Χάρης Δαυίδ: Ένας φιλότεχνος, συλλέκτης επιχειρηματίας – Από τα αναψυκτικά στα μουσεία

Καλοκαιρινό ξημέρωμα στην Πάτμο. Το νησί δεν έχει ακόμη ξυπνήσει καλά καλά, οι δρόμοι είναι άδειοι, τα μαγαζιά κλειστά κι ολόγυρα η θάλασσα γυαλί.

Όμως, η δημοτική αρχή του τόπου βρίσκεται επί ποδός. Μόλις έχει φθάσει από την Αθήνα το οικολογικό, ηλεκτρικό απορριμματοφόρο, που θα δώσει λύση στο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι Αρκιοί, το νησάκι κοντά στην Πάτμο με τους ελάχιστους κατοίκους, τη δύσκολη συγκοινωνία και την έλλειψη καυσίμων. «Δώρο στους αγαπημένους μας Αρκιούς, Λάνα και Χάρης Δαυίδ», έγραφε στο πλάι του το μικρό όχημα.

Λίγα χρόνια πριν, το 2014, το ζευγάρι είχε παντρευτεί στην Πάτμο και ο γάμος τους είχε αποτελέσει το κοσμικό γεγονός της εποχής, με τους τριακόσιους καλεσμένους από το διεθνές τζετ σετ να καταφθάνουν με τα πολυτελή τους σκάφη στο νησί από διάφορα μέρη του κόσμου. Το μεγάλο γλέντι, όμως, είχε γίνει στους Αρκιούς, το νησάκι που προτιμούν και οι δυο τους και που είχε στολιστεί για την περίσταση παραμυθένια.

Το μυστήριο, εξάλλου, είχε τελεστεί από τον μητροπολίτη Νιγηρίας, κ. Αλέξανδρο, πράγμα καθόλου παράξενο, καθώς η πορεία όλης της οικογένειας Δαυίδ από την Αφρική, και συγκεκριμένα από την Νιγηρία, είχε ξεκινήσει, ώστε να εξελιχθεί στη συνέχεια στη σημερινή αυτοκρατορία, με οικονομική επιφάνεια που αποτιμάται σε δισεκατομμύρια.

«Έχω περάσει το ένα τρίτο της ζωής μου στη Νιγηρία. Μεγάλωσα και πήγα σχολείο εκεί και ταξιδεύω εκεί κάθε πέντε ή έξι εβδομάδες», έλεγε μάλιστα πριν από λίγες μέρες ο Χάρης Δαυίδ σε συνέντευξή του στους Financial Times, με αφορμή την έκθεση έργων της συλλογής του στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Γιατί ο Χάρης Δαυίδ είναι ο φιλότεχνος και συλλέκτης της οικογένειας, πέρα από την επιχειρηματική του δραστηριότητα.

Η συλλογή

Γιος του πανίσχυρου Γιώργου Δαυίδ, πατριάρχη της δυναστείας Δαυίδ και ανιψιός του Κωνσταντίνου Λεβέντη, των δύο ανθρώπων δηλαδή που εκπροσωπούν τον ελληνοκυπριακό επιχειρηματικό όμιλο Λεβέντη-Δαυίδ, συνέταιρο της Coca-Cola, ο Χάρης Δαυίδ βρίσκει, παρ’ όλα αυτά, χρόνο να ασχοληθεί με την τέχνη. Και μάλιστα με την σύγχρονη αφρικανική τέχνη, που μονοπωλεί το συλλεκτικό του ενδιαφέρον. Έργα, δηλαδή, Αφρικανών κυρίως καλλιτεχνών, αλλά και Αφροαμερικανών και Βρετανών, όπως αυτά τα 66 συνολικά, που, κάτω από τον τίτλο Ubuntu (ανθρωπότητα – ανθρωπιά, όπως μεταφράζεται η λέξη στα νοτιοαφρικάνικα), φιλοξενούνται ήδη στο μουσείο.

Πρόκειται για την πρώτη δημόσια παρουσίαση της συλλογής, που περιλαμβάνει τώρα περί τα 400 έργα, παρ’ ότι, όπως λέει ο ίδιος, «είμαι πολύ επιλεκτικός όταν αγοράζω. Δεν με αφορούν οι αριθμοί». Με την σύζυγό του, Λάνα Nτιμπιέρ, που έλκει την καταγωγή της από την Νότιο Αφρική, παρακολουθούν στενά την εξέλιξη της τέχνης στην Αφρική, επισκεπτόμενοι συχνά τα στούντιο των καλλιτεχνών, τις γκαλερί ή άλλους συλλέκτες κι έτσι έχουν την δυνατότητα να γνωρίσουν, να συγκρίνουν, να επιλέξουν.

