Η Ελλάδα προσπαθεί εναγωνίως να βρει τρόπο να σώσει τις τράπεζές της. Πάλι.

Αυτό αναφέρει σε σημερινό δημοσίευμά του το πρακτορείο Bloomberg, επισημαίνοντας ότι η κατάσταση των τραπεζών, με τα «κόκκινα δάνεια» που τις βαρύνουν, εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικότατο εμπόδιο για την οικονομική ανάκαμψη της χώρας. Σημειώνει μάλιστα ότι υπάρχει ακόμη και ο φόβος ότι η Ελλάδα μπορεί να αντιμετωπίσει κι άλλη οικονομική κρίση αν δεν καταφέρει να βγάλει τις τράπεζές της από τη δίνη στην οποία έχουν παγιδευτεί.

Με τις τραπεζικές μετοχές να δέχονται σφυροκόπημα, η κυβέρνηση και η Τράπεζα της Ελλάδος επεξεργάζονται σχέδια για να βοηθήσουν τις τράπεζες να επιταχύνουν τις προσπάθειες επίλυσης του προβλήματος των «κόκκινων δανείων».

1. Τι μπορεί να γίνει λοιπόν;

Η κυβέρνηση λέγεται ότι εξετάζει ένα σχέδιο για να βοηθήσει τις τράπεζες να ξεφορτωθούν γρηγορότερα τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, πιθανώς και με τη βοήθεια κρατικής εγγύησης. Στο πλαίσιο αυτό, έχουν προταθεί διάφορες ιδέες, όπως η δημιουργία ενός σχήματος προστασίας ενεργητικού (Asset Protection Scheme) και οχημάτων ειδικού σκοπού (SPVs) στα οποία θα «ξεφορτωθούν» τα «κόκκινα δάνεια» με κρατικές εγγυήσεις. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ένα κεφαλαιακό «μαξιλάρι» ύψους περί τα 24 δισ. ευρώ για να οχυρώσει τις τράπεζες, αλλά η χρήση κεφαλαίων από το «μαξιλάρι» αυτό μπορεί να δημιουργήσει αμφιβολίες στους επενδυτές σχετικά με τη δυνατότητα πλήρους κάλυψης των χρηματοδοτικών αναγκών της Ελλάδας τα επόμενα χρόνια. Ενδέχεται επίσης να παραβιάζει τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που απαγορεύουν τις κρατικές ενισχύσεις προς τις τράπεζες αν δεν συμμετέχουν πρώτα ιδιώτες επενδυτές, μεταξύ των οποίων είναι και όσοι έχουν καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ.

2. Υπάρχουν άλλες πιθανές λύσεις;

Ναι. Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει καταρτίσει το δικό της σχέδιο, το οποίο είναι λίγο πιο πολύπλοκο και περιλαμβάνει τη μεταφορά ενός μέρους από τις αναβαλλόμενες φορολογικές απαιτήσεις των τραπεζών, κάτι που θα έχει αντίκτυπο στα κεφάλαιά τους. Παρ’ όλα αυτά, το σχέδιο αυτό θα έδινε τη δυνατότητα στις τράπεζες να ξεφορτωθούν σχεδόν τα μισά «κόκκινα δάνειά» τους, ύψους περίπου 40 δισ. ευρώ.

Υπάρχει κι άλλη μία πρόταση στο τραπέζι. Η κυβέρνηση εξετάζει ένα σχέδιο, βάσει του οποίου το κράτος θα επιδοτούσε ένα μέρος των μικρότερων αποπληρωμών δανείων των τραπεζών, στα πρότυπα του σχεδίου «Εστία» της Κύπρου.

Το σχέδιο αυτό ενδέχεται να παρουσιαστεί τον Δεκέμβριο.

3. Πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα;

Τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα αντιπροσωπεύουν σχεδόν το μισό ενεργητικό των ελληνικών τραπεζών. Το ρυθμιστικό κεφάλαιό τους αποτελείται στο μεγαλύτερο μέρος του από αναβαλλόμενες φορολογικές απαιτήσεις έναντι του ελληνικού Δημοσίου. Ο δείκτης των τραπεζών του ελληνικού Χρηματιστηρίου έχει χάσει πάνω από το μισό της αξίας του το 2018 και η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας, η Τράπεζα Πειραιώς, σχεδιάζει να αντλήσει πρόσθετα κεφάλαια – κάτι που γίνεται ακόμη δυσκολότερο από το γεγονός ότι έχει διαβάθμιση «junk».

