουργώντας πολιτικές πιέσεις και νέους κινδύνους πισωγυρίσματος στην ενεργειακή μετάβαση.
Όπως τονίζει, “η ενεργειακή ιστορία που ξεκίνησε με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν έχει τελειώσει, καθώς η αύξηση του ενεργειακού κόστους που προκλήθηκε, ήταν ένα σοκ που έβαλε σε δοκιμασία όχι μόνο τον ενεργειακό τομέα της Ευρώπης, αλλά και την ανθεκτικότητα του δημοκρατικού πολιτικού συστήματος της Ευρώπης και των οικονομιών της αγοράς.
Το δημοσιονομικό στίγμα της κρίσης δημιουργεί κινδύνους
Η κρίση άφησε επίσης ένα σημαντικό δημοσιονομικό στίγμα στις ευρωπαϊκές οικονομίες και, μέσω του σοκ τιμών και των πληθωριστικών επιπτώσεων, οδήγησε σε περισσότερα κόμματα κατά του κατεστημένου, πολλά από τα οποία μπορεί να επιδιώξουν να ανακαλέσουν πτυχές της ενεργειακής μετάβασης.
Ενώ η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη πίσω από την Ουκρανία έχει διατηρηθεί και η απειλή του ρωσικού ενεργειακού εκβιασμού έχει σε μεγάλο βαθμό εξαλειφθεί, οι πολιτικές επιπτώσεις από το σοκ εξακολουθούν να γίνονται αισθητές. Το αίσθημα, κατά των κατεστημένων πολιτικών παραμένει υψηλό και οδηγεί σε έξαρση των ακροδεξιών κομμάτων. Η αντίθεση στην ατζέντα της Ευρώπης για το κλίμα έχει αυξηθεί και θα γίνει πιθανότατα να οδηγήσει σε ένα νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που θα υποστηρίζει λιγότερο την ισχυρή δράση για το κλίμα.
Τα αποτελέσματα των ενεργειών της Ευρώπης ήταν αξιοσημείωτα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της έχουν πλέον αποδεσμευτεί από την ενεργειακή αλληλεξάρτηση με τη Ρωσία, έχουν κάνει φιλόδοξα βήματα για την ενίσχυση των εγχώριων δυνατοτήτων ενεργειακού εφοδιασμού και έχουν επεκτείνει σημαντικά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ωστόσο, ενώ τα αποτελέσματα των ενεργειών της Ευρώπης ήταν εντυπωσιακά, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις σε τομείς από τη μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ως τη διπλωματία του υδρογόνου, την προστασία κρίσιμων υποθαλάσσιων υποδομών και τις εξαρτήσεις από τις εισαγωγές σε αλυσίδες εφοδιασμού καθαρής τεχνολογίας.
Νέες εξαρτήσεις; Κίνδυνοι από τις Εφοδιαστικές Αλυσίδες Clean Tech
Καθώς η Ευρώπη επιδιώκει να επιταχύνει περαιτέρω μια καθαρή μετάβαση που βελτιώνει τη συνολική ενεργειακή της ασφάλεια, αντιμετωπίζει νέα διλήμματα στους τομείς της εμπορικής και οικονομικής ασφάλειας, σημειώνει η μελέτη. Η ραγδαία επέκταση στην ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχει χαρακτηριστεί ως απλώς μετατόπιση εξαρτήσεων από Ρωσία προς Κίνα. Όπως αναφέρεται από τον Αναπληρωτή υπουργό Ενεργειακών Πόρων των ΗΠΑ Geoffrey R. Pyatt στη Διάσκεψη Ενεργειακής Ασφάλειας και Γεωπολιτικής του CSIS, «Πρέπει να βεβαιωθούμε ότι δεν θα αντικαταστήσουμε μια εποχή εξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα με την εξάρτηση από κρίσιμα ορυκτά και την επεξεργασία τους από την Κίνας.»
