Ο Ρώσος γυρολόγος που ψάχνει το θησαυρό των Bitcoin

Είναι να απορεί κανείς με την εκρηκτική άνοδο της τιμής του Bitcoin.

Ενδέχεται όμως να αποδίδεται στο σχηματισμό μιας “πυραμίδας Ponzi” από έναν Ρώσο στην Κίνα. Εάν πράγματι συμβαίνει κάτι τέτοιο, είναι μια υπενθύμιση σε όσους πιστεύουν πως επωάζεται μια συναλλαγματική επανάσταση, ότι το Bitcoin παραμένει σε μεγάλο βαθμό ένα μέσο παράνομων συναλλαγών και πως η επανάσταση δεν φαίνεται πουθενά στον ορίζοντα.

Την Τετάρτη, η αξία του Bitcoin ανήλθε στα 441 δολάρια, επίπεδο-ρεκόρ για το έτος. Την Πέμπτη “υπαναχώρησε” στα 389 δολάρια, ωστόσο διατηρεί κέρδη 63% από τις αρχές του Οκτωβρίου. Για περισσότερο από δύο χρόνια, το μεγαλύτερο μέρος των συναλλαγών του ψηφιακού νομίσματος λάμβανε χώρα σε κινέζικα χρηματιστήρια, σε γουάν:

Έτσι, είναι ασφαλές να πούμε ότι η ραγδαία αύξηση της τιμής έχει κατά πάσα πιθανότητα τις ρίζες της στην Κίνα. Πράγματι, ο όγκος των συναλλαγών εκτινάχθηκε σε πάνω από 3 δισεκατομμύρια γουάν στα τέλη Οκτωβρίου, από λιγότερα από 700 εκατομμύρια γουάν ($ 110 εκατομμύρια), ένα μήνα πριν. Την Τετάρτη, έφτασε τα 5 δισ. γουάν ($787 εκατ.), σε σύγκριση με την αξία των συναλλαγών του δολαρίου που έφτασαν τα 300 εκατ. δολάρια.

Μια θεωρία είναι ότι οι Κινέζοι επενδυτές αναζητούν νέα περιουσιακά στοιχεία μετά το σκάσιμο της χρηματιστηριακής φούσκας. Αυτό δεν έχει πολύ νόημα: το Bitcoin της έντονης μεταβλητότητας και του σχετικά περιορισμένου όγκου συναλλαγών δεν είναι το καλύτερο επενδυτικό καταφύγιο. Η πιο πιθανή εξήγηση είναι η αυξανόμενη ζήτηση για τις υπηρεσίες της ΜΜΜ Global, του τελευταίου δημιουργήματος του Ρώσου μαθηματικού Sergei Mavrodi ο οποίος στήνει “πυραμίδες” από το 1994. Σύμφωνα με το Alexa.com, το οποίο κατατάσσει τις ιστοσελίδες βάσει επισκεψιμότητας, η ιστοσελίδα mmmglobal.org άρχισε να γίνεται δημοφιλής στα τέλη Σεπτεμβρίου, λίγο πριν από την απότομη άνοδο του Bitcoin. Η γεωγραφία της ανόδου: Ινδία, Νότια Αφρική, Κίνα, Φιλιππίνες, Βραζιλία.

“Δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι σε ένα βαθμό η ΜΜΜ βοήθησε στην πρόσφατη άνοδο της τιμής του bitcoin”, ανέφερε ο Astrid Tao, στέλεχος της Huobi, ενός από τα μεγαλύτερα χρηματιστήρια bitcoin της Κίνας. “Το νέο μοντέλο επενδύσεων της ΜΜΜ προσέλκυσε πολλούς επενδυτές, ωστόσο, δεν είναι βιώσιμο”.

Η περιγραφή αυτή υποτιμά τις δυνατότητες της ιστοσελίδας. Η παγκόσμια έκδοση του διαδικτυακού τόπου της ΜΜΜ προσφέρει αποδόσεις που φτάνουν το 100% το μήνα. Η κινεζική έκδοση προσφέρει πιο ήπιες αποδόσεις –μόλις 30%. Και οι δύο ιστοσελίδες τονίζουν ότι η ΜΜΜ δεν είναι σύστημα Ponzi. Ο,τι και αν είναι, ο Mavrodi την έχει κατασκευάσει με τέτοιο τρόπο που να μένει ουσιαστικά στο απυρόβλητο του νόμου.

Στην αρχική της εκδοχή, το 1994, η ΜΜΜ εμφανιζόταν ως εταιρεία επενδύσεων που πρόσφερε τεράστιες μηνιαίες αποδόσεις από επενδύσεις κατά τη χρυσή εποχή των αποκρατικοποιήσεων της Ρωσίας. Ο Mavrodi ήταν εκείνη την περίοδο το μεγαλύτερος αγοραστής των διαφημίσεων της ρωσικής τηλεόρασης. Μάλιστα, η ΜΜΜ είχε πληρώσει για μια ολόκληρη ημέρα όλα τα εισιτήρια στο μετρό της Μόσχας. Ο κόσμος συνέρρεε στην ΜΜΜ με τις οικονομίες μιας ζωής, ενώ ορισμένοι πουλούσαν ακόμη και τα σπίτια τους για να επενδύσουν. Αλλά οι αγοραστές των “μετοχών” της ΜΜΜ πληρώνονταν με τα χρήματα που παρείχαν οι νεοφερμένοι και έτσι το σύστημα μετά από έξι μήνες κατέρρευσε. Ήταν αδύνατον να υπολογιστεί επακριβώς πόσα όφειλε ο Mavrodi στους “επενδυτές” του, αλλά το νούμερο ανερχόταν πιθανώς σε εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια.