Ιδιαίτερες είναι οι σχέσεις τους με την βρετανική Τέιτ Γκάλερι, εξάλλου, στην οποία έχουν δωρίσει τρία έργα σύγχρονης αφρικανικής τέχνης, καλλιτεχνών από το Μαλάουι, την Νότιο Αφρική και την Κένυα, ενώ ένα ακόμη παραχωρήθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη της Σκωτίας, στο Εδιμβούργο. Παράλληλα, δανείζουν συχνά έργα της συλλογής τους για μουσειακές εκθέσεις σε όλο τον κόσμο και, βεβαίως, στηρίζουν τους ανάλογους φορείς τέχνης. Και μην ξεχνάμε ότι Χάρης Δαυίδ είναι μέλος και του περίφημου Μουσείου Γκούγκενχαϊμ της Νέας Υόρκης.

Σκουπίδια και τέχνη

Στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης παρουσιάζονται τα έργα 34 καλλιτεχνών σε πέντε ειδικά διαμορφωμένα δωμάτια, σχεδιασμένα από το αρχιτεκτονικό γραφείο Kallos Turin. Καθένας από τους πέντε επιμελητές, εξάλλου, δημιουργεί σε κάθε δωμάτιο διαφορετικές συνομιλίες και προσεγγίσεις. Τα έργα αποτελούνται κυρίως από ανακυκλωμένα υλικά, μεταλλικές συσκευασίες και σπρέι, τα οποία γίνονται πρώτες ύλες για την τέχνη.

Όπως λέει, άλλωστε, ο Χάρης Δαυίδ, υιοθετώντας τα λόγια του Αζουμέ, ενός σπουδαίου εικαστικού καλλιτέχνη από το Μπενίν, «τα σκουπίδια που έχει πετάξει η Δύση στην Αφρική, επιστρέφουν στη Δύση ως τέχνη». Και, πράγματι, η χρήση αυτών των υλικών από τους Αφρικανούς καλλιτέχνες, που γεννήθηκε κυρίως από ανάγκη, αποτελεί εν τέλει το συνδετικό νήμα, που διατρέχει τη συλλογή του, ενώ ένας άλλος πόλος είναι τα έργα που αντιμετωπίζουν τη φτώχεια, τον ρατσισμό και την κοινωνική αδικία.

Το σίγουρο είναι, έτσι, ότι πρόκειται για έργα που όντως είναι «έξω από το κουτί», όπως ανέφερε ο ίδιος στη συνέντευξή του, αποκαλύπτοντας πώς έγινε η προσέγγισή του για την έκθεση. «Ήξεραν ότι συλλέγω έργα που ασχολούνται με τον αναπτυσσόμενο κόσμο, τη μετανάστευση και την κρίση. Ήταν πολύ εύκολο να πω ναι», λέει.

Για έναν άνθρωπο, ωστόσο, που βρίσκεται τόσο κοντά στην τέχνη, είναι περίεργο που στην ίδια συνέντευξη στους Financial Times μοιάζει να αγνοεί τις συλλογές του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης που τον φιλοξενεί, λέγοντας ότι πρόκειται για ένα «άδειο» μουσείο, που επιπλέον δεν υπήρχαν τα χρήματα για να ανοίξει. «Το μουσείο βρίσκεται σε ένα παλιό ζυθοποιείο, που μετατράπηκε σε εκθεσιακό χώρο, αλλά παραμένει άδειο εδώ και χρόνια», λέει επακριβώς.

Συνεχίζοντας: «Όταν ανέλαβε αυτή η κυβέρνηση, αποφάσισαν ότι ήθελαν να το ανοίξουν στο κοινό πάση θυσία και βρήκαν τα χρήματα για να το κάνουν». Κακή πληροφόρηση; Μπορεί. Πάντως και ο ίδιος στο παρελθόν, το 2005 συγκεκριμένα, είχε συμμετάσχει μαζί με τους συλλέκτες Δημήτρη Δασκαλόπουλο του ιδρύματος ΝΕΟΝ και Κωνσταντίνο Παπαγεωργίου στην ειδική επιτροπή για την επιλογή αγοράς έργων για το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Οι επενδύσεις

Γόνος μιας από τις πλουσιότερες οικογένειες της χώρας, με εξαιρετικές σπουδές στην Ευρώπη και στην Αμερική, ο Χάρης Δαυίδ διάγει, ωστόσο, βίο κυρίως επιχειρηματικό, καθώς κινείται ανάμεσα σε διεθνείς και εγχώριες επενδύσεις, ριψοκίνδυνα deals, σκληρές αποφάσεις, επιτυχίες, αποτυχίες, κλυδωνισμούς.