Παράλληλα, οι τράπεζες δέχονται πιέσεις από τις εποπτικές Αρχές να επισπεύσουν τις προσπάθειες μείωσης των «κόκκινων δανείων». Και κάποια funds που έχουν short θέσεις στις ελληνικές τράπεζες, όπως η Oceanwood Capital Mgmt LLP, είναι πεπεισμένα ότι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δεν μπορούν να καθαρίσουν τα βιβλία τους χωρίς να «κάψουν» σημαντικά κεφάλαια.

4. Τι έχει κάνει μέχρι στιγμής η Ελλάδα;

Στα μέσα του 2018, η Ελλάδα κατέληξε σε μια συμφωνία ορόσημο με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που της δίνει μια δεκαετία ή και περισσότερο για να αρχίσει να αποπληρώνει τα περισσότερα δάνειά της. Επίσης, οι μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας έχουν ανακεφαλαιοποιηθεί τρεις φορές από την αρχή της κρίσης. Η τελευταία φορά ήταν το 2015. Το κράτος, το οποίο έχει δώσει σχεδόν 50 δισ. ευρώ για να σταθεροποιήσει τις τράπεζες την τελευταία δεκαετία, λέει ότι οι τράπεζες έχουν αρκετά κεφάλαια και πως θα κερδίσουν από την ανάκαμψη της οικονομίας. Λέει, επίσης, ότι έχουν στη διάθεσή τους νέα εργαλεία για να λύσουν το πρόβλημα των δανείων, όπως ο εξωδικαστικός μηχανισμός και οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί. Όμως, τα εργαλεία αυτά, όπως φαίνεται, δεν είναι αρκετά.

5. Γιατί εξελίχθηκαν τόσο άσχημα τα πράγματα;

Ο… κατήφορος για τις ελληνικές τράπεζες άρχισε πριν από μία δεκαετία, όταν η χώρα βυθίστηκε στην πιο μακροχρόνια και βαθιά ύφεση στην πρόσφατη Ιστορία. Ο κόσμος αδυνατούσε να πληρώσει τα δάνειά του και, την ίδια περίοδο, το κράτος αντιμετώπισε και αυτό σοβαρά προβλήματα, με αποτέλεσμα οι τράπεζες να αναγκαστούν να απομειώσουν την αξία των ομολόγων του ελληνικού Δημοσίου που είχαν στην κατοχή τους. Οι χρηματοδοτικές γραμμές στέρεψαν, ενώ το εξάμηνο αδιέξοδο με τους Ευρωπαίους πιστωτές της χώρας στο οποίο οδήγησε την Ελλάδα ο Αλέξης Τσίπρας μετά την εκλογή του το 2015 προκάλεσε φυγή καταθέσεων και έφερε την Ελλάδα στα πρόθυρα του Grexit. Έτσι, επιβλήθηκαν capital controls και η οικονομία ξαναβυθίστηκε σε ύφεση.

6. Έχουν ευθύνη οι τράπεζες ή όχι;

Όχι. Τα οικονομικά προβλήματα της Ελλάδας έφεραν στο φως αρκετές αδυναμίες σε επίπεδο εταιρικής διακυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένης της χορήγησης δανείων σε δανειολήπτες που δεν θα μπορούσαν να τα αποπληρώσουν. Τα προβλήματα αυτά βρίσκονταν θαμμένα κάτω από το… χαλάκι, εν μέρει και λόγω των δανείων που είχαν δοθεί σε πολιτικά κόμματα και media. Η αλήθεια είναι ότι μία από τις προϋποθέσεις που τέθηκαν στο τελευταίο πρόγραμμα διάσωσης της χώρας ήταν η αλλαγή των διοικητικών συμβουλίων των τραπεζών. Το ερώτημα είναι αν οι νέες διοικήσεις μπορούν να αλλάξουν την κατάσταση ή αν οι τράπεζες είναι πολύ βαθιά στο… κόκκινο για να σωθούν.

7. Θα έχουν αποτέλεσμα τα σχέδια διάσωσης;

Αυτό είναι κάτι που μένει να φανεί. Σε άλλες περιπτώσεις που υπήρχε κίνδυνος για τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος (π.χ. στην Ιταλία και στην Κύπρο), οι ευρωπαϊκές ρυθμιστικές και εποπτικές Αρχές προσέγγισαν με πιο ελεύθερο τρόπο τους κανόνες της ΕΕ περί κρατικής βοήθειας, για να αποτραπεί η καταστροφή. Όμως, αν χρειαστούν τέτοιες λύσεις, δεν θα είναι εύκολες ούτε φθηνές.

Επιπλέον, ενδεχόμενη χρήση κρατικών κεφαλαίων θα εγείρει επίσης θέμα αξιοπιστίας και για τους τραπεζικούς κανόνες στην Ευρωζώνη, όπως και για την ποιότητα της τραπεζικής εποπτείας.