Μετά από μια σύντομη απόπειρα να ασχοληθεί με την πολιτική, κυρίως για να κερδίσει βουλευτική ασυλία, ο Mavrodi έγινε άφαντος. Θέλοντας να φύγει από το “προσκήνιο” της Μόσχας, οργάνωσε ένα παγκόσμιο σύστημα Ponzi γνωστό ως Stock Generation, το οποίο είχε τη μορφή χρηματιστηρίου με μετοχές εικονικών εταιρειών. Και αυτό κατέρρευσε. Η προσπάθεια της αμερικανικής SEC να ασκήσει δίωξη “πέθανε” στα δικαστήρια. Το 2003 η ρωσική αστυνομία συνέλαβε τελικά τον Mavrodi και εκείνος εξέτισε ποινή φυλάκισης 3,5 ετών. Ενώ βρισκόταν στη φυλακή, έγραφε βιβλία. Ένα από αυτά, μια φανταστική απόδοση της ιστορίας της ΜΜΜ, έγινε ακόμη και ταινία στη Ρωσία.

Μέχρι το 2011, ο Mavrodi είχε επιστρέψει στην ενεργό δράση. Είχε τελειοποιήσει το σύστημα: η ΜΜΜ-2011 δεν είχε εταιρικό σκοπό αλλά λειτουργούσε ως ένα είδος κοινωνικού δικτύου το οποίο στηριζόταν στη διαπραγμάτευση ενός εικονικού νομίσματος με το όνομα “Mavro”. Όσοι μετείχαν κατατάσσονταν σε “κυψέλες” που διευθύνονταν από τους αρχικούς επενδυτές. Ο ίδιος ο Mavrodi καθόριζε τις τιμές των Mavros και κρατούσε ένα ποσοστό για τη διαφήμιση και άλλα έξοδα που απαιτούνταν για να παραμένει ζωντανό το σύστημα. Η ιστοσελίδα της ΜΜΜ-2011 περιείχε ακόμη και ειδική προειδοποίηση πως ήταν “πυραμίδα”. Όταν κατέρρευσε, έγιναν ποινικές έρευνες σε διάφορες μετα-σοβιετικές χώρες. Αλλά η ιστοσελίδα του Mavrodi ανέφερε ρητά ότι δεν προσφέρει καμία εγγύηση και ότι οι συμμετέχοντες τζόγαραν με τα χρήματά τους.

Η τελευταία έκδοση είναι το αριστούργημά του. Πρόκειται για ένα κοινωνικό “δίκτυο αμοιβαίας υποστήριξης” στο οποίο ο κόσμος συναλλάσσεται σε “Mavros”, μόνο που τώρα εμπλέκονται τα bitcoins αλλά και κοινωνικά δίκτυα, όπως το Facebook. Οι συμμετέχοντες συγκεντρώνουν Mavros με το να “βοηθούν ο ένας τον άλλον” -μεταφέροντας bitcoins- και αυξάνουν την απόδοση των Mavros μέσω της διαφήμισης του συστήματος στο Facebook, της καταγραφής εμπειρίας στην ιστοσελίδα της ΜΜΜ και της εκτέλεσης άλλων “καθηκόντων”. Η ασπίδα του συστήματος: το Bitcoin δεν είναι νόμισμα, η ίδια η εταιρεία είναι αποκεντροποιημένη και οι συμμετέχοντες έχουν κίνητρο να προωθήσουν το σύστημα. Σύμφωνα με την Alexa, το Facebook αποτελεί την κύρια πηγή επισκεπτών για την mmmglobal.org.

Αυτό που καθιστά το τελευταίο αυτό σύστημα σχεδόν τέλειο είναι η χρήση του Bitcoin και η απουσία οποιασδήποτε σύνδεσης με την κυβέρνηση. Δεν είναι πρόβλημα του Mavrodi, αν ο κόσμος είναι πρόθυμος να ανταλλάζει τα χρήματά του με ένα ανύπαρκτο νόμισμα και έπειτα να το στέλνει ο ένας στον άλλο σε αντάλλαγμα για έναν άλλο ανύπαρκτο νόμισμα. Και όταν το όλο εγχείρημα καταρρεύσει, ο Mavrodi μπορεί απλά να ξεκινήσει ένα νέο: αν κάτι έχει μάθει από την καριέρα του αυτό είναι πως δεν υπάρχει ποτέ έλλειψη κορόιδων και τζογαδόρων. Ο ίδιος αισθάνεται οργή για τις αρχές και προστατεύει τις “πυραμίδες” του με ένα είδος ημι-μαρξιστικής ιδεολογίας που προσελκύει όσους έχουν σιχαθεί τους αδηφάγους τραπεζίτες και την κυβέρνηση.

Μάλλον οι οπαδοί του bitcoin δεν είχαν ακριβώς αυτό στο μυαλό τους όταν ξεκίνησαν και διέσωσαν το σύστημα από τις αναταραχές. Όμως, η καλή τεχνολογία είναι απλά ένα εργαλείο. Το blockchain του bitcoin -η μέθοδος καταχώρισης των συναλλαγών- μπορεί να χρησιμοποιηθεί ταυτόχρονα και από το Nasdaq και από την ΜΜΜ. Αν η περιοχή εξακολουθήσει να μην έχει κανόνες θα προσελκύει κυρίως το δεύτερο είδος χρήστη.