Η κρίση των τελευταίων ετών, εξάλλου, δεν άφησε ανέγγιχτες ούτε τις δικές του επιχειρηματικές δραστηριότητες, με αρνητικές καταγραφές στο ιστορικό του το λουκέτο στην αρτοβιομηχανία Nutriart (η ιστορική Κατσέλης), την αποτυχία της Πίτα Παν και, τελευταία, την κρίση στην Frigoglass (επαγγελματικά ψυγεία, γυάλινες συσκευασίες, με κυριότερο πελάτη την Coca Cola, επίσης συμφερόντων της οικογένειας Δαυίδ). Πρόκειται για την εταιρεία, που, παρ’ ότι επί χρόνια βρισκόταν στο ζενίθ της απόδοσής της από την Ελλάδα και την Νιγηρία ως την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες, σήμερα έχει οδηγηθεί σε παρατεταμένη κρίση.

Πάντα, ωστόσο, υπάρχει από πίσω ο γενάρχης της οικογένειας, ο μεγάλος Γιώργος Δαυίδ, στον οποίο κατ’ εξοχήν οφείλεται η τεράστια ανάπτυξη του ομίλου Λεβέντη-Δαυίδ στα νεότερα χρόνια. Αλλά και πριν από αυτόν, αληθινά πρώτος ήταν ο αυτοδημιούργητος και ευφυής επιχειρηματίας Αναστάσης Λεβέντης, θείος του Γιώργου, που άνοιξε τον δρόμο για όλους τους υπόλοιπους.

Η Αφρική της δημιουργίας

Όλα άρχισαν πριν από έναν περίπου αιώνα, όταν ο Ελληνοκύπριος Αναστάσιος Λεβέντης αποφάσισε να ξενιτευτεί στην Αφρική για να βρει την τύχη του. Συγκεκριμένα, στην πόλη Αμπεκούτα της Νιγηρίας, όπου προσελήφθη σε μία βρετανική εταιρεία, στην οποία, πολύ γρήγορα και χάρη στη σκληρή δουλειά και τα προσόντα του, αναδείχθηκε σε διευθυντή, ενώ λίγα χρόνια αργότερα θα γινόταν αναπληρωτής γενικός διευθυντής για όλη τη χώρα.

Η πραγματική αρχή, όμως, για τη δημιουργία αυτής της αυτοκρατορίας, που έχει φθάσει ως σήμερα, θα γινόταν το 1936, όταν ο Αναστάσιος Λεβέντης ίδρυε στη Χρυσή Ακτή (είναι η σημερινή Γκάνα) την δική του εταιρεία, την «A.G. Leventis & Company Limited», που σύντομα θα επεκτεινόταν στο μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Αφρικής, ανταγωνιζόμενη στα ίσα μεγάλα και επώνυμα ευρωπαϊκά τραστ.

Είναι χαρακτηριστικό, μάλιστα, της αξιοσύνης του, αλλά και του τρόπου που πολιτεύθηκε στη δύσκολη εποχή των εθνικιστικών εξεγέρσεων στην Ζάμπια το 1948, το γεγονός ότι μόνον οι δικές του επιχειρήσεις δεν καταστράφηκαν από τις διαδηλώσεις. Την ίδια συμπάθεια, δείχνοντας και στα κινήματα για ανεξαρτησία στην Γκάνα και τη Νιγηρία, διαβλέποντας ορθώς ότι το τέλος της αποικιοκρατίας είχε έρθει, κατόρθωσε να αποκτήσει γερές βάσεις στις χώρες αυτές.

Η άνοδος

Πρώτα ο Ανδρέας Δαυίδ, ανιψιός από τη γυναίκα του, στη συνέχεια και ο αδερφός του, Γιώργος, θα δούλευαν με τον θείο τους στην Αφρική, στο πρώτο μικρό εργοστάσιο εμφιαλώσεως της Coca Cola στην Γκάνα, ενώ ο όμιλος εξελισσόταν διαρκώς. Ο θάνατος του Αναστάση Λεβέντη το 1978 θα οδηγήσει τα δύο αδέρφια στην ανάληψη πρωτοβουλιών για την επέκταση της επιχείρησης στην Ευρώπη, κάνοντας την πρώτη εξαγορά εμφιαλωτηρίου της Coca Cola στην Ιρλανδία.