Οι νέες εξαρτήσεις είναι πραγματικές. Η Ευρώπη εξαρτάται κατά 95% από τις εισαγωγές από την Κίνα για ηλιακά φωτοβολταϊκά πάνελ. Αυτές οι πραγματικές και πιθανές εξαρτήσεις από τις εισαγωγές θέτουν προκλήσεις για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Ωστόσο,σε αντίθεση με τις εισαγωγές αερίου ή άλλων καυσίμων, υπάρχει πολύ μικρός κίνδυνος για τη βραχυπρόθεσμη σταθερότητα
του ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος από υποθετική διακοπή πρόσβασης στην κινεζική ηλιακή
πάνελ. Εν ολίγοις, η Ευρώπη διαπραγματεύεται αυτήν να μειώσει τον κίνδυνο ενεργειακής ασφάλειας αυξάνοντας τους εμπορικούς και οικονομικούς κινδύνους.
Οι νέες ενεργειακές προκλήσεις για την Ευρώπη
Το 2022, τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα παρείχαν 1 στις 5 μονάδες της ενέργειας που καταναλώνεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το 2024, το ποσοστό αυτό μειώθηκε σε 1 προς 20,1.
Καθώς οι εισαγωγές ρωσικών ορυκτών καυσίμων μειώθηκαν κατακόρυφα μετά την εισβολή της Ρωσίας, τα μέλη της Ε.Ε. έκαναν φιλόδοξα βήματα για την ενίσχυση των εγχώριων δυνατοτήτων προμήθειας ενέργειας και την ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων αντί των ρωσικών εισαγωγών. Οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα αναζωογονήθηκαν προσωρινά, πολιτικές για τη σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας επανεξετάστηκαν, οι ροές φυσικού αερίου από τη Νορβηγία προς την Ευρωπαϊκή Ένωση αυξήθηκαν σημαντικά,
Ο διατλαντικός συντονισμός ανακατεύθυνε τους όγκους υγροποιημένου φυσικού αερίου προς την Ευρώπη και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας επεκτάθηκαν δραματικά. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην επίβλεψη μιας ενιαίας απάντησης και καθόρισε την κατεύθυνση για τα κράτη μέλη της, από τη δημιουργία συλλογικής συμφωνίας σχετικά με την ανάγκη για αποσύνδεση από τη ρωσική ενέργεια με την πάροδο του χρόνου στον καθορισμό στόχων για τη μείωση της ζήτησης και τη διασφάλιση αυτού.
Από την άποψη της προσφοράς, η Ευρώπη έχει βρει έναν τρόπο να αντικαταστήσει το ρωσικό αέριο. Αλλά αυτή η ενέργεια προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από πηγές εξωτερικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το κόστος της είναι υψηλότερο και συνεπώς θα επηρεάσει την οικονομική ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης.
Επιπλέον, καθώς η Ευρώπη επιταχύνει την πράσινη μετάβασή της, πρέπει να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο που ενέχει η αύξηση σε εξαρτήσεις από τις εισαγωγές σε αλυσίδες εφοδιασμού καθαρής τεχνολογίας, ιδιαίτερα από την Κίνα.
Η κρίση γέννησε πολλά μαθήματα σχετικά με τους ειδικούς και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε διάφορους τομείς. Τα περισσότερα μαθήματα είναι θετικά. Οι δημοκρατίες και οι αγορές της Ευρώπης αποδείχθηκαν ανθεκτικές σε κραδασμούς,
Η Ρωσία απέτυχε στην προσπάθειά της να εκβιάσει τα κράτη μέλη της ΕΕ να παραχωρήσουν την υποστήριξη στην Ουκρανία και η Ευρωπαϊκή Ένωση απέδειξε τη γεωπολιτική της ικανότητα εν μέσω μιας δυνητικά καταστροφικής κρίσης. Ωστόσο, η κρίση άφησε επίσης σημαντικό δημοσιονομικό σημάδι στις ευρωπαϊκές οικονομίες και, μέσω του σοκ τιμών και πληθωριστικές επιδράσεις, δίνοντας δύναμη στα περισσότερα αντικαθεστωτικά κόμματα, πολλά από τα οποία μπορεί να σπρώξουν προς τα πίσω πτυχές της ενεργειακής μετάβασης.