Το 1981, εξάλλου, αποκτούν την Τρία Έψιλον, που η μεγάλη της επιτυχία ήταν η επικράτηση στην νέα αγορά της Ανατολικής Ευρώπης που αναδυόταν δυναμικά, ενώ ταυτόχρονα στην Ελλάδα εξουδετέρωνε σταδιακά τους αντιπάλους της. Στην αρχή της νέας χιλιετίας, όταν ο Ανδρέας Δαυίδ φεύγει από τη ζωή, ο όμιλος είχε εργοστάσια σε 11 χώρες, που αντιστοιχούσαν σε 200 εκατομμύρια κατοίκους.

Σήμερα, οι χώρες έχουν γίνει 28, δεδομένου, άλλωστε, ότι ο όμιλος είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμφιαλωτής της εταιρείας αναψυκτικών στον πλανήτη και ο μεγαλύτερος στην Ευρώπη. Από εδώ, βεβαίως, ξεκίνησε και ο Χάρης Δαυίδ το 1989, αναλαμβάνοντας, όπως και ο αδερφός του, Αναστάσης, ενεργό δράση στον όμιλο. Η αδερφή τους, Νικολά Πινέδο – Δαυίδ δεν ασχολήθηκε ποτέ με τις επιχειρήσεις, ενώ η αδόκητη απώλειά της, πριν από μερικά χρόνια, υπήρξε βαρύ πλήγμα για όλους.

Το σπίτι – μουσείο

Το σύνολο της συλλογής του Χάρη Δαυίδ, που άρχισε να δημιουργείται πριν από είκοσι χρόνια σχεδόν, «εκτίθεται» σήμερα στο εντυπωσιακό σπίτι του στη Φιλοθέη. Όπου, μάλιστα, τα έργα εναλλάσσονται στους τοίχους ή στο χώρο, τουλάχιστον μία φορά το χρόνο, σαν ένα είδος κυλιόμενων εκθέσεων. Έτσι, το ζευγάρι ζει κυριολεκτικά περιτριγυρισμένο από γλυπτά και πίνακες, κάτι, ωστόσο, που δεν απολαμβάνουν μόνον οι ίδιοι, αλλά και οι συχνοί καλεσμένοι τους: Άλλοι συλλέκτες, επιμελητές μουσείων, καλλιτέχνες βεβαίως και φιλότεχνοι.

Κάθε τέτοια επίσκεψη, εξάλλου, ολοκληρώνεται με ένα εξαιρετικό γεύμα, που παραθέτει το φιλόξενο ζευγάρι. Άλλωστε, και οι έξοδοί τους, που βλέπουν το φως της δημοσιότητας σε εικαστικές ή φιλανθρωπικές εκδηλώσεις, σημειώνονται. Εκτός από την κοινή αναφορά τους στην αφρικανική ήπειρο και τις μνήμες που την συνοδεύουν, είναι φανερό ότι η αγάπη για την τέχνη είναι ένα επιπλέον στοιχείο που συνδέει τον 54χρονο επιχειρηματία- συλλέκτη Χάρη Δαυίδ με την σύζυγό του, Λάνα Ντιμπιέρ.

Και οι δύο βρίσκονται σε δεύτερο γάμο, με τον Χάρη Δαυίδ να έχει ήδη δύο παιδιά, τον Γιώργο και την Αύρα, και την Λάνα τρία. Μάλιστα, στην ιδιότητα της συμπαθέστατης και καλλιεργημένης Λάνα ως καθηγήτριας, που είχε αναλάβει την προγύμναση της κόρης του Δαυίδ για τις εξετάσεις της, οφείλεται η γνωριμία τους, που κατέληξε σε γάμο.

Ένα ιδιωτικό μουσείο, ωστόσο, στην Ελλάδα δεν είναι καθόλου στα σχέδια του Ελληνοκύπριου επιχειρηματία, αφού, όπως είπε, στους Financial Times «Θέλω πολύ να υποστηρίξω σύγχρονους Αφρικανούς καλλιτέχνες. Το όνειρό μας είναι να κάνουμε κάτι ουσιαστικό στην Αφρική».

Ακολουθήστε το mononews.gr στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση